Σταύρος Ζαφειρίου

[wings]

Σταύρος Ζαφειρίου: Επί της ουσίας (2)

Δεν βγάζεις άκρη, ε; Και πού να βγάλεις!
Όμως, καθώς σε αναγκάζει η συγκατάβαση
και οι λίγες λέξεις που μπορείς
πνίγονται μες στον οδυρμό των διασωθέντων,
να ο από μηχανής δραματουργός,
υψώνοντας απ’ την καταπακτή
το φάντασμα με τ’ ανοιγμένα χέρια.

Μα ούτε κι αυτή η λύση σού αρέσει.
— Τόσο αδιέξοδη, θα πεις, η φαντασμαγορία,
το άυλο του βασιλιά,
στην πιο ανέκκλητη στιγμή της τραγωδίας.

— Κάποιο δαιμόνιο, θα πεις, στον προσχεδιασμό του,
στο τέχνασμα μιας ηθικής που επιστρατεύει
ένα φθαρμένο λείψανο, για να εξευγενίσει
την απογυμνωμένη βαρβαρότητα
στον θρήνο του εξόδιου χορικού.
(Πέπλο κενό το αντίφωνο του οίκτου
που μπαίνει σε παράταξη πομπής.)

Τόπος κοινός!
Ό,τι ξεβράζει η εποχή στα επεισόδιά της
είναι η μίμηση της μάσκας του θεατού,
είναι η άπνοια της θερινής νυκτός
και η αστική υπομονή των εδωλίων.

Τρόπος κοινός!
Σε τούτο το συμβόλαιο των ηθών
όπου απευθύνεται η υπόκλιση των δρώντων,
ποιος δίνει σημασία στην αντίφαση
ανάμεσα στην τέλεση του προδιαγεγραμμένου
και τον αδάκρυτο απόπλου των ομόδημων;

Motti στην αρχή του βιβλίου:
Το πρόβλημα με τον Άιχμαν ήταν ότι υπήρχαν πολλοί σαν κι αυτόν, και οι περισσότεροί τους δεν ήταν διεστραμμένοι ούτε σαδιστές, αλλά ήταν, και εξακολουθούν να είναι, φοβερά και τρομερά φυσιολογικοί. Από την άποψη των νομικών θεσμών μας και των ηθικών εξομολογήσεων, το γεγονός ότι είναι φυσιολογικοί είναι ακόμη πιο τρομακτικό από όλες τις θηριωδίες, γιατί υποδείκνυε ότι αυτός ο εγκληματίας νέου τύπου διαπράττει τα εγκλήματά του σε συνθήκες στις οποίες αδυνατεί να ξέρει και να νιώθει πως κάνει κάτι κακό.
Hannah Arendt, Ο Άιχμαν στην Ιερουσαλήμ
Μια έκθεση για την κοινοτοπία του κακού¹

Γιατί άραγε ο Βαν Γκογκ επιδόθηκε σε τέτοιες κοινοτοπίες της τρέλας; Γιατί ζωγράφισε το πρόσωπό του με κομμένο το δεξί του αυτί και δεν ζωγράφισε το αυτί του το ίδιο;²

Αυτά που ανακαλύπτουμε στη φιλοσοφία είναι όλα κοινοτοπίες. Η φιλοσοφία δεν μας διδάσκει καινούρια γεγονότα, μόνο η επιστήμη το κάνει αυτό. Αλλά η σωστή σύνοψη αυτών των κοινοτοπιών είναι εξαιρετικά δύσκολη και έχει τεράστια σημασία. Στην πραγματικότητα, η φιλοσοφία είναι μια σύνοψη κοινοτοπιών.
Ludwig Wittgenstein

1. Εκδόσεις Νησίδες, Θεσσαλονίκη, 2009 (μτφρ. Βασίλης Τομανάς)
2. Αδέσποτη σημείωση που πλέον δεν θυμάμαι την προέλευσή της. Αν δεν είναι εξ ολοκλήρου σκέψη κάποιου άλλου, πιθανότατα απηχεί τη σκέψη κάποιου άλλου.

Από το ποιητικό βιβλίο Αυτοάνοσο (ένα μελόδραμα) (2017)

[wings]

Σταύρος Ζαφειρίου: Επί της ουσίας (3)

Αδύνατον ν’ αφουγκραστείς
την παλμική φωνή των παραλλήλων,
την άθυμη ηχώ του άδειου στήθους
στις φθίνουσες ανάσες της απώλειας.

Η αδιατάρακτη ησυχία ενός μέλλοντος
που κατισχύει του καλέσματος του νόστου
– για μέλλον-φως μιλά η στάχτη που απόμεινε
από τα ολοκαυτώματα του λόγου∙
το μέλλον όμως είναι ο χρόνος που υπολείπεται
απ’ την ανάγκη της γραφής ν’ αδειάσει μέσα σου
τα αποτσίγαρα της μεταφυσικής της.

Κι όσο κι αν σε υπερασπίζεται η ψευδαίσθηση,
ως επαλήθευση των λογικών προτάσεών σου,
αλίμονο!
Ανάμεσα στις λέξεις και το νόημα
σκάει στα γέλια η γραμματική των γεγονότων.

Motti στην αρχή του βιβλίου:
Το πρόβλημα με τον Άιχμαν ήταν ότι υπήρχαν πολλοί σαν κι αυτόν, και οι περισσότεροί τους δεν ήταν διεστραμμένοι ούτε σαδιστές, αλλά ήταν, και εξακολουθούν να είναι, φοβερά και τρομερά φυσιολογικοί. Από την άποψη των νομικών θεσμών μας και των ηθικών εξομολογήσεων, το γεγονός ότι είναι φυσιολογικοί είναι ακόμη πιο τρομακτικό από όλες τις θηριωδίες, γιατί υποδείκνυε ότι αυτός ο εγκληματίας νέου τύπου διαπράττει τα εγκλήματά του σε συνθήκες στις οποίες αδυνατεί να ξέρει και να νιώθει πως κάνει κάτι κακό.
Hannah Arendt, Ο Άιχμαν στην Ιερουσαλήμ
Μια έκθεση για την κοινοτοπία του κακού¹

Γιατί άραγε ο Βαν Γκογκ επιδόθηκε σε τέτοιες κοινοτοπίες της τρέλας; Γιατί ζωγράφισε το πρόσωπό του με κομμένο το δεξί του αυτί και δεν ζωγράφισε το αυτί του το ίδιο;²

Αυτά που ανακαλύπτουμε στη φιλοσοφία είναι όλα κοινοτοπίες. Η φιλοσοφία δεν μας διδάσκει καινούρια γεγονότα, μόνο η επιστήμη το κάνει αυτό. Αλλά η σωστή σύνοψη αυτών των κοινοτοπιών είναι εξαιρετικά δύσκολη και έχει τεράστια σημασία. Στην πραγματικότητα, η φιλοσοφία είναι μια σύνοψη κοινοτοπιών.
Ludwig Wittgenstein

1. Εκδόσεις Νησίδες, Θεσσαλονίκη, 2009 (μτφρ. Βασίλης Τομανάς)
2. Αδέσποτη σημείωση που πλέον δεν θυμάμαι την προέλευσή της. Αν δεν είναι εξ ολοκλήρου σκέψη κάποιου άλλου, πιθανότατα απηχεί τη σκέψη κάποιου άλλου.

Από το ποιητικό βιβλίο Αυτοάνοσο (ένα μελόδραμα) (2017)

[wings]

Σταύρος Ζαφειρίου: Επί της ουσίας (4)

Ποιος ήταν που απαξίωσε τη σιγουριά της στίξης;
Κάτι χειρότερο:
Ποιος κόβει πίσω του το νήμα που του πρόσφερε
τόσα θαυμαστικά των λαβυρίνθων:

Ωσεί παρών ο νικητής και αμνήμων!
Υψώνοντας το τρόπαιο,
μα λησμονώντας τ’ άρμενα
μιας σκοτεινής επιταγής που εκποιείται
λόγω χρεοκοπίας των ανέμων
– ή το αντίθετο ακριβώς;

Οι άνεμοι
που εκποιούν τα τρόπαια της ανοιχτής θαλάσσης,
ρίχνοντας στην αλμύρα της
τη χαρτογράφηση των κατευθύνσεών σου.

Καλή η αλμύρα! Φτάνει ως την ψυχή
και συντηρεί την παραμόρφωσή της∙
καίει το λίπος στις ακτές,
τρέφει τα ζώα της με τις υγρές της ρίζες
– κι αν χρειαστεί
τρώει τα οστά των ιδεών ως το μεδούλι.

