Translation - Μετάφραση

Favourite texts, movies, lyrics, quotations, recipes => Favourite Poetry => Favourite Music and Lyrics => Poetry of Thessaloniki => Topic started by: wings on 25 Sep, 2007, 00:11:21

Title: Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης μιλούν για την ποίηση
Post by: wings on 25 Sep, 2007, 00:11:21
Εγκαινιάζω σήμερα ένα καινούριο θέμα: μια παρουσίαση των απόψεων των ποιητών της πόλης μας για την ποίηση. Είναι οι δικές τους απόπειρες να εξηγήσουν τι είναι ποίηση, γιατί υπάρχει η ποίηση από αμνημονεύτων χρόνων, αν η ποίηση πηγάζει από το νου ή την ψυχή, τι σημαίνει ποιητική έμπνευση και από πού εκπορεύεται και καθετί άλλο που αφορά αυτή τη μοναδική αλλά και τόσο παραγκωνισμένη από μεγάλη μερίδα του αναγνωστικού κοινού τέχνη.

Οι Θεσσαλονικιοί ποιητές μέσα από συνεντεύξεις, ομιλίες ή άλλα γραπτά τους μας παίρνουν απ' το χέρι και μας πλοηγούν, με το δικό του ο καθένας τρόπο, στα μαγικά νερά της ποίησης - άλλοτε παρασέρνοντάς μας μαζί τους για μια βουτιά στις μαύρες καλντέρες της ψυχής τους κι άλλοτε στο λαμπερό γαλάζιο δίπλα στις ακτές της καρδιάς τους όπου δεν έχεις παρά να σκύψεις και να καθρεφτίσεις τη δικιά σου ψυχή στα μάτια τους.

Όταν οι ποιητές ξεμακραίνουν απ' τους στίχους τους, όταν μιλάνε για την τέχνη τους, μη φανταστείτε ποτέ πως μας στρώνουν το δρόμο με λουλούδια και βελούδινα χαλιά - είναι πολλές φορές ακραίοι, αιχμηροί, σκληροί με τον ίδιο τον εαυτό τους, τη ζωή και τον κόσμο μας, είναι συχνά ωμοί και επικίνδυνα κυνικοί, η γλώσσα τους κόκαλα δεν έχει και κόκαλα τσακίζει, συχνά σφάζουν με το βαμβάκι.

Είναι, ωστόσο, οι αγαπημένοι μας ποιητές - αυτοί που μας χάρισαν και μας χαρίζουν μια άλλη ποιότητα σκέψης και τρόπου ζωής στην καθημερινότητά μας, αυτοί που μας κάνουν να νιώθουμε και να γινόμαστε καλύτεροι άνθρωποι κάθε φορά που διαβάζουμε ένα στίχο τους, μια αράδα τους, αυτοί που δίνουν στη ζωή μας (πρόσθετη) ομορφιά.

Οι ποιητές της πόλης μας, λοιπόν, δεν μας χαρίζονται όταν μιλάνε για την ποίηση και τη θέση της στην κοινωνία και τον κόσμο. Λένε το σκύλο σκύλο, το λύκο λύκο, το σκοτάδι σκοτάδι (https://www.translatum.gr/forum/index.php?topic=6781.msg62489#msg62489), τηρώντας πιστά τη ρήση του Μανώλη Αναγνωστάκη. Ωστόσο, σας υπόσχομαι και σας το υπογράφω ότι μέσα από τα γραπτά τους που θα διαβάσουμε στο νήμα αυτό, θα μας ταξιδέψουν το νου και την καρδιά σε άλλες σφαίρες, ανώτερες, και θα μας βοηθήσουν να γίνουμε λίγο πιο σοφοί και λίγο πιο ώριμοι. Γιατί όταν οι ποιητές μιλάνε σαν «κοινοί θνητοί», ξέρουν να λένε αβίαστα κι ασυμβίβαστα την αλήθεια.

Καλό μας ταξίδι!

Υ.Γ.: Ξεκαθαρίζω από τώρα ότι το νήμα αυτό είναι μόνο για ανάγνωση κι όχι για συζήτηση. Όποτε θέλουμε να συζητήσουμε το γραπτό κάποιου ποιητή, να αποσαφηνίσουμε σημεία του, να εκφράσουμε απορίες, αμφισβητήσεις ή αντιθέσεις, θα ανοίγουμε χωριστό νήμα με θέμα το γραπτό που θα παρουσιάζεται σε κάποιο συγκεκριμένο μήνυμα.

