Αλέξης Τραϊανός

[wings]

Αλέξης Τραϊανός (1944-1980)



[Πηγή για τη φωτογραφία: sansimera.gr]

Φιλολογικό ψευδώνυμο του Αλέξανδρου Ζαβατάρη. Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1944. Σπούδασε οικονομικές και πολιτικές επιστήμες. Εργάστηκε στην Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας. Αυτοκτόνησε το 1980 στο Καπανδρίτι Αττικής.

Ποιητικές συλλογές:
«Οι μικρές μέρες», εκδ. Τραμ, Θεσσαλονίκη, 1973
«Η κλεψύδρα με τις στάχτες», εκδ. Εγνατία, Θεσσαλονίκη 1975
«Το δεύτερο μάτι του Κύκλωπα / Cancerpoems», εκδ. Τραμ, Θεσσαλονίκη, 1977
«Το σύνδρομο του Ελπήνορα», εκδ. Ύψιλον, Αθήνα, 1984
«Φύλακας Ερειπίων – Τα ποιήματα» (συγκεντρωτική έκδοση με επιμέλεια του Στέφανου Μπεκατώρου και του Αλέξη Ζήρα), εκδ. Πλέθρον, Αθήνα, 1991

Δοκίμια:
«Το απόν και το παρόν πάθος», περιοδ. Kαινούργια Eποχή, 1976

Ανθολογημένα ποιήματα:

• Ατμόσφαιρα / Μικρές μέρες (1973)
• Αυτά τα ερείπια / Μικρές μέρες (1973)
• Αυτό το ποτήρι / Μικρές μέρες (1973)
• Αφίσα / Μικρές μέρες (1973)
• Βαθύ τραγούδι / Μικρές μέρες (1973)
• Δεν έμεινε κανείς / Μικρές μέρες (1973)
• Δεν έχω ήλιο να σε κρατήσω / Μικρές μέρες (1973)
• Δύσκολη εποχή / Μικρές μέρες (1973)
• Ελληνικό καλοκαίρι 1967 μ.Χ. / Μικρές μέρες (1973)
• Επιμήνιο / Μικρές μέρες (1973)
• Επισκέψεις / Μικρές μέρες (1973)
• Η άλλη παγωνιά / Μικρές μέρες (1973)
• Η αφαίρεση / Μικρές μέρες (1973)
• Θα σε περιμένω / Μικρές μέρες (1973)
• Θανάτοψις / Μικρές μέρες (1973)
• Ιχνηλασία / Μικρές μέρες (1973)
• Ιωάννης / Μικρές μέρες (1973)
• Κάποιος έφυγε / Μικρές μέρες (1973)
• Μετέωρο σπίτι / Μικρές μέρες (1973)
• Μια ζωή γέμισα / Μικρές μέρες (1973)
• Ο μορφασμός του νερού / Μικρές μέρες (1973)
• Οι μικρές μέρες / Μικρές μέρες (1973)
• Παλιά χιονισμένα πράγματα / Μικρές μέρες (1973)
• Σε βλέπει το βράδυ / Μικρές μέρες (1973)
• Υδρία / Μικρές μέρες (1973)
• Χάι-Κάι για μιαν απογραφή αγρύπνιας / Μικρές μέρες (1973)
• Η κλεψύδρα με τις στάχτες (I) / Η κλεψύδρα με τις στάχτες (1975)
• Θεσσαλονίκη Μνήμη 1949 / Η κλεψύδρα με τις στάχτες (1975)
• Μια βραδιά με τη Σύλβια Πλαθ / Η κλεψύδρα με τις στάχτες (1975)
• Ο μάγος / Η κλεψύδρα με τις στάχτες (1975)
• Όνειρο του ποιητή Κώστα Καρυωτάκη (1) / Η κλεψύδρα με τις στάχτες (1975)
• Όνειρο του ποιητή Κώστα Καρυωτάκη (2) / Η κλεψύδρα με τις στάχτες (1975)
• Όνειρο του ποιητή Κώστα Καρυωτάκη (3) / Η κλεψύδρα με τις στάχτες (1975)
• Όνειρο του ποιητή Κώστα Καρυωτάκη (4) / Η κλεψύδρα με τις στάχτες (1975)
• Όπως τα δέντρα / Η κλεψύδρα με τις στάχτες (1975)
• Αύριο θα χιονίσει / Το δεύτερο μάτι του Κύκλωπα / Cancerpoems (1977)
• Γράφοντας τις σελίδες της στάχτης / Το δεύτερο μάτι του Κύκλωπα / Cancerpoems (1977)
• Η Βίκυ της αιμομιξίας / Το δεύτερο μάτι του Κύκλωπα / Cancerpoems (1977)
• Κατοικίδιος σκορπιός / Το δεύτερο μάτι του Κύκλωπα / Cancerpoems (1977)
• Μουσική από αλκοόλ / Το δεύτερο μάτι του Κύκλωπα / Cancerpoems (1977)
• Σπίτι του κάρβουνου / Το δεύτερο μάτι του Κύκλωπα / Cancerpoems (1977)
• Πιλάτοι / Το σύνδρομο του Ελπήνορα (1984)
• Φύλακας ερειπίων / Το σύνδρομο του Ελπήνορα (1984)
• Ο χώρος όπου και να κοιτάξεις... / Φύλακας ερειπίων (1991)
• Διάσταση / Φύλακας ερειπίων (1991)
• Ένιωθα το χρόνο να φεύγει... / Φύλακας ερειπίων (1991)
• Οι λάμπες / Φύλακας ερειπίων (1991)
• Παρουσία / Φύλακας ερειπίων (1991)
• Πορτρέτο μιας εαρινής μέρας / Φύλακας ερειπίων (1991)
• Τυμβωρύχοι / Φύλακας ερειπίων (1991)
• Υιοθετήσαμε... / Φύλακας ερειπίων (1991)
• Παραδοχή εποχής / περιοδικό «Εντευκτήριο» (2000)
• Το πέτρινο πουλί / περιοδικό «Εντευκτήριο» (2000)
• Μιλούσε όλο για μια γυναίκα... / περιοδικό «Εντευκτήριο» (2003)