Καλή η αλμύρα!
Γι’ αυτούς που είναι στον βυθό,
βρίσκοντας στέγη στη σκουριά των ναυαγίων,
ακόμη αναποφάσιστοι
για το επίγραμμα του κοινοτάφιού τους.

Το δίλημμα είναι: Μέσον ή σκοπός;
Τίποτε.
Κι αν η επίρρωση,
κι αν ο δογματισμός των προταγμάτων
μπορούν να γίνουν τα αντίβαρα της πλάστιγγας,
μόνον η πείρα των νεκρών
ξέρει προς τα πού γέρνει η απάντηση,
ποιος είναι ο τρόπος για ν’ ανθίσουν οι γκρεμοί
σε αυτό το βάθος.

Motti στην αρχή του βιβλίου:
Το πρόβλημα με τον Άιχμαν ήταν ότι υπήρχαν πολλοί σαν κι αυτόν, και οι περισσότεροί τους δεν ήταν διεστραμμένοι ούτε σαδιστές, αλλά ήταν, και εξακολουθούν να είναι, φοβερά και τρομερά φυσιολογικοί. Από την άποψη των νομικών θεσμών μας και των ηθικών εξομολογήσεων, το γεγονός ότι είναι φυσιολογικοί είναι ακόμη πιο τρομακτικό από όλες τις θηριωδίες, γιατί υποδείκνυε ότι αυτός ο εγκληματίας νέου τύπου διαπράττει τα εγκλήματά του σε συνθήκες στις οποίες αδυνατεί να ξέρει και να νιώθει πως κάνει κάτι κακό.
Hannah Arendt, Ο Άιχμαν στην Ιερουσαλήμ
Μια έκθεση για την κοινοτοπία του κακού¹

Γιατί άραγε ο Βαν Γκογκ επιδόθηκε σε τέτοιες κοινοτοπίες της τρέλας; Γιατί ζωγράφισε το πρόσωπό του με κομμένο το δεξί του αυτί και δεν ζωγράφισε το αυτί του το ίδιο;²

Αυτά που ανακαλύπτουμε στη φιλοσοφία είναι όλα κοινοτοπίες. Η φιλοσοφία δεν μας διδάσκει καινούρια γεγονότα, μόνο η επιστήμη το κάνει αυτό. Αλλά η σωστή σύνοψη αυτών των κοινοτοπιών είναι εξαιρετικά δύσκολη και έχει τεράστια σημασία. Στην πραγματικότητα, η φιλοσοφία είναι μια σύνοψη κοινοτοπιών.
Ludwig Wittgenstein

1. Εκδόσεις Νησίδες, Θεσσαλονίκη, 2009 (μτφρ. Βασίλης Τομανάς)
2. Αδέσποτη σημείωση που πλέον δεν θυμάμαι την προέλευσή της. Αν δεν είναι εξ ολοκλήρου σκέψη κάποιου άλλου, πιθανότατα απηχεί τη σκέψη κάποιου άλλου.

Από το ποιητικό βιβλίο Αυτοάνοσο (ένα μελόδραμα) (2017)

[wings]

Σταύρος Ζαφειρίου: Επί της ουσίας (5)

Έγγραφε νου!
Πόσο σε απασχολεί η πραγματικότητα,
τούτη η πολύτεκνη που ντύνει τα παιδιά της
με αποφόρια.

Κάθε φορά που η τέχνη σου
ρουφά απ’ τις ρώγες της το ξινισμένο γάλα
–θέλω να πω: κάθε φορά
που γίνεται τροφή η αυταπάτη–
(καλύτερα όμως να φανεί ότι η πείνα σου
είναι η σοφία του ομοιόθερμου
ν’ αποθηκεύει τις θερμίδες του χειμώνα),

σκέφτεσαι
(με όλους τους δυνατούς συνδυασμούς των συνειρμών σου)
μήπως η ίδια η τέχνη σου
είναι το αλέτρι τ’ ουρανού που εκχερσώνει
τη λυρική αμμουδιά των στοχασμών σου
(βαθιά αυλακιά στην ομορφιά
και προπαντός στην πλαστική του ύφους)
– ό,τι έχεις για κληρονομιά απ’ την κοσμογονία∙

μήπως η ίδια η τέχνη σου οδηγεί
σαν τσομπανόσκυλο τις λέξεις στο μαντρί τους.

Motti στην αρχή του βιβλίου:
Το πρόβλημα με τον Άιχμαν ήταν ότι υπήρχαν πολλοί σαν κι αυτόν, και οι περισσότεροί τους δεν ήταν διεστραμμένοι ούτε σαδιστές, αλλά ήταν, και εξακολουθούν να είναι, φοβερά και τρομερά φυσιολογικοί. Από την άποψη των νομικών θεσμών μας και των ηθικών εξομολογήσεων, το γεγονός ότι είναι φυσιολογικοί είναι ακόμη πιο τρομακτικό από όλες τις θηριωδίες, γιατί υποδείκνυε ότι αυτός ο εγκληματίας νέου τύπου διαπράττει τα εγκλήματά του σε συνθήκες στις οποίες αδυνατεί να ξέρει και να νιώθει πως κάνει κάτι κακό.
Hannah Arendt, Ο Άιχμαν στην Ιερουσαλήμ
Μια έκθεση για την κοινοτοπία του κακού¹

Γιατί άραγε ο Βαν Γκογκ επιδόθηκε σε τέτοιες κοινοτοπίες της τρέλας; Γιατί ζωγράφισε το πρόσωπό του με κομμένο το δεξί του αυτί και δεν ζωγράφισε το αυτί του το ίδιο;²

Αυτά που ανακαλύπτουμε στη φιλοσοφία είναι όλα κοινοτοπίες. Η φιλοσοφία δεν μας διδάσκει καινούρια γεγονότα, μόνο η επιστήμη το κάνει αυτό. Αλλά η σωστή σύνοψη αυτών των κοινοτοπιών είναι εξαιρετικά δύσκολη και έχει τεράστια σημασία. Στην πραγματικότητα, η φιλοσοφία είναι μια σύνοψη κοινοτοπιών.
Ludwig Wittgenstein

1. Εκδόσεις Νησίδες, Θεσσαλονίκη, 2009 (μτφρ. Βασίλης Τομανάς)
2. Αδέσποτη σημείωση που πλέον δεν θυμάμαι την προέλευσή της. Αν δεν είναι εξ ολοκλήρου σκέψη κάποιου άλλου, πιθανότατα απηχεί τη σκέψη κάποιου άλλου.

Από το ποιητικό βιβλίο Αυτοάνοσο (ένα μελόδραμα) (2017)

[wings]

Σταύρος Ζαφειρίου: Επί της ουσίας (6)

Ανόσιε νου!
Ούτε το συναξάρι των ενστίκτων σου
τόσο καιρό δεν έχεις ξεφυλλίσει.

Πότε νηφάλιος,
και άλλοτε τρεκλίζοντας από τη νοσταλγία
(είναι φορές που λησμονείς ότι η μνήμη
δεν είναι αποκύημα ή φουντωμένη καύτρα
μα οι ανοιχτοί λογαριασμοί με τα προσχήματά σου),
ενώ οι συνθήκες επιβάλλουν ισοδύναμα,
κρατώντας από τα λουριά
τις εξαγριωμένες ματαιώσεις.

— Με τ’ όνομα που μου ’δωσες να με καλείς και θα ’ρχομαι
με όλο τον πόθο των δεκαοχτώ μου χρόνων,
Λίλιθ με λες
κι έχω βελόνες αειθαλούς ανάμεσα στα δόντια,
να πλέκω νύχτα το ουρλιαχτό του λύκου στη σελήνη
(σου είπε).

Κι εσύ:
— Ποτέ ο πόθος μας δεν είναι διαδρομή.
Είναι παρών ευθύς μόλις υπάρξει,
κατά τον τρόπο που η κάθε ικανοποίηση
είναι παρούσα σαν απογοήτευση
που αναγνωρίζεται στην επιτέλεσή της.
(Με λίγο Wittgenstein στην αρχή
και λίγο Schopenhauer στο τέλος.)

[Εντελώς μεταξύ μας: Παρότι ο Freud θεωρούσε ότι η τέχνη δημιουργείται από την «εξειδίκευση» της ανικανοποίητης λίμπιντο, ήταν ανοησία σου –σε οντολογικό επίπεδο, εννοώ– να δραπετεύσεις από τη συγκυρία μιας αχαλίνωτης ερωτικής στιγμής στο κεφαλόσκαλο∙ πολύ δε μάλιστα που είχε προηγηθεί εκείνη η απροσδόκητη ομίχλη από τη θάλασσα, που με μανία κυνηγούν οι σκηνοθέτες. Κατά τη γνώμη μου, μπορεί ο τόσος στοχασμός να ενεργεί ως αποφόρτιση των δυσλειτουργιών σου, όμως το αντίτιμό του είναι τρομερό.]