Εννοείται ότι καλοδεχούμενο θα είναι το σχετικό υλικό που διαθέτει οποιοδήποτε μέλος του φόρουμ, αρκεί να αφορά γραπτό κάποιου από τους ανθολογούμενους ποιητές της Θεσσαλονίκης (https://www.translatum.gr/forum/index.php?topic=9084.0) για την ποίηση.

Κείμενα δημοσιευμένα στο Translatum:




[ Επιστροφή στο ευρετήριο του αφιερώματος στους ποιητές της Θεσσαλονίκης (https://www.translatum.gr/forum/index.php?topic=9084.0) ]
Title: Αναστάσης Βιστωνίτης, Η σημασία του ποιητικού νοήματος
Post by: wings on 16 Jan, 2008, 01:09:54
Αναστάσης Βιστωνίτης

Η σημασία του ποιητικού νοήματος

Η προβληματική που συνδέεται με το ποιητικό νόημα παραπέμπει απευθείας στη λειτουργία της ποίησης στον καιρό μας, μάλιστα ενώ ο ιστορικός χρόνος προσεγγίζει το τέλος του. Όμως η ποίηση δεν είναι ένα οποιοδήποτε προϊόν ή κάποιο φαινόμενο ή ακόμη μια συνιστώσα των ιστορικών χρόνων. Η ποίηση έχει τις ρίζες της στην προϊστορία και η ποιητική αλήθεια συνδέεται μ' έναν κόσμο που προσδιορίζεται από τα όριά του, και τούτο σημαίνει: η ποίηση εξαρτάται από τη λειτουργικότητα που έχει ο χρόνος αυτού του κόσμου, από τις εικόνες και την εμφάνιση των πραγμάτων και των όντων του, δεδομένου ότι στην προϊστορία ο χρόνος είναι μυθικός ή κυκλικός, ενώ στην ιστορία είναι γραμμικός και εξελισσόμενος.

Τοιουτοτρόπως, για τον πραγματικό ποιητή η συγγραφή ποιημάτων σήμερα προϋποθέτει ότι εκείνος οφείλει να βρίσκεται σε επαφή με το παρελθόν (τους μύθους, τα σύμβολα, το σύνολο των καλολογικών στοιχείων και τις ποιητικές του παρελθόντος εκφράσεις). Ωστόσο ο ποιητής είναι υποχρεωμένος να προσαρμόζει τη χρήση της ποίησής του, γιατί ζει σε έναν μανιχαϊστικό κόσμο (με τον μύθο παρόντα και την ιστορία παρούσα, με τον γραμμικό χρόνο και τον κυκλικό χρόνο, το καθαγιασμένο και το βέβηλο, τα αστικά κέντρα και την ύπαιθρο, το σχετικό και το απόλυτο, την πραγματικότητα και τα οράματα). Από την αυγή του πολιτισμού, εποχή σημαδεμένη από τις υποσχέσεις και τις απογοητεύσεις της διαφώτισης, συνεχίζει να υπάρχει ένα ορισμένο μάθημα της ιστορίας ως κατάλοιπο∙ ο άνθρωπος είναι ένα μη απόλυτο ον, που μάχεται κάποιον άνευ νοήματος πόλεμο ενάντια στον πρόσκαιρο χαρακτήρα του, για χάρη του απολύτου ή για χάρη της τελικής ουσίας της ζωής και των κρυμμένων θεοφανειών, των επιφανείων και των ιεροτελεστιών της. Και εδώ είναι που το παράδοξο, η μαγεία και η σαγήνη της ποίησης επισημαίνουν τη μη δυνατή περιγραφή, αλλέως την αποκάλυψη.

Για μένα ποίηση είναι ακόμη η τέχνη της νεότητας∙ ο ποιητής γεννιέται με την εμπειρία εντός του, όπως επισημαίνει ο Baudelaire, και οι πλήρεις δηλώσεις της λέξης-όρου λόγος (ήτοι της έναρθρης ομιλίας και της λογικής) γίνονται δυνατές μόνο με τον κεραυνοβόλο πυρσό του ρυθμού.