[ Επιστροφή στο ευρετήριο της ανθολογίας «Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα» ]

[wings]

Ας δούμε τι λέει ο Νίκος-Αλέξης Ασλάνογλου για τον Αλέξη Τραϊανό:

Αλέξης Τραϊανός

Συμπληρώθηκαν οχτώ χρόνια από τον αδόκητο θάνατο του Αλέξη Τραϊανού. Η αυτοκτονία του έβαλε τέρμα όχι μόνο σε μια ζωή, αλλά και σ’ ένα ποιητικό έργο. Ήταν ένας εντελώς άδικος θάνατος, όπως όλοι οι θάνατοι των νέων ανθρώπων. Ήταν ο θάνατος ενός ποιητή.

Δεν έχει σημασία αν η γνωριμία μας άρχισε όψιμα, με την αποστολή του πρώτου ποιητικού βιβλίου του. Οι Μικρές μέρες ανήκουν στο κλίμα των ποιητών της Θεσσαλονίκης. Ένα λυρικό, ελεγειακό, απαισιόδοξο βιβλίο. Η ατμόσφαιρα των παιδικών και εφηβικών του χρόνων. Ένα αυτοτελές, τέλειο βιβλίο. Όμως οι αισθητικές του αναζητήσεις άρχιζαν αμέσως μετά καθώς πολύ λαχτάρισε την ξένη ποίηση. Η ενασχόλησή του με την ποίηση των Νέγρων και των Μπητ ποιητών τον είχε καταπονήσει συστηματικά. Τα μετέπειτα βιβλία του υπογράμμιζαν τη βούληση μιας νέας φωνής στο χώρο αυτόν και, φυσικά, στη γενιά του, τη γενιά του ’70.