Τι βγαίνει εντέλει, από αυτήν την απομάγευση;
Μισή αλήθεια, ενώ των στίχων ο διασκελισμός
λιώνει με τις πατούσες του τα μέτρα
(χάρη χρωστάς στον κουρνιαχτό που αφήνει πίσω του
και κρύβει από τα μάτια σου το τέρας),
τον αποχρώντα λόγο τού ανοίκειου.
(Freud και πάλι, μα κι η υπόλοιπη αλήθεια.)

Εξ ού και ο ισχυρισμός πως ο έρωτας
είναι η θέση που κρατάμε για τον φόβο
– το ζωντανό που ακολουθεί τη μυρωδιά των ούρων,
το σάλιο του οίστρου που εμφανίζει φωσφορίζοντας
την έξοδο κινδύνου.

Motti στην αρχή του βιβλίου:
Το πρόβλημα με τον Άιχμαν ήταν ότι υπήρχαν πολλοί σαν κι αυτόν, και οι περισσότεροί τους δεν ήταν διεστραμμένοι ούτε σαδιστές, αλλά ήταν, και εξακολουθούν να είναι, φοβερά και τρομερά φυσιολογικοί. Από την άποψη των νομικών θεσμών μας και των ηθικών εξομολογήσεων, το γεγονός ότι είναι φυσιολογικοί είναι ακόμη πιο τρομακτικό από όλες τις θηριωδίες, γιατί υποδείκνυε ότι αυτός ο εγκληματίας νέου τύπου διαπράττει τα εγκλήματά του σε συνθήκες στις οποίες αδυνατεί να ξέρει και να νιώθει πως κάνει κάτι κακό.
Hannah Arendt, Ο Άιχμαν στην Ιερουσαλήμ
Μια έκθεση για την κοινοτοπία του κακού¹

Γιατί άραγε ο Βαν Γκογκ επιδόθηκε σε τέτοιες κοινοτοπίες της τρέλας; Γιατί ζωγράφισε το πρόσωπό του με κομμένο το δεξί του αυτί και δεν ζωγράφισε το αυτί του το ίδιο;²

Αυτά που ανακαλύπτουμε στη φιλοσοφία είναι όλα κοινοτοπίες. Η φιλοσοφία δεν μας διδάσκει καινούρια γεγονότα, μόνο η επιστήμη το κάνει αυτό. Αλλά η σωστή σύνοψη αυτών των κοινοτοπιών είναι εξαιρετικά δύσκολη και έχει τεράστια σημασία. Στην πραγματικότητα, η φιλοσοφία είναι μια σύνοψη κοινοτοπιών.
Ludwig Wittgenstein

1. Εκδόσεις Νησίδες, Θεσσαλονίκη, 2009 (μτφρ. Βασίλης Τομανάς)
2. Αδέσποτη σημείωση που πλέον δεν θυμάμαι την προέλευσή της. Αν δεν είναι εξ ολοκλήρου σκέψη κάποιου άλλου, πιθανότατα απηχεί τη σκέψη κάποιου άλλου.

Από το ποιητικό βιβλίο Αυτοάνοσο (ένα μελόδραμα) (2017)

[wings]

Tom Waits - Wrong Side of the Road - YouTube

Tom Waits, Wrong side of the road (1978)

Σταύρος Ζαφειρίου: Επί της ουσίας (7)

Τις νύχτες όμως άκουγες Lou Reed
και τα πειρατικά του Tom Waits.
Και γιατί όχι!

Μέχρι να φτάσουν οι κοπτήρες ως το κόκαλο
έχεις καιρό να αναρωτηθείς
αν η καταφυγή στην avant-garde εκτέλεση του ρόγχου
είναι το ιδεολόγημα
που απαιτεί μερίδιο απ’ τα φαντάσματά σου.

Α, το ιδεολόγημα! Α, τα φαντάσματά σου!
Οργή πλανόδιου ιεροεξεταστή που κατακεραυνώνει
την τελετή του πόνου σου,
ομοιάζοντάς την με την ώρα του φιδιού καθώς αλλάζει
αδιάντροπα το δέρμα του καταμεσής του δρόμου.

(Τι πλήξη η γνώση του καλού και του κακού,
τ’ αγγέλματα των Χερουβείμ,
τα θριαμβικά σημαίνοντα των θόλων!
Τι αγγαρεία παλαίμαχων θεών
το ξεχορτάριασμα του δίστρατου που ενώνει
την άγνοια της φύσης σου με τη συνείδησή σου!)

Πόσες φορές, με πλάι σου τους παρακλητικούς,
δεν υποτάχτηκες στο αιρετικό θηρίο,
στην πολυκέφαλη εποχή που δικαιώνεται
απ’ την εφαρμοσμένη Αποκάλυψη!

Και πόσες δεν μετάνιωσες
που όποτε διάλεξες την αναρρωτική
από την έξαψη των επιθυμιών σου,
βρέθηκες ανερμάτιστος πάνω στο εύθραυστο κλαδί
που ροκανίζουν με απόλαυση οι τερμίτες!

Motti στην αρχή του βιβλίου:
Το πρόβλημα με τον Άιχμαν ήταν ότι υπήρχαν πολλοί σαν κι αυτόν, και οι περισσότεροί τους δεν ήταν διεστραμμένοι ούτε σαδιστές, αλλά ήταν, και εξακολουθούν να είναι, φοβερά και τρομερά φυσιολογικοί. Από την άποψη των νομικών θεσμών μας και των ηθικών εξομολογήσεων, το γεγονός ότι είναι φυσιολογικοί είναι ακόμη πιο τρομακτικό από όλες τις θηριωδίες, γιατί υποδείκνυε ότι αυτός ο εγκληματίας νέου τύπου διαπράττει τα εγκλήματά του σε συνθήκες στις οποίες αδυνατεί να ξέρει και να νιώθει πως κάνει κάτι κακό.
Hannah Arendt, Ο Άιχμαν στην Ιερουσαλήμ
Μια έκθεση για την κοινοτοπία του κακού¹

Γιατί άραγε ο Βαν Γκογκ επιδόθηκε σε τέτοιες κοινοτοπίες της τρέλας; Γιατί ζωγράφισε το πρόσωπό του με κομμένο το δεξί του αυτί και δεν ζωγράφισε το αυτί του το ίδιο;²

Αυτά που ανακαλύπτουμε στη φιλοσοφία είναι όλα κοινοτοπίες. Η φιλοσοφία δεν μας διδάσκει καινούρια γεγονότα, μόνο η επιστήμη το κάνει αυτό. Αλλά η σωστή σύνοψη αυτών των κοινοτοπιών είναι εξαιρετικά δύσκολη και έχει τεράστια σημασία. Στην πραγματικότητα, η φιλοσοφία είναι μια σύνοψη κοινοτοπιών.
Ludwig Wittgenstein

1. Εκδόσεις Νησίδες, Θεσσαλονίκη, 2009 (μτφρ. Βασίλης Τομανάς)
2. Αδέσποτη σημείωση που πλέον δεν θυμάμαι την προέλευσή της. Αν δεν είναι εξ ολοκλήρου σκέψη κάποιου άλλου, πιθανότατα απηχεί τη σκέψη κάποιου άλλου.

Από το ποιητικό βιβλίο Αυτοάνοσο (ένα μελόδραμα) (2017)

[wings]

Σταύρος Ζαφειρίου: Επί της ουσίας (8)

Στο μεταξύ,
πασχίζοντας την εκτροπή της ξέχειλης ρητορικής
των αναγνωστηρίων,
για ν’ αρδευτεί η ασκητική της απεραντοσύνης
–κι ενώ υπολόγιζες ότι μια τέτοια υπερβολή
είναι ο τρόπος να ξεφύγει η εφαρμογή
απ’ το πεπερασμένο–
να που προβάλλουν απ’ τη λάσπη οι σκελετοί
(τι σκελετοί; Μια κάτω γνάθος και μια κλείδα όλο κι όλο,
που ακόμη τις χρονολογούν στα εργαστήρια),
κάποιων παρόχθιων σοφιστών
που κιόλας επινόησαν ψευδώνυμους συλλογισμούς,
θέτοντας ως επίδικο
τον ανασκευασμό των δεδομένων.

— Υπερθεματισμός, θα πεις, των παραδοξοτήτων.
Ξενάγηση ερασιτεχνών σε αναπαράσταση οικισμών
στις ώρες που είναι επισκέψιμος ο χρόνος.