Με τη συγγραφή της ποίησης επιστρέφουμε στη γλώσσα, και η απαρχή της γλώσσας είναι η εικόνα. Θα ήθελα να πω πως η ποιητική εικόνα αποτελεί προεικόνα του πραγματικού κόσμου, και ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο ονομάζουμε την τέχνη της ποιήσεως αρχετυπική. Η ποίηση απαιτεί από τον άνθρωπο να έρθει θαρραλέα αντιμέτωπος με την εικόνα του, και αν εκείνος είναι τωόντι ποιητής (ένας δημιουργός όχι κάποιος ερμηνευτής), γνωρίζει ότι ο ρυθμός ισοδυναμεί με εικόνες σε περιστροφική κίνηση ή με το μετείκασμα του ποιητικού χρόνου.

Για τους αρχαίους ποιητές ο χρόνος εν γένει δεν υφίστατο. Ο χρόνος ήταν το κενό διάστημα, ένα τεράστιο Απολλώνιο τοπίο, το οποίο ο ποιητής πληρούσε ασφυκτικά με εικόνες, σε μιαν αφήγηση που αντανακλούσε τον εαυτό του, αφήγηση μεταμορφώσεων και μετασχηματισμών. Για τον σύγχρονο ποιητή, ο ποιητικός χρόνος είναι παράλληλος προς τον τρέχοντα χρόνο, κι οι ποιητές είναι -μπορούμε να πούμε- οι διαφωνούντες του παρόντος χρόνου, του εδώ, του τώρα και του μετά, ήτοι οι πολέμιοι του ιστορικού χρόνου.

Ο ποιητικός αγώνας, επομένως, διεξάγεται για να γίνει μυθικό το παρόν. Στην προσπάθειά του να κατορθώσει αυτόν τον στόχο, ο ποιητής γίνεται όμηρος της γλώσσας, στην τονικότητα και την ολότητά της. Η γλώσσα είναι μια διαλυμένη προεικόνα του κόσμου εν πλάτει, αλλά στις μέρες μας δεν μπορεί πια να λειτουργήσει ως πρωτογενής μεταφορά για τον νου∙ επομένως, οι ποιητές δεν μπορούν να υπερυψωθούν και να φτάσουν αυτό που ο D. H. Lawrence αποκαλούσε μυστική ετερότητα. Είμαστε όλοι παγιδευμένοι στο κενό του σύγχρονου κόσμου, σε μια τεράστια τρύπα μες στο βασίλειο της εξωτερικής πραγματικότητας. Έτσι, σύμφωνα με τον Octavio Paz, είμαστε όλοι ξεριζωμένοι και ποντισμένοι μέσα στο κενό. Τα ποιήματα που γράφουμε είναι μονάχα μέρη της αποκάλυψης του Αγνώστου. Σήμερα, είμαστε φυλακισμένοι στα φαντάσματα των πόλεων, και η έμπνευση δεν έχει καμιά συνάφεια με τα συναισθήματα, γιατί είναι η κοσμική παραζάλη, το φαρμακερό άνθος του χρόνου, που στοιχειώνει τη φαντασία του ποιητή. Οι φιλόσοφοι, οι ιερείς ή οι κοινωνιολόγοι αποτελούν τους ερμηνευτές του κόσμου, ενώ οι ποιητές είναι καταδικασμένοι να επιστρέφουν στη γλώσσα ως λόγο. Όμως αυτός ο λόγος, κατά τους όρους της ποίησης, αποτελεί ένα προαίσθημα, γιατί αλλιώς δε θα μπορούσε να υπάρχει μια υποκειμενική αίσθηση, προκαλούμενη από διαφορετικούς τύπους ερεθισμάτων∙ εννοώ την εξελικτική διαδικασία, που αποκαλούμε συναισθησία, με την οποία επιτυγχάνουμε την παρουσία πραγμάτων και όντων, τα απατηλά και περίεργα, την αποκάλυψη και την τελετουργία της.

