Νίνα Κοκκαλίδου-Ναχμία: Αγκάλιασα την πόλη
(του Γιώργου Αναστασιάδη) “…Την ντάντεψα την πόλη,
την αγκάλιασα, την ξάνοιξα
σε σελίδες βιβλίων,
σε περιοδικά και εφημερίδες…”
Ν. Κοκκαλίδου-ΝαχμίαΗ
Νίνα Κοκκαλίδου-Ναχμία (1920-2002), λογοτέχνης και δημοσιογράφος, συνεισέφερε πολύτιμο υλικό για την ιστορία της μικρής, ανθρώπινης κλίμακας στη Θεσσαλονίκη. Όμως ακόμη πιο πολύτιμη είναι η “ποίηση”, η ανθρωπιά και η συγκίνηση που ξεχειλίζουν από τα κείμενά της, μετατρέποντας έτσι τη διαδρομή της μνήμης των αναγνωστών στη διαχρονική “περιπέτεια” της πόλης σε σαγηνευτικό ταξίδι.
Με την ευαίσθητη και διεισδυτική όρασή της και την έντονη συναισθηματική σχέση που σμίλεψε τόσα χρόνια με τη Θεσσαλονίκη αυτή η γυναίκα από τον Πύργο της Ηλείας, που μέσα της φτερούγιζε συνεχώς η ανεξαρτησία, μετακένωσε με τρόπο ελκυστικό τη λατρεία της για την πόλη, τους τόπους της και τους ανθρώπους της:
- “Δεν μπορούσα να φανταστώ”, επισημαίνει ο Γ. Βαφόπουλος στον πρόλογο του βιβλίου της Νίνας Κοκκαλίδου-Ναχμία “Παλιά Θεσσαλονίκη και η ιστορική διαδρομή της ΔΕΘ”, 1926-1989, εκδ. “Παρατηρητής”, 1996. (Η πρώτη έκδοση εκτός εμπορίου είχε κυκλοφορήσει το 1988 με τίτλο “Μια μικρή πόλη στην καρδιά της μεγαλούπολης”), “πως μία γνήσια Πελοποννήσια τόσο γρήγορα θα ρίζωνε στη μακεδονική τούτη πόλη, πως θα γινόταν κι αυτή μια Σαλονικιά”.
Η Νίνα Κοκκαλίδου-Ναχμία παίρνει τη “σκυτάλη” από τους παλιούς ερευνητές και αναμνησιογράφους (Περπερής, Σταμπούλης, Τομανάς κ.ά. - Αξίζει κάποτε να τιμηθούν ως “πρωτοπόροι της τοπικής ιστορίας”) και αξιοποιώντας τις μνήμες και τα βιώματα επιφανών και αφανών Θεσσαλονικέων συλλέγει, διασώζει και αναδεικνύει με τη γλαφυρή πένα της πληροφορίες και “εικόνες”:
- Για τα παλιά χαμένα σινεμά της πόλης.
- Για το Φεστιβάλ Τραγουδιού που σφραγίστηκε από την παρουσία του Άλκη Στέα.
- Για τα παραλιακά κέντρα (Το “Φάληρο”, το “Λουξεμβούργο”, τον “Παράδεισο”, τη “Χαβάη” κ.ά.).
- Για το σμυρνέικο συγκρότημα “Βέζος και Αγάπιος” που έπαιζε τότε στο “Χρυσούν Απίδιον”.
- Για την ταβέρνα “Κληματαριά” στην οδό Αγίας Σοφίας, που είχε κι αυτή τη δική της “ιστορία” και μυθολογία, αφού από αυτήν πέρασαν και γεύτηκαν τα περίφημα ψητά της εγγλέζοι στρατιώτες, έλληνες πολιτικοί και καλλιτέχνες αλλά και ο ίδιος ο… Ρόμελ επί γερμανικής κατοχής…
Η Νίνα Κοκκαλίδου-Ναχμία ιχνηλατεί και καταγράφει:
- Τους παλιούς “μαχαλάδες” και τα παλιά, εξαφανισμένα πλέον, επαγγέλματα, όπως π.χ. αυτό του… βδελλοπώλη, που γύριζε με τη γυάλα γεμάτη βδέλλες, οι οποίες θεράπευαν, υποτίθεται, πάσαν νόσον…
- Τα παλιά χαμάμ: Εδώ η Νίνα Κοκκαλίδου-Ναχμία μάς πιάνει από το χέρι και μας μεταφέρει μέσα στην “ομίχλη” από τους ατμούς του χαμάμ, όπου οι γυμνοί λουόμενοι μοιάζουν, όπως γράφει, “με ξωτικά, με πέπλα αραχνοΰφαντα…”.