— Χάλκευση της αιτίασης, θα πεις∙
να ’χουν δουλειά οι ένορκοι
και οι ερμηνευτές των εγκυκλίων.

Μα όταν υμνεί η αποδρομή σακάτικα οπληφόρα
–πολιτική, θα πεις, και θα ’χεις δίκιο–
τι να σου κάνει η αναλογική;

Κι όταν αυτό που απαιτείται απ’ τη ζωή
είναι ο αλγόριθμος του ατελέσφορού της,
μένει το σχήμα μοναχά των αλληγοριών
ν’ ανακαλεί στην τάξη τα φαινόμενα.

Motti στην αρχή του βιβλίου:
Το πρόβλημα με τον Άιχμαν ήταν ότι υπήρχαν πολλοί σαν κι αυτόν, και οι περισσότεροί τους δεν ήταν διεστραμμένοι ούτε σαδιστές, αλλά ήταν, και εξακολουθούν να είναι, φοβερά και τρομερά φυσιολογικοί. Από την άποψη των νομικών θεσμών μας και των ηθικών εξομολογήσεων, το γεγονός ότι είναι φυσιολογικοί είναι ακόμη πιο τρομακτικό από όλες τις θηριωδίες, γιατί υποδείκνυε ότι αυτός ο εγκληματίας νέου τύπου διαπράττει τα εγκλήματά του σε συνθήκες στις οποίες αδυνατεί να ξέρει και να νιώθει πως κάνει κάτι κακό.
Hannah Arendt, Ο Άιχμαν στην Ιερουσαλήμ
Μια έκθεση για την κοινοτοπία του κακού¹

Γιατί άραγε ο Βαν Γκογκ επιδόθηκε σε τέτοιες κοινοτοπίες της τρέλας; Γιατί ζωγράφισε το πρόσωπό του με κομμένο το δεξί του αυτί και δεν ζωγράφισε το αυτί του το ίδιο;²

Αυτά που ανακαλύπτουμε στη φιλοσοφία είναι όλα κοινοτοπίες. Η φιλοσοφία δεν μας διδάσκει καινούρια γεγονότα, μόνο η επιστήμη το κάνει αυτό. Αλλά η σωστή σύνοψη αυτών των κοινοτοπιών είναι εξαιρετικά δύσκολη και έχει τεράστια σημασία. Στην πραγματικότητα, η φιλοσοφία είναι μια σύνοψη κοινοτοπιών.
Ludwig Wittgenstein

1. Εκδόσεις Νησίδες, Θεσσαλονίκη, 2009 (μτφρ. Βασίλης Τομανάς)
2. Αδέσποτη σημείωση που πλέον δεν θυμάμαι την προέλευσή της. Αν δεν είναι εξ ολοκλήρου σκέψη κάποιου άλλου, πιθανότατα απηχεί τη σκέψη κάποιου άλλου.

Από το ποιητικό βιβλίο Αυτοάνοσο (ένα μελόδραμα) (2017)

[wings]

Σταύρος Ζαφειρίου: Επί της ουσίας (9)

Έτσι συγχέοντας τα διαδικαστικά,
νομίζεις πως προβάλλονται σε οθόνες τα ιδεώδη
και ως διά μαγείας
ακυρώνεται στην πράξη το διακύβευμα.

[Σκοπίμως σου επιτρέπουν να φαντάζεσαι∙ να θεωρείς τη θέαση ως σταδιοδρομία σ’ ένα επάγγελμα όπου το ύφος παριστάνει την υπόσταση και το στομάχι της μορφής χωνεύει εύκολα το βάρος των κανόνων. Αυτός δεν είναι, ωστόσο, λόγος να επαφίεσαι στο γεγονός ότι τα όξινα υγρά θα κάνουν όπως πρέπει τη δουλειά τους.]

Ακόμη και η εκχώρηση του δικαιώματός σου
στη χρήση της επιλογής
ανάμεσα στο έναστρο και τη βεβήλωσή του
δεν σε απαλλάσσει απ’ τον βραχνά της εμπειρίας.

Κι επιπροσθέτως, γίνεται πια παραδοχή:
Ό,τι μπορούν οι άγγελοι
είναι εξίσου δυνατόν και για το πανδαιμόνιο.
(Άλλωστε και ο διάβολος
ανήκει στο οικοσύστημα του ίδιου παραδείσου.)

Motti στην αρχή του βιβλίου:
Το πρόβλημα με τον Άιχμαν ήταν ότι υπήρχαν πολλοί σαν κι αυτόν, και οι περισσότεροί τους δεν ήταν διεστραμμένοι ούτε σαδιστές, αλλά ήταν, και εξακολουθούν να είναι, φοβερά και τρομερά φυσιολογικοί. Από την άποψη των νομικών θεσμών μας και των ηθικών εξομολογήσεων, το γεγονός ότι είναι φυσιολογικοί είναι ακόμη πιο τρομακτικό από όλες τις θηριωδίες, γιατί υποδείκνυε ότι αυτός ο εγκληματίας νέου τύπου διαπράττει τα εγκλήματά του σε συνθήκες στις οποίες αδυνατεί να ξέρει και να νιώθει πως κάνει κάτι κακό.
Hannah Arendt, Ο Άιχμαν στην Ιερουσαλήμ
Μια έκθεση για την κοινοτοπία του κακού¹

Γιατί άραγε ο Βαν Γκογκ επιδόθηκε σε τέτοιες κοινοτοπίες της τρέλας; Γιατί ζωγράφισε το πρόσωπό του με κομμένο το δεξί του αυτί και δεν ζωγράφισε το αυτί του το ίδιο;²

Αυτά που ανακαλύπτουμε στη φιλοσοφία είναι όλα κοινοτοπίες. Η φιλοσοφία δεν μας διδάσκει καινούρια γεγονότα, μόνο η επιστήμη το κάνει αυτό. Αλλά η σωστή σύνοψη αυτών των κοινοτοπιών είναι εξαιρετικά δύσκολη και έχει τεράστια σημασία. Στην πραγματικότητα, η φιλοσοφία είναι μια σύνοψη κοινοτοπιών.
Ludwig Wittgenstein

1. Εκδόσεις Νησίδες, Θεσσαλονίκη, 2009 (μτφρ. Βασίλης Τομανάς)
2. Αδέσποτη σημείωση που πλέον δεν θυμάμαι την προέλευσή της. Αν δεν είναι εξ ολοκλήρου σκέψη κάποιου άλλου, πιθανότατα απηχεί τη σκέψη κάποιου άλλου.

Από το ποιητικό βιβλίο Αυτοάνοσο (ένα μελόδραμα) (2017)

[wings]

Σταύρος Ζαφειρίου: Επί της ουσίας (10)

Δεν σ’ εγκαλώ. Όπως η φρίκη έχει αποδείξει,
η θεουργία του κακού είναι η δεσπόζουσα
σε μια ωραιοπαθή δημιουργία
(όμως, εκεί όπου τελειώνει ο αφορισμός
αρχίζει ο κλιβανισμός των καταιονισμένων).

Μα, ας μη μιλήσουμε ξανά για θεωρίες,
για ερμηνείες που εκθλίβουν το κοινότοπο
απ’ τα υπολείμματα των παρακρούσεών του.

Ή, αν μιλήσουμε,
ας πούμε για τον εθισμό
των δίποδων στο αίμα των σφαγείων.
(Στο τέλος, βέβαια, αυτό που απομένει
είναι η αποφορά που κουβαλούν οι σφάχτες στο πετσί τους
και το σκοτάδι
μιας γλώσσας άτοπης κι ακρωτηριασμένης.)

[Προσπαθώ να καταλάβω την Άρεντ και δεν τα καταφέρνω. Πασχίζω να εννοήσω αυτές τις «συνθήκες» που επικαλείται (βλ. σχετικό motto), κάτω από τις οποίες ένα σωρό «φοβερά και τρομερά φυσιολογικοί» Άιχμαν όχι απλώς έπραξαν, και εξακολουθούν να πράττουν, το κακό αλλά κυρίως: «αδυνατούν να ξέρουν και να νιώθουν πως κάνουν κάτι κακό», και δεν τα καταφέρνω. Και να δεχτούμε ακόμη ως «συνθήκη» τη γραφειοκρατική προσήλωση σε άνωθεν εντολές, πώς ακυρώνεται η επίγνωση των πράξεων; Και να δεχτούμε ως ηθικό αξίωμα το καθήκον, πώς εξουδετερώνεται η συναίσθηση; Η αποδαιμονοποίηση της φύσης του κακού που επιχειρεί η Άρεντ, ταυτίζοντάς την με την απουσία συναισθημάτων και την έλλειψη κριτικής ικανότητας μπροστά σε αβάσταχτες καταστάσεις, δεν αποδυναμώνεται ως άποψη από τις παραπάνω παραδοχές που χρησιμοποίησαν οι ίδιοι οι «Άιχμαν» για επιχειρήματα στην υπεράσπισή τους, κυρίως όμως από το γεγονός ότι είναι αυτοί που προκάλεσαν τις αβάσταχτες καταστάσεις; — Άσχημο πράγμα τ’ αφελή σου ερωτήματα, πάνω που είπες πως ξεμπέρδεψες με δαύτα.]