Η υψηλότατη μορφή της τελετουργίας είναι η μάχη, και για τον ποιητή πάντα η μάχη γίνεται ενάντια στις λέξεις, με τις λέξεις, μες στις λέξεις. Οι ποιητές δε μιμούνται πια τη φύση, όπως τους ήθελε να πράττουν ο Αριστοτέλης. Βρίσκονται σε μεγαλύτερη εγγύτητα με τον Πλατωνικό κόσμο του ζωγραφικού έργου, του κατόπτρου και της εικόνας, ή μάλλον της σκιάς στα τοιχώματα του σπηλαίου, το οποίο αποτελεί τον σκοτεινό θάλαμο του μη ορατού και του ασυνειδήτου. Εκεί ο ποιητής βρίσκει το τελευταίο καταφύγιό του, όχι για ν' αποφύγει την κόπωση της ευαισθησίας του, αλλά για να μείνει μακριά από το σιδερένιο χέρι της μοίρας. Πρόκειται για μια απολύτρωση (παρόμοια ή όχι με του Φάουστ), πρόκειται για δραπέτευση -ονομάστε την, αν θέλετε, επιβίωση. Αλλά η τραγωδία βρίσκεται εντός των ποιητών, και η αρχαία ύβρις είναι πάρα πολύ ζωντανή, μολονότι σε διαφορετικές μορφές, στις κοινωνίες μας, ως αρχέγονη κατάσταση της ψυχής και του νου. Ο W. H. Auden υποστηρίζει ότι η πρωταρχική αμαρτία είναι μια άλλη άποψη της ύβρεως. Για μένα, που είμαι Έλληνας, η ύβρις παραμένει ακόμη μια πράξη απελπισίας, μια απόφαση που λαμβάνεται ενάντια σ’ όλες τις πιθανότητες, για να δραπετεύσει κανείς από τη σφιγμένη πυγμή της μοίρας. Έτσι, η ύβρις στέκεται πλάι στην τρέλα και την αυτοκαταστροφή κι είναι η τελική έννοια του απολύτου, η σκοτεινή ουτοπία του νεκρού. (Από τον Baudelaire ως τον Paul Chelan υπάρχει μια μακριά σειρά ποιητών, που βυθίζονται στην τρέλα ή που αυτοκτονούν.) Δεν μπορεί κανείς να ζει στα άκρα, αν και ο πόθος να μεταβεί κάποιος στον άλλο κόσμο, στο βασίλειο των μυστικών και της απουσίας, είναι ισχυρός σε κάθε πρωτογενή ποιητή.

Η σκέπη της εκκλησίας δεν μπορεί να είναι καταφύγιο για τον ποιητή, αλλά, όπως γνωρίζουμε -και καθώς μας θυμίζει ο Robert Graves στο έργο του White Goddess- η οργανωμένη θρησκεία αποτελεί εχθρό της ελευθερίας. Η Εκκλησία και η κοινωνία δε χρειάζεται στις μέρες να εξοστρακίζουν τους ποιητές, αλλά όντως απαιτούν απ’ αυτούς πίστη και υπακοή. Παρόλο που ο Novalis υποστήριζε ότι η θρησκεία είναι πρακτική ποίηση, η Εκκλησία αποτελεί σήμερα, πάρα πολύ μάλιστα, μέρος της πολιτικής κοινωνίας και τον έσχατο υπερασπιστή της μεταφυσικής. Υπ’ αυτήν την άποψη, είναι σοβαρό λάθος να σώζεται ο ποιητής, μέσω αυτής, από την αγωνιώδη νοσταλγία της χαμένης του ταυτότητας (και εδώ ο T. S. Eliot αποτελεί ένα αξιοσημείωτο παράδειγμα). Διότι, αν θέτει κανείς τον εαυτό του κάτω από τη σκέπη της Εκκλησίας, δεν του επιτρέπεται να μεταβαίνει από ένα επίπεδο νοήματος σε κάποιο άλλο. Είμαστε, λοιπόν, καταδικασμένοι και καταναγκασμένοι να ζούμε με τις αμαρτίες μας και, αν τις αφήσουμε πίσω μας ή τις διαγράψουμε, διαπράττουμε το χείριστο των εγκλημάτων ενάντια στη δουλειά και την τέχνη μας: Αντικαθιστούμε τη μνήμη (ή τη Μνημοσύνη) με τους περιορισμούς της θεότητας, δηλαδή με την άφεση των αμαρτιών, τη λήθη και τη λησμονιά.