Οι προτιμήσεις του δεν συνέπιπταν πάντα με τις δικές μου. Αλλά για τους παλιούς ποιητές της Θεσσαλονίκης είχαμε μια ταυτότητα αντιλήψεων, τις περισσότερες φορές. Όσον αφορά τους Μπητ, δηλαδή τους ποιητές που εμφανίστηκαν μετά το 1955 στις Ηνωμένες Πολιτείες κυρίως, οι απόψεις μας διέφεραν. Γιατί, πιστεύω πως η άνθηση της αμερικανικής ποίησης συμπίπτει με την περίοδο του ’20 με ’60, μ’ εκείνο το χρονικό διάστημα που προηγήθηκε και ετοίμασε το κίνημα των Μπητ. Και οι ποιητές αυτοί, οι σημαντικοί, είναι τουλάχιστον είκοσι και ανθίζουν σ’ όλον τον αμερικανικό μεσοπόλεμο, που είναι η χρυσή σελίδα όλων των φιλολογιών, συμπεριλαμβανομένης και της δικής μας.

Αν οι Μπητ άρεσαν στον Τραϊανό, είναι γιατί τον έθελγε ένα κίνημα που όχι μόνο απλωνόταν σ’ όλες τις τέχνες, αλλά ήταν ακόμα, και κυρίως, βιοθεωρία, τρόπος ζωής και σκέψης, ένα φρέσκο αντίκρισμα ζωής, συνθετικό μέσα στις διαλυτικές του τάσεις και συνεκτικό, πράγμα που του διασφάλισε χρονική διάρκεια και δικαίωσε τις προσδοκίες για μιαν άνοιξη που παραμένει ακόμα ένα ζητούμενο. Ο παραλληλισμός του με το υπερρεαλιστικό κίνημα, που άρχισε τριάντα χρόνια πριν, δεν είναι τυχαίος. Η έκδοση μιας ανθολογίας των ποιητών αυτών της σχολής των Μπητ, η σχολιασμένη μετάφρασή τους από τον Αλέξη Τραϊανό, στάθηκε μια σπουδαία αρχή. Δεν είχε συνέχεια.

Η αυτοκτονία του Αλέξη Τραϊανού ρίχνει ακόμη βαριά τη σκιά του πάνω σ’ όλους εμάς που τον γνωρίσαμε από κοντά. Χτυπώντας την πόρτα του μια νύχτα, δεν μπόρεσα να τον βρω. Τρεις μέρες αργότερα, έμαθα για το θάνατό του.
Ας είναι ελαφρύ το χώμα που τον σκεπάζει.

Από το βιβλίο του Νίκου-Αλέξη Ασλάνογλου Ταξιδεύοντας στη δροσερή νύχτα (1991)

[wings]

Αλέξης Τραϊανός, Επισκέψεις

[Ενότητα Θανάτοψις]

Αυτές οι ξεθωριασμένες ομολογίες του χτες
Επισκέπτες που κλωθογύριζαν ολημερίς
Για νάβρουν ένα σπίτι που ’μεινε κλειδωμένο

Υαλοπίνακες αφημένοι στη θαμπή πρόσθεση των ετών
Φωτογραφίες που άρχισαν να πληθαίνουν
Μέσα στα μαύρα περιγράμματά τους

Τι θέλουν

Αυτοί οι απρόσκλητοι επισκέπτες φύγανε
Διωγμένοι

Σαθρές καρέκλες φιλοξενούν την υπομονή τους
Μετρημένη σε βάρος

Πού να τους βάλω όλους να καθίσουν
Τις σαθρές καρέκλες πώς να δικαιολογήσω

Από τη συλλογή Μικρές μέρες (1973)

[wings]

Αλέξης Τραϊανός, Όπως τα δέντρα

[Ενότητα Το νύχι στη σάρκα]

Στον Γιώργο Κάτο

Όπως τα δέντρα
Όπως τα δέντρα μαζεύοντας τη νύχτα μέσα τους
Όπως τα δέντρα έζησε
Τρέμει και βήχει

Κουράστηκε ο άνεμος να περνά στο πρόσωπό του
Σκουριασμένα φύλλα
Την ερημιά

Πέφτουν όλα σ’ ένα μεγάλο φλιτζάνι καφέ
Το κόκκινο της καρδιάς και το μεγάλο γαλάζιο
Πέφτουν και πίνει την ίδια κόκκινη καρδιά του
Και για κανέναν πια δεν είναι
Υποθετικά υπάρχει
Τρέμει
Και πότε πότε τραντάζεται από ’να σπασμένο βήχα