Για κάθε διαταγή που εκτέλεσε ο δράστης, έχει μείνει μέσα του ένα αγκάθι. Αλλά αυτό είναι τόσο ξένο όσο και η ίδια η διαταγή, όταν δόθηκε. Όσον καιρό κι αν έχει μείνει το αγκάθι στον άνθρωπο, δεν το αφομοιώνει ποτέ, το αγκάθι μένει πάντα ξένο σώμα. Είναι ανεπιθύμητο, αυτός που το έχει θέλει να το ξεφορτωθεί. Σαν ξένο σώμα εξακολουθεί να ζει στον δέκτη του και του αφαιρεί κάθε αίσθημα ενοχής. Ο δράστης αισθάνεται τον εαυτό του σαν θύμα της διαταγής και γι’ αυτό δεν αισθάνεται τίποτε για το αληθινό θύμα. Είναι λοιπόν αληθινό ότι άνθρωποι που έδρασαν κατά διαταγή θεωρούν τον εαυτό τους εντελώς αθώο.
Elias Canetti

— Όμως, θα πεις, το τραγικό δεν είναι οι θεράποντες
μα οι τιμητές
και η αθυμία τους για την αναγωγή των επιθέτων,
που τα στριμώχνει η ενοχή
μέσα στη χαίνουσα συνεκφορά των στίχων.

Οι τιμητές λοιπόν!
Και η άλωση των αριθμών απ’ τις στατιστικές τους.
Στόχος, εντούτοις, παραμένει η εξημέρωση
και η προσαρμογή της Ιστορίας∙
η αναγκαιότητα ν’ ανακαθοριστεί
το δέος της, που λειτουργεί
σαν φρόνημα των νέων συνωνύμων.

Γι’ αυτό σου λέω:
Ολόκληρο το σύμπαν δεν αξίζει
όσο ο σπασμός του ελαφιού στα δόντια των σκυλιών του.

Motti στην αρχή του βιβλίου:
Το πρόβλημα με τον Άιχμαν ήταν ότι υπήρχαν πολλοί σαν κι αυτόν, και οι περισσότεροί τους δεν ήταν διεστραμμένοι ούτε σαδιστές, αλλά ήταν, και εξακολουθούν να είναι, φοβερά και τρομερά φυσιολογικοί. Από την άποψη των νομικών θεσμών μας και των ηθικών εξομολογήσεων, το γεγονός ότι είναι φυσιολογικοί είναι ακόμη πιο τρομακτικό από όλες τις θηριωδίες, γιατί υποδείκνυε ότι αυτός ο εγκληματίας νέου τύπου διαπράττει τα εγκλήματά του σε συνθήκες στις οποίες αδυνατεί να ξέρει και να νιώθει πως κάνει κάτι κακό.
Hannah Arendt, Ο Άιχμαν στην Ιερουσαλήμ
Μια έκθεση για την κοινοτοπία του κακού¹

Γιατί άραγε ο Βαν Γκογκ επιδόθηκε σε τέτοιες κοινοτοπίες της τρέλας; Γιατί ζωγράφισε το πρόσωπό του με κομμένο το δεξί του αυτί και δεν ζωγράφισε το αυτί του το ίδιο;²

Αυτά που ανακαλύπτουμε στη φιλοσοφία είναι όλα κοινοτοπίες. Η φιλοσοφία δεν μας διδάσκει καινούρια γεγονότα, μόνο η επιστήμη το κάνει αυτό. Αλλά η σωστή σύνοψη αυτών των κοινοτοπιών είναι εξαιρετικά δύσκολη και έχει τεράστια σημασία. Στην πραγματικότητα, η φιλοσοφία είναι μια σύνοψη κοινοτοπιών.
Ludwig Wittgenstein

1. Εκδόσεις Νησίδες, Θεσσαλονίκη, 2009 (μτφρ. Βασίλης Τομανάς)
2. Αδέσποτη σημείωση που πλέον δεν θυμάμαι την προέλευσή της. Αν δεν είναι εξ ολοκλήρου σκέψη κάποιου άλλου, πιθανότατα απηχεί τη σκέψη κάποιου άλλου.

Από το ποιητικό βιβλίο Αυτοάνοσο (ένα μελόδραμα) (2017)

[wings]

Σταύρος Ζαφειρίου: Επί της ουσίας (11)

Και ίσως χρειάζεται να περιπλανηθείς
πιο πέρα από τις προβολές της ομφαλοσκοπίας
και ν’ αντικρίσεις τα ιερά των κορυφογραμμών
– τόπους όπου η μαρμαρυγή
τυφλώνει με τον θάνατο τη λήθη
(διπλός καφές ελληνικός και η κουβέντα
στα δυσπρόσιτα χωριά για την καμένη σάρκα,
σαν ήρθε ανάποδα η γη
κι ανέβηκε η κόλαση επάνω,
για τις μπουλντόζες
που τσακίζουν το χαλίκι στα περάσματα
των θηραμάτων και των κυνηγών τους),
στο φρύδι του μεσημεριού καθώς τα πράγματα
βάζουν τις λέξεις να τα πουν με τ’ όνομά τους.

Μαύρη η γλώσσα του πνιγμού και η βουή
του ποταμού –ποιου ποταμού;
ήσουν εκεί και η ορμή του ήταν ο δρόμος σου
να φτάσεις στα βαθιά των ερειπίων–
το γύρισμα της φτερωτής και ο τριγμός της πέτρας,
αλέθοντας την κάμερα
που ασχημονεί πάνω στην άδοξη σορό
των σκηνογραφιών της.

[Πρέπει να βρεις τον τόνο σου ανάμεσα στον κλονισμό και το μελόδραμά του∙ τη θέση να διαχειριστείς τόσες παραβολές των κωνοφόρων, τη λοιμική των μύθων που ξεχείλισαν από τα ελκώματα των κατακλίσεών τους. Και τώρα ακόμη, που έχει εμφανιστεί στον σκοτεινό του θάλαμο η πλίθινη σιωπή των Κορεστείων*, πρέπει να βρεις τον τρόπο που συμβαίνει η Ιστορία.]

* Κάπου ανάμεσα σε Καστοριά και Βίτσι. Άνω και Κάτω Κρανιώντας, Γάβρος, Μακροχώρι, Μαυρόκαμπος, Χαλάρα. Χωριά εγκαταλειμμένα απ’ τον εμφύλιο, που παραμένουν άδεια απ’ τις φυλές τους. Τα περπατάς, σφιγμένος στην αρχή, όμως σιγά-σιγά τα μάτια εξοικειώνονται, εξημερώνεται η γραφή για την περιγραφή τους. Σπίτια άλλα όρθια ακόμη, άλλα γκρεμίδια, χτισμένα όλα με πλιθιά, με στέγες από κεραμίδι και άχυρο. Κουφάρια λες, αλλά και κενοτάφια να τα πεις τον ίδιο θάνατο εννοείς, το ίδιο αίμα∙ το ίδιο τέλειο σκηνικό αναπαράστασης, ενώ η γλώσσα μένει στα βουβά, μην τύχει και ανησυχήσει η απουσία∙ μην τύχει και η «ψυχή βαθιά» φτάσει τόσο βαθιά, ως τον εαυτό της.

Πρέπει να μάθεις πως με χώμα και νερό
δεν πλάθεται παρά το πήλινο ομοίωμα του κόσμου
(ακόμη κι αν η έμπνευση
ντύνει με πάθη την πνοή του πλαστουργού του).

Πώς έφτασες ανέξοδα σε τούτη την καμπή,
πιστεύοντας πως η σιωπή –εκείνη η τρομερή σιωπή–
θα ’χει ξεχάσει τη στιγμή της αποπληρωμής της;

Ψάχνοντας μέσα στις σπηλιές για την καταγωγή σου
–εδώ θάβουν τα μπάσταρδα
και τις ανίατες πληγές της ουτοπίας–
ακολουθώντας τη γραμμή της ανοιγμένης φλέβας,
τη στάχτη-απολίθωμα
από τις πυροστιές των προγραμμένων
– στάχτη, όμοια σταχτώνοντας
τα δεσμωτήρια του θεσπισμένου τρόμου.

