What’s in a name?
Τον Οκτώβριο του 2023, η Maria Schnell, CLO της πολυεθνικής εταιρείας γλωσσικών υπηρεσιών RWS δημοσίευσε στο ιστολόγιο της εταιρείας ένα άρθρο με τίτλο “
Goodbye Translators. And hello Language Specialists”. Στο άρθρο της, η κα. Schnell πρότεινε ότι δεν πρέπει πλέον να χρησιμοποιούμε τον όρο «μεταφραστής/μεταφράστρια» αλλά τον όρο Language Specialist, με δεδομένο το πόσο έχει αλλάξει το επάγγελμα της μετάφρασης τα τελευταία χρόνια και το πώς η αλλαγή αυτή έχει φέρει στο προσκήνιο νέες δεξιότητες και νέα εργαλεία.
Βεβαίως, δεν είναι η πρώτη φορά που προτείνεται ένας όρος προς αντικατάσταση του όρου «μεταφραστής/μεταφράστρια». Εάν παρακολουθείτε τον κλαδικό τύπο της γλωσσικής βιομηχανίας, είναι πιθανόν να έχετε δει άρθρα που προπαγανδίζουν υπέρ άλλων ταυτοτικών προσδιορισμών, όπως π.χ. οι «ενορχηστρωτές περιεχομένου», οι «γλωσσικοί αρχιτέκτονες», οι «σχεδιαστές πολυγλωσσικής στρατηγικής», οι «εμπλουτιστές περιεχομένου» και πολλοί άλλοι. Κατά καιρούς, στελέχη μεγάλων εταιρειών της γλωσσικής βιομηχανίας έχουν επινοήσει και προτείνει διάφορους τέτοιους φαντεζί επαγγελματικούς τίτλους, υποδαυλίζοντας έτσι μια δημόσια συζήτηση για ένα θέμα που ανακύπτει εκ του μη όντος. Αλλά ας αφήσουμε στην άκρη το αν υπάρχει όντως ανάγκη αλλαγής του ταυτοτικού προσδιορισμού μας και ας αναρωτηθούμε: Έχει σημασία πώς θα μας λένε; Η γνώμη μας είναι ότι έχει τεράστια σημασία και ότι μια τέτοια αλλαγή θα δημιουργούσε προβλήματα και κινδύνους:
1. Απώλεια της σύνδεσης με την επιστήμη της μετάφρασης.Η μετάφραση έχει ένα ιστορικό παρελθόν που καλύπτει πολλούς αιώνες, ενώ ως αντικείμενο σπουδών διδάσκεται επί δεκαετίες σε πανεπιστήμια, κάτι που σίγουρα δεν ισχύει για την «ενορχήστρωση περιεχομένου» ή τη «γλωσσική αρχιτεκτονική».
2. Ντόμινο αλλαγών σε ονόματα φορέων και προγραμμάτων σπουδών.Αν πάψουμε να λεγόμαστε μεταφραστές/μεταφράστριες, πώς θα ονομάζονται οι σύλλογοί τους; Θα έχουμε, π.χ., την Πανελλήνια Ένωση Εμπλουτιστών Περιεχομένου; Πώς θα ονομάζονται τα τμήματα εκπαίδευσης μεταφραστών; Θα μετονομαστεί το ΤΞΓΜΔ του Ιονίου Πανεπιστημίου σε Τμήμα Ξένων Γλωσσών, Γλωσσικής Αρχιτεκτονικής και Διερμηνείας; Και, βέβαια, εδώ προκύπτει και ένα θέμα προσαρμογής των προγραμμάτων σπουδών. Είναι έτοιμα τα πανεπιστήμια και τα ιδιωτικά εκπαιδευτικά ιδρύματα να παρουσιάσουν και να υποστηρίξουν ουσιαστικά ένα πρόγραμμα σπουδών που θα εκπαιδεύει π.χ. Ενορχηστρωτές Περιεχομένου;
3. Ανάγκη προσδιορισμού της αμοιβής αυτής της νέας εργασίας.Συνήθως, οι προτάσεις για έναν νέο ταυτοτικό προσδιορισμό χρησιμοποιούν ως ένα επιχείρημα τα διάφορα νέα καθήκοντα που καλούμαστε να επιτελέσουμε, αλλά δεν κάνουν καμία αναφορά στην επιπρόσθετη αμοιβή που θα έπρεπε να λαμβάνουμε για τα καθήκοντα αυτά. Οι νέοι όροι που προτείνονται αποδίδουν μεν μια προστιθέμενη αξία σε εμάς μέσα από βαρύγδουπες λέξεις, αλλά αυτή η προστιθέμενη αξία είναι δώρον άδωρον χωρίς αύξηση στις απολαβές.
4. Απώλεια του «προηγούμενου» σε διεκδικήσεις και διαπραγματεύσεις.Σε ποια βάση θα διαπραγματευόμαστε με τους πελάτες και τους εργοδότες την αμοιβή μας, όταν η εργασία που θα επιτελούμε δεν θα λέγεται πια «μετάφραση»; Και ως τι ακριβώς θα ζητάμε ακρόαση από την πολιτική ηγεσία, όταν ο κλάδος μας θα διεκδικεί την ικανοποίηση ορισμένων αιτημάτων του;
5. Φορολογικά και γραφειοκρατικά ζητήματα.Θα είναι το κράτος έτοιμο να χειριστεί μια τέτοια αλλαγή; Με ποιον ΚΑΔ θα κάνουμε έναρξη επαγγέλματος; Με ποιον κώδικα δεοντολογίας θα εργαζόμαστε;
6. Παγίωση της εντύπωσης ότι «μετάφραση» είναι μόνο η μετάφραση στη γλωσσική βιομηχανία.Ο έλεγχος του περί μετάφρασης αφηγήματος από τη γλωσσική βιομηχανία και τις τεράστιες εταιρείες επιχώριας προσαρμογής απειλεί να υποβαθμίσει άλλα, εξίσου σημαντικά είδη μετάφρασης (λογοτεχνική, νομική κ.λπ.). Γιατί, π.χ., θα έπρεπε να αλλάξει ο επαγγελματικός τίτλος των μεταφραστών λογοτεχνίας, όταν η δουλειά τους δεν έχει αλλάξει καθόλου;
Από τα παραπάνω, ελπίζουμε να γίνεται σαφές ότι μια αλλαγή του επαγγελματικού μας τίτλου δεν είναι τόσο αθώα και ακίνδυνη όσο θέλουν να μας κάνουν να πιστέψουμε οι εκάστοτε εμπνευστές της. Αν προκύψει ποτέ μια ρεαλιστική ανάγκη αλλαγής του ταυτοτικού προσδιορισμού μας, πρέπει να προκύψει από εμάς, με παράλληλη συζήτηση για αύξηση των απολαβών όσων συναδέλφων αναλαμβάνουν πιο σύνθετα έργα, που απαιτούν ιδιαίτερες δεξιότητες και χρήση εξελιγμένων εργαλείων.
Ως τότε, ας υπενθυμίζουμε σε όλους με υπερηφάνεια ότι λεγόμαστε Μεταφραστές και Μεταφράστριες και ότι το σπουδαίο έργο μας είναι απαραίτητο σχεδόν σε κάθε πτυχή της ανθρώπινης δραστηριότητας στον παγκοσμιοποιημένο κόσμο.
Βασίλης Μπαμπούρης – Κωνσταντίνα Τριανταφυλλοπούλου
meta|φραση Newsletter, τεύχος 203, Απρίλιος 2024