Από τη συλλογή Η κλεψύδρα με τις στάχτες (1975)

[wings]

https://www.youtube.com/watch?v=QH64HM2SDoc

Αφροδίτη Μάνου, Η νύχτα (ερμηνεία: Μαρία Κανελλοπούλου & Πένυ Ξενάκη)

Αλέξης Τραϊανός, Παλιά χιονισμένα πράγματα

[Ενότητα Θανάτοψις]

Το καθετί μου έξω από μένα πηγαίνει
Προς την επιστραμμένη σκιά του πλησιάζοντας
Τρίβοντας μέρες δίχως ήχο
Τρίβοντας κουρέλια από ουρανό
Τα τελευταία μονοπάτια του καπνού

Ως πού θα σε πάει ο καπνός
Ως πού θα σε πάει μάταιο φως μου
Χυμένο στο καθετί έξω από μένα

Στο πρόσωπό μου ρέει μόνο η νύχτα
Εδώ και καιρό πολύ δε θυμάμαι
Έχει εγκατασταθεί μαζεύοντας όλη μου τη ζωή
Σ’ ανάμνηση ζωής
Όλα μου τα πράγματα
Μιαν ανάμνηση πραγμάτων κάνοντας

Πόσο εξαντλημένος είναι ο χώρος
Πόσο είμαι εξαντλημένος ανάμεσα σε τόσα είδωλα
Παλιά χιονισμένα πράγματα

Έχει χιονίσει ο θάνατος έχει γεράσει
Πριν να γεράσει η ζωή
Πριν πριν ακόμα τις μέρες της μετρήσει
Σε μια κλειστή σελήνη
Πριν πριν ακόμα τα μάτια της ανοίξουν ανυπεράσπιστα
Μέσα στην πιο έκπαγλη άνοιξη
Πριν να γεράσει δε θα ζήσει
Κιόλας ο θάνατος έχει γεράσει μέσα της
Που απ’ τη λιγότερη νύχτα στην περισσότερη τη φέρνει
Πιο γυμνή

Από τη συλλογή Μικρές μέρες (1973)

[wings]

Αλέξης Τραϊανός, Ατμόσφαιρα

[Ενότητα Υδρία]

Η απουσία σου μικραίνει τον ουρανό

Έρχεται φεύγει
Πατά στα νύχια
Ξεκλειδώνει τις πόρτες
Στο ψύχος των μοναχικών χεριών

Τι άσχημα είναι σ’ αυτή την πολική τοποθεσία
Τι άσχημα κλεισμένος μες στο αρκτικό μου σπίτι

Από τη συλλογή Μικρές μέρες (1973)

[wings]

Αλέξης Τραϊανός, Ο μορφασμός του νερού

[Ενότητα Υδρία]

Χιόνιζε απέραντα στους δρόμους
Χιόνιζε σε μένα
Καπνούς του Νοέμβρη
Καπνούς ξεχασμένων ωρών
Μ’ ένα σκούντημα της φωνής σου
Ανάβοντας τους χαμηλούς πυράκανθους
Την τελευταία φωτιά
Πριν απ’ το μορφασμό του νερού

Από τη συλλογή Μικρές μέρες (1973)

[wings]

Αλέξης Τραϊανός, Ιωάννης

[Ενότητα Μικρές μέρες]

Εδώ υπήρχες με παρουσία
Κρεμάστρας καρέκλας
Μιας γυναίκας που τα μάτια της άδειαζαν
Σαν έρημη γειτονιά την Κυριακή
Τα μάτια της ακουμπούσαν στα μάτια σου
Στο πουλόβερ στους τοίχους
Κι ακόμη στους τοίχους έπεφτε
Η φωνή ανθρώπων που μίλησαν κάποτε
Αλλά κι ακόμα μιλούν
Όπως μέσα στον δίσκο το κεφάλι σου
Σ’ αυτό τ’ ασήμαντο παλάτι Ιωάννη