Τι λέξη ο τρόμος! Την ξορκίζεις στο χαρτί
και αναζητάς το δόγμα της στη νομοτέλειά της.
Τι επαφή της σπίθας με το καύσιμο,
που βάζει μπρος τη σκουριασμένη μηχανή
της πατριδογνωσίας!

[Ανάγκη αδήριτη και ν’ αναμετρηθείς με τη διαπόμπευση εκείνων που δεν άντεξαν γυμνοί σε τόσο αέρα, εκείνων που επίστρεψαν χωρίς να ’χουν σκαλίσει ούτε σε μία πέτρα τ’ όνομά τους∙ στικτή στο δέρμα η κεφαλή που οι έφεδροι υψώνουν στο κοντάρι, γεμίζοντας τα χάσματα ανάμεσα στις παύσεις του γαλάζιου.]

Ντάλα ο ήλιος και οι βοσκές περιφραγμένες.
Με αγκαθωτά φυλά το έθνος τα κοπάδια του
κι η ανεμική τα λιανοτράγουδά της:

«Τόσοι ηττημένοι μάνα μου, έι μάνα μου,
τόσοι ηττημένοι είναι πολλοί για μια πατρίδα.»

Motti στην αρχή του βιβλίου:
Το πρόβλημα με τον Άιχμαν ήταν ότι υπήρχαν πολλοί σαν κι αυτόν, και οι περισσότεροί τους δεν ήταν διεστραμμένοι ούτε σαδιστές, αλλά ήταν, και εξακολουθούν να είναι, φοβερά και τρομερά φυσιολογικοί. Από την άποψη των νομικών θεσμών μας και των ηθικών εξομολογήσεων, το γεγονός ότι είναι φυσιολογικοί είναι ακόμη πιο τρομακτικό από όλες τις θηριωδίες, γιατί υποδείκνυε ότι αυτός ο εγκληματίας νέου τύπου διαπράττει τα εγκλήματά του σε συνθήκες στις οποίες αδυνατεί να ξέρει και να νιώθει πως κάνει κάτι κακό.
Hannah Arendt, Ο Άιχμαν στην Ιερουσαλήμ
Μια έκθεση για την κοινοτοπία του κακού¹

Γιατί άραγε ο Βαν Γκογκ επιδόθηκε σε τέτοιες κοινοτοπίες της τρέλας; Γιατί ζωγράφισε το πρόσωπό του με κομμένο το δεξί του αυτί και δεν ζωγράφισε το αυτί του το ίδιο;²

Αυτά που ανακαλύπτουμε στη φιλοσοφία είναι όλα κοινοτοπίες. Η φιλοσοφία δεν μας διδάσκει καινούρια γεγονότα, μόνο η επιστήμη το κάνει αυτό. Αλλά η σωστή σύνοψη αυτών των κοινοτοπιών είναι εξαιρετικά δύσκολη και έχει τεράστια σημασία. Στην πραγματικότητα, η φιλοσοφία είναι μια σύνοψη κοινοτοπιών.
Ludwig Wittgenstein

1. Εκδόσεις Νησίδες, Θεσσαλονίκη, 2009 (μτφρ. Βασίλης Τομανάς)
2. Αδέσποτη σημείωση που πλέον δεν θυμάμαι την προέλευσή της. Αν δεν είναι εξ ολοκλήρου σκέψη κάποιου άλλου, πιθανότατα απηχεί τη σκέψη κάποιου άλλου.

Από το ποιητικό βιβλίο Αυτοάνοσο (ένα μελόδραμα) (2017)

[wings]

Σταύρος Ζαφειρίου: Επί της ουσίας (12)

Τα βράδια όμως διάβαζες Rimbaud
και τ’ αυτοάνοσα ημιτελή του Kafka.
Γιατί όχι!

Γυρεύοντας ενδημικές και πρακτικές του πόνου,
βγάζοντας απ’ τ’ αζήτητα
τις γνωματεύσεις των αναπηριών
– πόσο απονήρευτα,
ή μήπως: πόσο πονηρά η εσώκλειστη ψυχή
επινοεί στο έρεβος το καθαρτήριό της!

Πόσο τ’ ολίσθημα προς την παραπραξία
γίνεται ανταλλακτικό του αυτόματου
που θα κεντήσει πάνω σου το κατηγορητήριο!

Κι ας επιμένει τόσο η υπεράσπιση
πως το παράπτωμα
δεν είναι παρά η διαπασών της αγωνίας,
η αποστροφή του λόγου που ξεκόλλησε
απ’ τους αρμούς του πηγαδιού
και αντηχεί σαν βούληση
στον ξεραμένο πάτο.

[Παρόλο που το βάθος του χαϊδεύει χορτασμένο την κοιλιά του, παρόλο που είναι δύσκολο, όλο και κάτι θα σκεφτείς για να αναστηλώσεις τη γκρεμισμένη γέφυρα κάτω απ’ τα βήματά σου∙ όλο και κάποιο δάνειο θα βρεις, να διαρρυθμίσεις εξαρχής το κτίσμα όπου στεγάζονται τα σύνδρομα και οι ανασφάλειές σου.]

Motti στην αρχή του βιβλίου:
Το πρόβλημα με τον Άιχμαν ήταν ότι υπήρχαν πολλοί σαν κι αυτόν, και οι περισσότεροί τους δεν ήταν διεστραμμένοι ούτε σαδιστές, αλλά ήταν, και εξακολουθούν να είναι, φοβερά και τρομερά φυσιολογικοί. Από την άποψη των νομικών θεσμών μας και των ηθικών εξομολογήσεων, το γεγονός ότι είναι φυσιολογικοί είναι ακόμη πιο τρομακτικό από όλες τις θηριωδίες, γιατί υποδείκνυε ότι αυτός ο εγκληματίας νέου τύπου διαπράττει τα εγκλήματά του σε συνθήκες στις οποίες αδυνατεί να ξέρει και να νιώθει πως κάνει κάτι κακό.
Hannah Arendt, Ο Άιχμαν στην Ιερουσαλήμ
Μια έκθεση για την κοινοτοπία του κακού¹

Γιατί άραγε ο Βαν Γκογκ επιδόθηκε σε τέτοιες κοινοτοπίες της τρέλας; Γιατί ζωγράφισε το πρόσωπό του με κομμένο το δεξί του αυτί και δεν ζωγράφισε το αυτί του το ίδιο;²

Αυτά που ανακαλύπτουμε στη φιλοσοφία είναι όλα κοινοτοπίες. Η φιλοσοφία δεν μας διδάσκει καινούρια γεγονότα, μόνο η επιστήμη το κάνει αυτό. Αλλά η σωστή σύνοψη αυτών των κοινοτοπιών είναι εξαιρετικά δύσκολη και έχει τεράστια σημασία. Στην πραγματικότητα, η φιλοσοφία είναι μια σύνοψη κοινοτοπιών.
Ludwig Wittgenstein

1. Εκδόσεις Νησίδες, Θεσσαλονίκη, 2009 (μτφρ. Βασίλης Τομανάς)
2. Αδέσποτη σημείωση που πλέον δεν θυμάμαι την προέλευσή της. Αν δεν είναι εξ ολοκλήρου σκέψη κάποιου άλλου, πιθανότατα απηχεί τη σκέψη κάποιου άλλου.

Από το ποιητικό βιβλίο Αυτοάνοσο (ένα μελόδραμα) (2017)

[wings]

Σταύρος Ζαφειρίου: Επί της ουσίας (13)

Ήδη, η σκιά του δανειστή με τη στριγκιά φωνή της
σου υπαγορεύει τη δουλειά που σου αναλογεί:
ούτε ανακατασκευή των προσευχητηρίων
ούτε θεμέλιοι λίθοι του κενού∙
μόνο ν’ ανοίξεις διαφυγές στα μεσοτοίχια
και να εφαρμόσεις τις ασκήσεις επί χάρτου.

— Παραδοξότητες, θα πεις. Πάλι παραδοξότητες
και στατικές υπερβολές των εργολάβων.
Κατευνασμός της Σίβυλλας, θα πεις,
που αδημονεί για δράματα
κι αποφθεγματικές παρανοήσεις.

Ό,τι κι αν πεις,
υπάρχει περισσότερη αλήθεια στα ελαττώματα
παρά στις αρετές των υλικών σου∙
και οι ποιητικές σου επωδοί
δεν είναι παρά η μίζα που συμφώνησες
με τους προμηθευτές της συντεχνίας.

