Πώς, πως, πού, πού, ποιος, ποια, ποιο, ποιόν, τι και λοιποί κακοτονισμοί
Ίσως οι λεξούλες που υποφέρουν περισσότερο από οποιεσδήποτε άλλες στο Διαδίκτυο απλά και μόνο διότι κατά βούληση οι συντάκτες τους βάζουν ή δεν βάζουν τόνο. Συχνά, στο ίδιο κείμενο, βλέπουμε να μπαίνουν τόνοι εκεί που δεν πρέπει και να μην μπαίνουν εκεί που πρέπει!
Αφορμή για αυτή τη δημοσίευση ήταν οι Συχνές ερωτήσεις από τον ιστότοπο getitnow.gr (με καμία περίπτωση η χειρότερη... περίπτωση). Απλά, κάπου εδώ ξεχείλισε το ποτήρι...
Στο παρακάτω κείμενο με κόκκινο οι λέξεις που θα έπρεπε να έχουν τόνο και με πράσινο εκείνες που δεν χρειάζεται να έχουν τόνο και όμως έχουν (επίσης έπεσε και λίγο καφέ σε ένα αγγλικό ερωτηματικό). Το συγκεκριμένο κείμενο δεν είναι από τα χειρότερα, διότι θα μπορούσε να έχει τόνο ακόμη και στο «τι» (το οποίο είναι αποδεκτό από ελάχιστους).ΣΥΧΝΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Q. Πως εγγράφομαι ή γίνομαι μέλος;
Q. Πως μπορώ να παραγγείλω;
Q. Είναι οι συναλλαγές μου ασφαλείς;
Q. Τι είναι η προσφορά της ημέρας?
Q. Πότε θα το παραλάβω;
Q. Πως ξέρω ότι η παραγγελία μου ολοκληρώθηκε;
Q. Ποιοί τρόποι πληρωμής υπάρχουν;
Q. Τι πρέπει να κάνω αν διαπιστώσω πως υπάρχει πρόβλημα στην παραγγελία μου κατά την παραλαβή;
Q. Τι πρέπει να κάνω αν λείπει ένα είδος από την παραγγελία μου;
Q. Πως μπορώ να ακυρώσω μια παραγγελία;
Q. Μπορώ να επιστρέψω ένα προϊόν;
Q. Ποιά είναι η χρέωση για τα μεταφορικά;
Q. Μπορώ να παραγγείλω μέσω τηλεφώνου;
Q. Τι πρέπει να κάνω αν το προϊόν παρουσιάζει τεχνικό πρόβλημα;
Q. Σε τι εξυπηρετεί η ενότητα “ LOG IN ”;
Q. Σε τι εξυπηρετεί η ενότητα “ Καλώς όρισες…(το όνομα σου)……. ”Σχόλια
Τα ερωτηματικά πού και πώς θέλουν τόνο! Π.χ.:
—Πώς έφτασες εκεί;
—Πού είσαι;
Τα μη ερωτηματικά (αναφορικά) που και πως δεν θέλουν τόνο! Π.χ.:
—Το ήξερα πως είσαι στο εξωτερικό.
—Αυτό που είπες είναι σωστότατο.
Το τι δεν παίρνει τόνο [βλέπε και σχετική συζήτηση].
Τα ποιος, ποια, ποιο, ποιον, ποιου, ποιες, ποιων, ποιοι, ποιους, ποιες δεν παίρνουν τόνο. Υπάρχουν ορισμένες εξαιρέσεις. Σαφής και ξεκάθαρη εξαίρεση το «ποιόν» όταν σημαίνει:
ποιόν το [pión] O γεν. ποιού (χωρίς πληθ.) : το σύνολο των ιδιοτήτων, των ποιοτικών γνωρισμάτων που χαρακτηρίζουν ή αξιολογούν κτ. ή κπ.· ποιότητα1: Tο ~ των σπουδών στα ελληνικά πανεπιστήμια. Tο ~ ενός ανθρώπου, ο χαρακτήρας του, κυρίως από ηθική άποψη: Tο ~ του δεν είναι καλό / είναι ύποπτο. || (ψυχ.) το είδος, η ποιότητα: Tα αισθήματα της θερμότητας και του ψύχους έχουν το ίδιο ~. Tο ~ των αισθημάτων εξαρτάται από τη φύση των ερεθισμών που τα προκαλούν. Tο ~ του ήχου, η χροιά. || (φιλοσ.): Tο ~ των όντων, τα διακριτικά τους γνωρίσματα. [λόγ. < αρχ. ποιόν]
ΛΚΝ
Επίσης, σε καθαρευουσιάνικη ή ειρωνική χρήση, μπορούν να τονιστούν, κατ' εξαίρεση, και τα υπόλοιπα για λόγους έμφασης με αντίστοιχη αλλαγή στην προφορά (καθώς από μονοσύλλαβα γίνονται δισύλλαβα, π.χ. το /pia'/ γίνεται /pi'-a/):
—Ας λέγουν όμως αυτοί· εγώ ηξεύρω ποία είναι η πατρίς μου.