Από τη συλλογή Μικρές μέρες (1973)

[wings]

Αλέξης Τραϊανός, Θεσσαλονίκη Μνήμη 1949

[Ενότητα Album]

Είχε κλειστεί στο πρόσωπό του
Στους ώμους της βροχής σα ριγμένο παλτό περπάτησε
Εκεί που τέλειωναν τα τραμ στην Αποθήκη της καρδιάς
Και βγαίνανε πιάνα ατέλειωτα μαύρα πιάνα
Ανάμεσα από χριστουγεννιάτικες νιφάδες
Ανάμεσα από γάλα σκόνη
Ανάμεσα από βυθισμένες ναφθαλίνες
Στις ράγες του ανέκκλητου κυλώντας

Από τη συλλογή Η κλεψύδρα με τις στάχτες (1975)

Σημείωση
στ. 3 Εκεί που τέλειωναν τα τραμ στην Αποθήκη της καρδιάς: Το εβραίικο σπίτι των παιδικών του χρόνων βρισκόταν όχι μακριά από το Ντεπό (=αποθήκη), όπου ήταν το αμαξοστάσιο των τραμ.
στ. 6 Ανάμεσα από γάλα σκόνη: Είναι γνωστό ότι στα χρόνια του εμφυλίου εμοίραζαν γάλα σκόνη σε κάποια ιδρύματα όπως και στα σχολεία – πράγμα που διήρκεσε αρκετά χρόνια και μετά το τέλος του εμφυλίου. Φαίνεται ότι ο ποιητής είχε ιδεί τα μέρη εκείνα όπου εμοίραζαν το γάλα. Αργότερα, ως μαθητής, θα είχε πιει από το γάλα αυτό όπως πολλοί συνομήλικοι από τη γενιά μας.

Πηγή: Αλέξης Τραϊανός - Φύλακας ερειπίων, Τα ποιήματα, Εκδ. Πλέθρον (1991)

[mavrodon]

Σημείωση
...
στ. 6 Ανάμεσα από γάλα σκόνη: Είναι γνωστό ότι στα χρόνια του εμφυλίου εμοίραζαν γάλα σκόνη σε κάποια ιδρύματα όπως και στα σχολεία – πράγμα που διήρκεσε αρκετά χρόνια και μετά το τέλος του εμφυλίου. Φαίνεται ότι ο ποιητής είχε ιδεί τα μέρα εκείνα όπου εμοίραζαν το γάλα. Αργότερα, ως μαθητής, θα είχε πιει από το γάλα αυτό όπως πολλο συνομήλικοι από τη γενιά μας.

Πηγή: Αλέξης Τραϊανός - Φύλακας ερειπίων, Τα ποιήματα, Εκδόσεις ΠΛΕΘΡΟΝ (1991)

Το γάλα μάς μοιραζόταν στο Δημοτικό και ήταν με κακάο. Μας έδιναν, επίσης, μουρουνέλαιο, που για να φύγει η αηδιαστική του γεύση, τρώγαμε μετά μια φετούλα πορτοκάλι που φέρναμε από το σπίτι. Μακάρι να είχα την ποιητική σφραγίδα να αποτύπωνα τόσο εναργώς, όπως ο Αλέξης Τραϊανός, την ατμόσφαιρα αυτών των χρόνων, των γεμάτων στερήσεις.

[wings]

https://www.youtube.com/watch?v=voFlU1b9E_Y

Ο Φρέντυ Γερμανός διαβάζει το ποίημα «Πρέβεζα» (1928) του Κώστα Καρυωτάκη.

Αλέξης Τραϊανός, Όνειρο του ποιητή Κώστα Καρυωτάκη (2)

[Ενότητα Album]

Όνειρο του ποιητή Κώστα Καρυωτάκη

2.