— Λάθος προσέγγιση, θα αντεπιτεθείς.
Το τίμημα της θέσης μου επάνω στη σκηνή
είναι ο τράχηλος του αμνού κάτω απ’ την κάμα,
η τσίκνα που ανυψώνεται,
για να ειπωθεί θυσία η θυσία∙
και θα ’μαι ευχαριστημένος αν ποτέ συντελεστεί
η πράξη όπου ο ρόλος μου θα ’ναι μια μόνη ατάκα:

«Είμαι το απείκασμα ενός Άμλετ που θρηνεί
μπροστά στο φέρετρο των προαιρέσεών του.»

[Θέατρο δίχως σκηνικά, όπως συνήθως. Οι δεκαπέντε θεατές προσηλωμένοι στον πρίγκιπα της σαπισμένης χώρας, που ακολουθεί τη νεκρική πομπή των διερωτήσεών του: «Να ζει ως φάντασμα κανείς πάνω στα τείχη ή ως καύκαλο στα χέρια σου, που του μιλάς και δεν σου απαντάει; Ή να μη ζει, γυρίζοντας την πλάτη στο κοινό του;» Όπως και να ’χει, δεν είναι πια το λείψανο αυτό που υποτάχθηκε στη μοίρα∙ είναι η μοίρα που υπακούει στη φθορά και στον μονότονο ρυθμό του υποβολείου.]

Μια νεκρική πομπή-μονόδρομος στη μήτρα ενός κόσμου
που αγκομαχά με σκέλια ανοιχτά
πάνω στο άνομο κρεβάτι της χηρείας.

— Αιμομιξία μου μυρίζει και υπόγειο,
όπου άμισθοι ηθοποιοί λιπαίνουν με τα σάλια τους
μία ακόμη εκδοχή της ΜΗΧΑΝΗΣΑΜΛΕΤ.

Όπως στην περίπτωση του σαιξπηρικού Άμλετ, έτσι και στη ΜηχανήΆμλετ (Die HamletMaschine), οι σκέψεις ανασύρονται από το βάθος της μελαγχολίας και του πένθους, της απελπισίας και της οργής. Ο Μύλλερ απομακρύνθηκε από τη γερμανική παράδοση του Άμλετ, από την ιδέα του Γκαίτε για έναν ευαίσθητο Άμλετ, λεπτόν στο πνεύμα και αδύναμο να προχωρήσει στη βαριά πράξη που του έχει ανατεθεί. Περισσότερο μέσα από το πρίσμα του Νίτσε, θέλει τον Άμλετ του στοχαστή, να βυθίζεται στα έγκατα της πολιτικής, της Ιστορίας, των Ιδεολογιών, ενώ μέσα από το πρίσμα του Μπρεχτ τον θέλει απογοητευμένο και αποτυχημένο ιδεαλιστή που καταλήγει να γίνει φονιάς και κυνικός.
Ελένη Βαροπούλου

[Αν και συνήθως προφέρονται μαζί, οι λέξεις είναι εντελώς ξεχωριστές και οι συνδηλώσεις τους ας εκληφθούν ως οι ενωμένες άκρες του ιμάντα που κινητοποιεί τη μηχανή της μεταποίησης του υποκειμενισμού σε πέπλο μεταμφίεσης φροϋδικών τραυμάτων.]

Motti στην αρχή του βιβλίου:
Το πρόβλημα με τον Άιχμαν ήταν ότι υπήρχαν πολλοί σαν κι αυτόν, και οι περισσότεροί τους δεν ήταν διεστραμμένοι ούτε σαδιστές, αλλά ήταν, και εξακολουθούν να είναι, φοβερά και τρομερά φυσιολογικοί. Από την άποψη των νομικών θεσμών μας και των ηθικών εξομολογήσεων, το γεγονός ότι είναι φυσιολογικοί είναι ακόμη πιο τρομακτικό από όλες τις θηριωδίες, γιατί υποδείκνυε ότι αυτός ο εγκληματίας νέου τύπου διαπράττει τα εγκλήματά του σε συνθήκες στις οποίες αδυνατεί να ξέρει και να νιώθει πως κάνει κάτι κακό.
Hannah Arendt, Ο Άιχμαν στην Ιερουσαλήμ
Μια έκθεση για την κοινοτοπία του κακού¹

Γιατί άραγε ο Βαν Γκογκ επιδόθηκε σε τέτοιες κοινοτοπίες της τρέλας; Γιατί ζωγράφισε το πρόσωπό του με κομμένο το δεξί του αυτί και δεν ζωγράφισε το αυτί του το ίδιο;²

Αυτά που ανακαλύπτουμε στη φιλοσοφία είναι όλα κοινοτοπίες. Η φιλοσοφία δεν μας διδάσκει καινούρια γεγονότα, μόνο η επιστήμη το κάνει αυτό. Αλλά η σωστή σύνοψη αυτών των κοινοτοπιών είναι εξαιρετικά δύσκολη και έχει τεράστια σημασία. Στην πραγματικότητα, η φιλοσοφία είναι μια σύνοψη κοινοτοπιών.
Ludwig Wittgenstein

1. Εκδόσεις Νησίδες, Θεσσαλονίκη, 2009 (μτφρ. Βασίλης Τομανάς)
2. Αδέσποτη σημείωση που πλέον δεν θυμάμαι την προέλευσή της. Αν δεν είναι εξ ολοκλήρου σκέψη κάποιου άλλου, πιθανότατα απηχεί τη σκέψη κάποιου άλλου.

Από το ποιητικό βιβλίο Αυτοάνοσο (ένα μελόδραμα) (2017)

[wings]

Σταύρος Ζαφειρίου: Επί της ουσίας (14)

— Επιφανειακή ανάγνωση, θα πεις,
μια κι η παρενδυσία
είναι μονάχα η κρούστα της ουλής,
οι ώρες της αναμονής
στις αίθουσες των αεροδρομίων∙
είναι οι πίνακες των αναγγελιών
που δείχνουνε την έξοδο του νου
προς την απόρροιά του.

[Ήρεμη πτήση και οι αναταράξεις προβλεπόμενες, στο πλαίσιο του φυσιολογικού. Έτσι κι αλλιώς, τόσο μακριά είναι το μάτι από τη γη, τόσο κοντά οι οδηγίες της φυγής, που αν δεν φοράς γυαλιά δεν τις διαβάζεις. Πάντως, θα ήταν συνετό να παραμείνεις δέσμιος της ζώνης ασφαλείας.]

Κι αν πλέον τα σημάδια των νεφών
δεν συνιστούν αξίωμα
αλλά συνθήκη αυτού που λεν «μεταμοντέρνο»
–κάτι σαν αναζήτηση
των Ιπποτών της Στρογγυλής Τραπέζης,
με παραθέματα ειδήσεων στη νοηματική–
μην ξεγελιέσαι∙

η αισθητική της ερημιάς των ουρανών
–παρά τη διάθεση της αποδόμησής της–
είναι ακόμη επιρροή
του ανελέητου εκείνου «γεννηθήτω»:
Πρώτα το σκότος, να μη φαίνεται η αρχή,
μετά το φως, να φαίνεται το τέλος.

Όμως, μην μπλέξουμε με αγνωστικισμούς
και θεϊκές αφές στις οροφογραφίες∙
για το μαγάρισμα του δαίμονα εαυτού,
γι’ αυτό μιλάμε∙
για τα όρια των κοινοτοπιών
και τις αγκύλες μες στα όριά τους.

Motti στην αρχή του βιβλίου:
Το πρόβλημα με τον Άιχμαν ήταν ότι υπήρχαν πολλοί σαν κι αυτόν, και οι περισσότεροί τους δεν ήταν διεστραμμένοι ούτε σαδιστές, αλλά ήταν, και εξακολουθούν να είναι, φοβερά και τρομερά φυσιολογικοί. Από την άποψη των νομικών θεσμών μας και των ηθικών εξομολογήσεων, το γεγονός ότι είναι φυσιολογικοί είναι ακόμη πιο τρομακτικό από όλες τις θηριωδίες, γιατί υποδείκνυε ότι αυτός ο εγκληματίας νέου τύπου διαπράττει τα εγκλήματά του σε συνθήκες στις οποίες αδυνατεί να ξέρει και να νιώθει πως κάνει κάτι κακό.
Hannah Arendt, Ο Άιχμαν στην Ιερουσαλήμ
Μια έκθεση για την κοινοτοπία του κακού¹

Γιατί άραγε ο Βαν Γκογκ επιδόθηκε σε τέτοιες κοινοτοπίες της τρέλας; Γιατί ζωγράφισε το πρόσωπό του με κομμένο το δεξί του αυτί και δεν ζωγράφισε το αυτί του το ίδιο;²

Αυτά που ανακαλύπτουμε στη φιλοσοφία είναι όλα κοινοτοπίες. Η φιλοσοφία δεν μας διδάσκει καινούρια γεγονότα, μόνο η επιστήμη το κάνει αυτό. Αλλά η σωστή σύνοψη αυτών των κοινοτοπιών είναι εξαιρετικά δύσκολη και έχει τεράστια σημασία. Στην πραγματικότητα, η φιλοσοφία είναι μια σύνοψη κοινοτοπιών.
Ludwig Wittgenstein

1. Εκδόσεις Νησίδες, Θεσσαλονίκη, 2009 (μτφρ. Βασίλης Τομανάς)
2. Αδέσποτη σημείωση που πλέον δεν θυμάμαι την προέλευσή της. Αν δεν είναι εξ ολοκλήρου σκέψη κάποιου άλλου, πιθανότατα απηχεί τη σκέψη κάποιου άλλου.