—Και ποίαν ιδέαν έχετε εν γένει περί των εν Μακεδονία Σλαύων, παρακαλώ;
—Ποίος ήτον ο φονεύς του αδελφού μου;
—Η Λ. Κανέλλη από το ΚΚΕ αναρωτήθηκε "προς ποία κατεύθυνση πρέπει να είναι η αλλαγή".
—«Αναδιαρθρώσεις» σε όφελος ποίων;
Βλέπε και:
— πως λέμε ή πώς λέμε; → πώς λέμε
— πού ή που; (πού και πού...)
— αραιά και που ή αραιά και πού; → αραιά και πού
— Αυτόματος μονοτονιστής ατονικού κειμένου
— Κανόνες τονισμού
Τι ή τί; Ποιος ή ποιός;
Ολοένα και περισσότερο παρατηρείται το φαινόμενο να τονίζονται στον γραπτό λόγο οι ερωτηματικές αντωνυμίες «τι» και «ποιος-ποια-ποιο». Είναι όμως σωστή αυτή η πρακτική; Δέχονται άραγε τόνο οι συγκεκριμένες ερωτηματικές αντωνυμίες; Τη λύση θα μας δώσει για ακόμη μια φορά η σχολική γραμματική (2008, Σωφρόνης Χατζησαββίδης, Αθανασία Χατζησαββίδου)
Σύμφωνα λοιπόν με την ισχύουσα σχολική γραμματική, οι κανόνες του τονικού συστήματος (μονοτονικού) που ισχύουν στην ελληνική εκπαίδευση και διοίκηση από το 1982 είναι οι εξής:
1) Τόνο παίρνει κάθε λέξη που έχει δύο ή περισσότερες συλλαβές. Αυτό ισχύει και στην περίπτωση που η λέξη παρουσιάζεται ως μονοσύλλαβη ύστερα από έκθλιψη ή αποκοπή, όχι όμως όταν έχει χάσει το τονισμένο φωνήεν από αφαίρεση, π.χ. ούτ' αυτός, κόψ' τον, αλλά θα 'θελε, μου 'πε.
2) Οι μονοσύλλαβες λέξεις δεν παίρνουν τόνο. Θεωρούνται μονοσύλλαβοι και μένουν άτονοι οι συνιζημένοι τύποι (δύο φωνήεντα που προφέρονται μαζί σε μια συλλαβή), π.χ. μια, για, γεια, πια, πιο, ποιος-ποια-ποιο, νιος, να πιω κ.ά. Προσοχή στη διαφορά: μια- μία, δυο- δύο, ποιον - το ποιόν,το βιος - ο βίος.
Εξαιρούνται, ωστόσο και παίρνουν τόνο:
α) Ο διαζευκτικός σύνδεσμος ή, π.χ. ή αυτός ή εσύ.
β) Τα ερωτηματικά πού και πώς, π.χ. Πού θα πας; Με ρώτησε πώς τα περνάω. Τόνο επίσης παίρνουν το πού και το πώς σε περιπτώσεις όπως οι παρακάτω: Πού να σου τα λέω. Από πού κι ως πού. Πού και πού. Αραιά και πού. –Τους έστειλες το γράμμα; –Πώς! Πώς βαριέμαι! Κοιτάζω πώς και πώς να τα βολέψω.
γ) Οι αδύνατοι τύποι των προσωπικών αντωνυμιών (μου, σου, του, της, τον, την, το, μας, σας, τους, τις, τα), όταν στην ανάγνωση υπάρχει περίπτωση να θεωρηθούν εγκλιτικές, π.χ. Η μητέρα μού είπε ( = η μητέρα είπε σ΄ εμένα), ενώ Η μητέρα μου είπε ( = η δική μου μητέρα είπε)· Η δασκάλα μάς τα έδωσε ( Η δασκάλα τα έδωσε σ΄ εμάς), ενώ η δασκάλα μας τα έδωσε ( = η δική μας δασκάλα τα έδωσε).
δ) Οι μονοσύλλαβες λέξεις, όταν συμπροφέρονται με τους ρηματικούς τύπους μπω, βγω, βρω, 'ρθω σε όλα τα πρόσωπα και τους αριθμούς και προφέρονται εμφατικά, π.χ. θά 'ρθω (προφέρουμε δυνατότερα το θά), θά 'ρθεις, αλλά θα 'ρθεις (προφέρουμε δυνατότερα το 'ρθεις)·νά βγω- να βγω· θα τού ΄ρθει- θα του ΄ρθει· να τά βρει- να τα βρει κτλ.
3) Όπου ακούγεται δεύτερος τόνος, σημειώνεται, π.χ. πήγαινέ τους.
Ως εκ τούτου, οι ερωτηματικές αντωνυμίες «τι» και «ποιος-ποια-ποιο» δεν είναι γραμματικώς ορθό να τονίζονται, ως μονοσύλλαβες λέξεις.
orthografiakaiorthoepeia