- Την εφημεριδογραφία της πόλης. Ενδιαφέρουσα είναι η μαρτυρία της για το δημοσιογράφο Νίκο Καστρινό, που έχει συνδέσει το όνομά του με την “Εφημερίδα των Βαλκανίων”, μία από τις πιο σημαντικές εφημερίδες της μεσοπολεμικής Θεσσαλονίκης: “Το 1978 ο ‘Καστρινός, ένας νέος… 88 χρόνων, ερχόταν στην εφημερίδα ‘Θεσσαλονίκη’ και μας έδινε δουλειά και κουράγιο, καθώς δεν έλεγε να το βάλει κάτω και ζούσε με εργασία προγραμματισμένη και με εμπειρίες από μία μακριά πλούσια ζωή, γεμάτη από αγώνες για τη Δημοκρατία”.
Όλη αυτή η περιδιάβαση της Νίνας Κοκκαλίδου-Ναχμία στην ιστορική τοπογραφία της Θεσσαλονίκης έχει το δικό της ηχόχρωμα: Είναι το πανδαιμόνιο της προετοιμασίας κάθε παραμονή των εγκαινίων της Έκθεσης. Είναι το γραμμόφωνο που παίζει το μοτίβο “ο ταυρομάχος προχωρεί” από την Κάρμεν του Μπιζέ, πίσω από την οθόνη του βωβού κινηματογράφου, όταν καλπάζουν τα άλογα. Είναι τα δημοφιλή άσματα από το φεστιβάλ τραγουδιού, τα παλιά κανταδόρικα τραγούδια του Αλ. Σπάθη, τα σμυρνέικα με τον Βέζο και Αγάπιο, η “Αΐντα” με τη φωνή της Μαρίας Κάλλας, όταν τραγουδά το 1946 στο στρατιωτικό θέατρο της πόλης. Είναι η μαντολινάτα του Μιχαήλ Χατζημιχαήλ και η “Βαρκαρόλα” με τη χορωδία του “Θερμαϊκού”. Και είναι το “φτερό στον άνεμο” με τη φωνή του τσαγκάρη Καρπούζα, μία φωνή που “κάνει τα τζάμια να τρίζουν” κτλ.
Στα μάτια της Νίνας Κοκκαλίδου-Ναχμία η πόλη δεν μένει ακίνητη, πλέει στο Θερμαϊκό ή κάνει τον περίπατό της στην παραλία.
Γράφει: “…Και σαν έπαιρνε να βραδιάζει, ανάβαν τα φώτα, βαπόρι η Θεσσαλονίκη, πολιτεία ολόκληρη με δάδες αναμμένες, με καντηλέρια και πολυελαίους. Έπλεε θαρρείς στον Θερμαϊκό (…) Την είδες σαν όνειρο τη Θεσσαλονίκη, ως κοπελιά να διασχίζει την παραλία, να καλημερίζει τα βυθισμένα αρχοντικά, να φωνάζει ‘θα βγάλω Βαρδάρη’ και ύστερα ως ψαροπούλα, να κράζει μπροστά στην ιχθυόσκαλα της Σαλαμίνας και να κάνει χάζι τα καΐκια που έφερναν τα ψάρια…”. Ιχνηλατώντας την “παληά” Θεσσαλονίκη η Νίνα Κοκκαλίδου-Ναχμία άγγιξε ό,τι έγραψε και έγραψε ό,τι είχε αποθησαυρίσει από την απελευθερωτική καθημερινότητα της πόλης: εικόνες, πρόσωπα, βλέμματα, λέξεις, “ζώνες μαγείας”, θραύσματα μυθολογίας κτλ.
Κάνοντας οίστρο της ζωής της την αγάπη της για το γράψιμο και για τη “μαμά-πόλη”, συνταιριάζοντας με αρμονία στη γραφή της τη λογοτεχνική και τη δημοσιογραφική φλέβα αλλά και την αίσθηση της ιστορίας, η Νίνα Κοκκαλίδου-Ναχμία άφησε με το έργο της -και για όσους τη γνώρισαν και την έζησαν έστω για λίγο από κοντά και με την ξεχωριστή ανθρώπινη παρουσία της- κοιτάσματα πολιτιστικά και πολλά ερεθίσματα για τους ερευνητές της ιστορίας της Θεσσαλονίκης.
Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ (12 Οκτωβρίου 2008)