Από το ποιητικό βιβλίο Αυτοάνοσο (ένα μελόδραμα) (2017)

[wings]

https://www.youtube.com/watch?v=hR37aTd8mMM

Dmitri Shostakovich: Symphony No.7, Op.60 ("Leningrad") / 1. Allegretto

Σταύρος Ζαφειρίου: Επί της ουσίας (15)

Α, οι κοινοτοπίες! Α, τα όρια
και οι κοινοτοπίες των ορίων!
Τα κατοικίδιά σου που τα στείρωσες
για ν’ αποφύγεις πόνους τοκετού κι επιμειξίες.

Όλο σου το βασίλειο για μια μείζονα!
Γι’ αυτό μιλάμε.
Για την Εβδόμη των Νεκρών του Shostakovich,
το πεισματάρικο κρεσέντο του αλεγκρέτο της,
για τα πνευστά που παίρνουνε πνοή
απ’ την ανάσα του χιονιού,
τα θυμωμένα κύμβαλα των άστρων.

Α, η επικράτειά σου για μια γένεση
που αδράχνει από τον γιακά τον γεννητή της.

Πολύς, πολύς ο άνθρωπος
για ένα άπειρο που μόλις και χωρά το μακελειό του.
Κι όσο κι αν ψάχνεις στον καθρέφτη σου να δεις
την αναγκαία θλίψη του παλιάτσου,
αυτό που κρύβει επιμελώς η ψιμυθίωση
είναι η βουβή συμμετοχή
στα χάπενινγκ που στήνονται
στους φράχτες των συνόρων∙

είναι η γκριμάτσα σου κόντρα στην αντηλιά
της θάλασσας – ποιαν αντηλιά;
Μάτια κλειστά
και να σου βγάζει απέναντι τη γλώσσα του ο ήλιος.

Motti στην αρχή του βιβλίου:
Το πρόβλημα με τον Άιχμαν ήταν ότι υπήρχαν πολλοί σαν κι αυτόν, και οι περισσότεροί τους δεν ήταν διεστραμμένοι ούτε σαδιστές, αλλά ήταν, και εξακολουθούν να είναι, φοβερά και τρομερά φυσιολογικοί. Από την άποψη των νομικών θεσμών μας και των ηθικών εξομολογήσεων, το γεγονός ότι είναι φυσιολογικοί είναι ακόμη πιο τρομακτικό από όλες τις θηριωδίες, γιατί υποδείκνυε ότι αυτός ο εγκληματίας νέου τύπου διαπράττει τα εγκλήματά του σε συνθήκες στις οποίες αδυνατεί να ξέρει και να νιώθει πως κάνει κάτι κακό.
Hannah Arendt, Ο Άιχμαν στην Ιερουσαλήμ
Μια έκθεση για την κοινοτοπία του κακού¹

Γιατί άραγε ο Βαν Γκογκ επιδόθηκε σε τέτοιες κοινοτοπίες της τρέλας; Γιατί ζωγράφισε το πρόσωπό του με κομμένο το δεξί του αυτί και δεν ζωγράφισε το αυτί του το ίδιο;²

Αυτά που ανακαλύπτουμε στη φιλοσοφία είναι όλα κοινοτοπίες. Η φιλοσοφία δεν μας διδάσκει καινούρια γεγονότα, μόνο η επιστήμη το κάνει αυτό. Αλλά η σωστή σύνοψη αυτών των κοινοτοπιών είναι εξαιρετικά δύσκολη και έχει τεράστια σημασία. Στην πραγματικότητα, η φιλοσοφία είναι μια σύνοψη κοινοτοπιών.
Ludwig Wittgenstein

1. Εκδόσεις Νησίδες, Θεσσαλονίκη, 2009 (μτφρ. Βασίλης Τομανάς)
2. Αδέσποτη σημείωση που πλέον δεν θυμάμαι την προέλευσή της. Αν δεν είναι εξ ολοκλήρου σκέψη κάποιου άλλου, πιθανότατα απηχεί τη σκέψη κάποιου άλλου.

Από το ποιητικό βιβλίο Αυτοάνοσο (ένα μελόδραμα) (2017)

[wings]

Σταύρος Ζαφειρίου: Επί της ουσίας (16)

Κι ούτε που ακούς τ’ αρπακτικά,
καθώς κυκλώνουν τ’ άταφα κουφάρια.
Πόσους θαρρείς πως θα προφτάσει μια Αντιγόνη;
Πόσες σπονδές ν’ απεικονίσουνε τ’ ανάγλυφα;

Ψάχνοντας μες στ’ αποκαΐδια,
μήπως και κάτι έχει απομείνει απ’ τους χρησμούς
– κι όμως, οι στρίγκλες είναι αυτές
που ραίνουν με τη στάχτη τα μαλλιά τους.

Πολύς, πολύς ο άνθρωπος,
για να περάσει από την τρύπα της βελόνας∙
και καν δεν είναι η πληρωμή της αμαρτίας
το ζητούμενο.

Ξέρεις καλά τη διαφορά
ανάμεσα στην οφειλή
και τα προαπαιτούμενα της χάρης.
Όταν το δάχτυλο σου δείχνει τη φωτιά
κι εσύ γυρίζεις και κοιτάζεις το φεγγάρι,
ξέρεις καλά:
όχι το δάχτυλο
μα το φεγγάρι σ’ έχει πάρει στον λαιμό του.

Motti στην αρχή του βιβλίου:
Το πρόβλημα με τον Άιχμαν ήταν ότι υπήρχαν πολλοί σαν κι αυτόν, και οι περισσότεροί τους δεν ήταν διεστραμμένοι ούτε σαδιστές, αλλά ήταν, και εξακολουθούν να είναι, φοβερά και τρομερά φυσιολογικοί. Από την άποψη των νομικών θεσμών μας και των ηθικών εξομολογήσεων, το γεγονός ότι είναι φυσιολογικοί είναι ακόμη πιο τρομακτικό από όλες τις θηριωδίες, γιατί υποδείκνυε ότι αυτός ο εγκληματίας νέου τύπου διαπράττει τα εγκλήματά του σε συνθήκες στις οποίες αδυνατεί να ξέρει και να νιώθει πως κάνει κάτι κακό.
Hannah Arendt, Ο Άιχμαν στην Ιερουσαλήμ
Μια έκθεση για την κοινοτοπία του κακού¹

Γιατί άραγε ο Βαν Γκογκ επιδόθηκε σε τέτοιες κοινοτοπίες της τρέλας; Γιατί ζωγράφισε το πρόσωπό του με κομμένο το δεξί του αυτί και δεν ζωγράφισε το αυτί του το ίδιο;²

Αυτά που ανακαλύπτουμε στη φιλοσοφία είναι όλα κοινοτοπίες. Η φιλοσοφία δεν μας διδάσκει καινούρια γεγονότα, μόνο η επιστήμη το κάνει αυτό. Αλλά η σωστή σύνοψη αυτών των κοινοτοπιών είναι εξαιρετικά δύσκολη και έχει τεράστια σημασία. Στην πραγματικότητα, η φιλοσοφία είναι μια σύνοψη κοινοτοπιών.
Ludwig Wittgenstein

1. Εκδόσεις Νησίδες, Θεσσαλονίκη, 2009 (μτφρ. Βασίλης Τομανάς)
2. Αδέσποτη σημείωση που πλέον δεν θυμάμαι την προέλευσή της. Αν δεν είναι εξ ολοκλήρου σκέψη κάποιου άλλου, πιθανότατα απηχεί τη σκέψη κάποιου άλλου.

Από το ποιητικό βιβλίο Αυτοάνοσο (ένα μελόδραμα) (2017)