Να φανείς έτσι έπρεπε μες στου φωτός την αγκαθένια δάφνη
Σιωπηλός στου εαυτού σου το νεκρόδειπνο
Πετώντας απ’ τ’ άρρωστο κορμί
Σαν πατημένο ρόδο την καρδιά σου χάμου
Κι αφού την ξόδεψες την πιο τελευταία σου πλάνη
Το στρεβλωμένο αίμα σου στα μάτια μου ένιωσα
Να με τραβά και να με παίρνει
Πάμε μ’ είπες πάμε μες στη νεκρή
Την έρημη σταματημένη επαρχία να βαδίσουμε

Από τη συλλογή Η κλεψύδρα με τις στάχτες (1975)

[wings]

Αλέξης Τραϊανός, Όνειρο του ποιητή Κώστα Καρυωτάκη (4)

[Ενότητα Album]

Όνειρο του ποιητή Κώστα Καρυωτάκη

4.

Εδώ σταμάτησες μέσα σ’ αυτά τα ίδια σπίτια που ναυάγησες
Εδώ σε κοίταξα δέντρο γυμνό δίχως το πρόσχημά σου
Στ’ αριστερό σου μάγουλο δυο ξυραφιές μένανε ξεραμένες
Για να μην ξέρω πια αν απ’ το θάνατο έρχεσαι ή τη ζωή
Για να μην ξέρω πια αν διαιωνίζεται ακόμα η ταραχή σου
Αν άψογος και μες στο θάνατό σου παραμένεις

Εδώ σε κοίταξα με το καρφί και με τις λέξεις
Εδώ με άφησες σηκώνοντας τα τσακισμένα σου φτερά
Μες στο λιωμένο φως μιας πενιχρής μπαλάντας
Ξανά για νάμπεις

Από τη συλλογή Η κλεψύδρα με τις στάχτες (1975)

[wings]

Αλέξης Τραϊανός, Χάι-Κάι
για μιαν απογραφή αγρύπνιας

[Ενότητα Υδρία]

Βαριά αυλαία
Σε νύχτας παραθύρι
Πέφτ’ η κουρτίνα

Χορός ονείρων
Στ’ ανοιγμένο βλέφαρο
Κι ο φόρος δάκρυ

Πρωινή σιγή
Πριν τ’ αλέκτορα τις τρεις
Λαλιές βυθίσου

Από τη συλλογή Μικρές μέρες (1973)

[wings]

Αλέξης Τραϊανός, Παρουσία

[Από τα Αδημοσίευτα ποιήματα της περιόδου 1968-1972]

Υπήρξα ίσως στο παρελθόν ίσως πάλι να μην υπήρξα
Να ’μαι το δημιούργημα μιας ιστορίας φανταστικής
Αφού τίποτα δεν ορίζω δεν ξέρω
Μόνον ορίζομαι περιορίζομαι απ’ ομορφιά και θάνατο
Πέφτοντας απ’ ομορφιά σ’ άλλη ομορφιά
Από θάνατο σε θάνατο
Σηκώνοντας στα χέρια μου το κρανίο του κόσμου
Κύματα της πέτρας χρυσά κάτω απ’ το χειμωνιάτικο ήλιο
Στο στόμα του χρόνου ως την άκρη της ματιάς
Και το ξεψύχισμα μιας εποχής αργό τεφρό
Στο πρόσωπό μου
 
[27 του Νοέμβρη 1969]

Από τη συγκεντρωτική έκδοση Φύλακας ερειπίων – τα ποιήματα (1991)

[wings]

Αλέξης Τραϊανός, Άτιτλο (Ένιωθα το χρόνο να φεύγει...)

[Από τα Αδημοσίευτα ποιήματα της περιόδου 1968-1972]

Ένιωθα το χρόνο να φεύγει
Πάνω απ’ τα πράγματα
Ξαφνικά έτσι
Όπως στεγνώνει κάτι το υγρό
Ξαφνικά έτσι ο χρόνος έφευγε
Τα πράγματα μέναν γυμνά πανάρχαια
Στεγνά όρθια και αμίλητα

(Τα κοίταζα τα ένιωθα
Πάντοτε έτσι)
                     
[Οκτώβριος 1970]

Από τη συγκεντρωτική έκδοση Φύλακας ερειπίων – τα ποιήματα (1991)