Λοιπόν, τι πρέπει να κάνει η ποίηση; Θα έλεγα, τίποτε. Ξέρω πως ζω στο τέλος μιας εποχής, που ονομάζεται ιστορική, σε κοινωνία σύμφωνη με την έννοια πόλη και σε περιβάλλον αστικό. Με άλλα λόγια σε ένα κόσμο πόλεων. Αλλά η ποίηση μού λέει ότι υπάρχει μεγάλη διαφορά ανάμεσα στις πόλεις που αγαπάς και σ’ αυτήν στην οποία υποτάσσεσαι. Επιπλέον, είμαι Έλληνας, και αυτό σημαίνει ότι κατέχομαι από την εμμονή του κόσμου. Έτσι, προσπαθώ να ακολουθώ τις τάσεις του σύγχρονου κόσμου, χωρίς να εξαπατώμαι από τους παραλογισμούς του. Για μένα το να ζω ποιητικά είναι πιο σπουδαίο από το να γράφω ποίηση, και το να εμπνέομαι αποτελεί θέμα μεγαλύτερης σημασίας από το να εκφράζομαι σε μορφή γραπτού κειμένου. Η συγγραφή ποίησης απαιτεί την ύπαρξη ποιητών και περισσότερο απ' αυτό απαιτεί μια ζωή ποιητική. Θα έλεγα πως μια τέτοια ζωή βρίσκεται παντού και ειδικότερα στη γλώσσα. Για παράδειγμα, η λέξη κόσμος και τα παράγωγά της καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα εννοιών: κόσμημα, στολίδι, εξωτερικό διάστημα, πλήθος ανθρώπων, διακόσμηση, εγκόσμιος, δηλαδή μη εκκλησιαστικός κτλ.

                                                                               μετάφραση Θανάσης Γεωργιάδης
 
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Πίερος, τεύχος 2 (2003)
Title: Νίκος-Αλέξης Ασλάνογλου, Ευτυχώς απέτυχα... [απόσπασμα ομιλίας σε λογοτεχνική εκδήλωση] (video clip)
Post by: wings on 24 Mar, 2008, 20:10:15
http://video.google.de/videoplay?docid=-7303202764616195708

Νίκος-Αλέξης Ασλάνογλου, Ευτυχώς απέτυχα... [απόσπασμα ομιλίας σε λογοτεχνική εκδήλωση]

Από το υλικό του ιστότοπου των εκδόσεων ΝΕΦΕΛΗ (http://www.nnet.gr/aslanoglou.htm).
Title: Ζωή Καρέλλη, «Περί ελευθερίας και ενθουσιασμού στην ποίηση» & «Εγκώμιο της ποίησης»
Post by: wings on 13 Apr, 2008, 18:13:21
Ζωή Καρέλλη, «Περί ελευθερίας και ενθουσιασμού στην ποίηση» & «Εγκώμιο της ποίησης»

... Προσπαθώ να υποστηρίξω ότι η ποίηση είναι έρως του λόγου. Για να τελειώσω, θα προσθέσω ότι ο ποιητής είναι το πιο ερωτευμένο, το πιο ερωτεύσιμο πλάσμα του κόσμου. Αν δεν ερωτεύεται, αν δεν αγαπά, είναι αδύνατον να γράψει. Ερωτεύεται τα πάντα, ακόμα κι όταν μιλεί για μίσος. Ερωτεύεται τα φανερά και τ' αφανέρωτα. Τα παρόντα κι όσα ανήκουν στο παρελθόν, τα όσα επιθυμεί και τα όσα περιμένει. Ερωτεύεται όμως πρώτα απ' όλα και απ' όλα περισσότερο την ανθρώπινη λαλιά. Δέχεται τη μουσικότητά της και τη σημασία της. Αισθάνεται παράφορα ο ποιητής και τον κατέχει το δέος για την ανθρώπινη ομιλία που αυτή είναι το μόνο εργαλείο και το υλικό του συνάμα. Συλλαμβάνει τη συγχορδία των φθόγγων, αισθάνεται τις συνδέσεις του, τις ανταποκρίσεις που δημιουργούνται ή τις σχέσεις που διαλύονται, αισθάνεται το θαύμα του άυλου τούτου υλικού που πόθος του είναι να το υλοποιήσει, που πρέπει να δώσει την εντύπωση ότι το υλοποιεί, για να μεταδώσει τον έρωτα του είναι, των πραγμάτων στις μεταμορφώσεις των και τις εναποθέσεις, τη χαρά και το φόβο. Να δώσει τη μαγεία και την αγωνία του αισθήματος της ύπαρξης που είναι τούτο ακριβώς όπως το είπε ο Dante:

L' Amour che muove il sole e l' altre stelle.

Η μεγάλη ποίηση τον απελευθερωτικό αυτόν έρωτα, αίσθημα της υπέρτατης αρμονίας ζητεί να ομολογήσει.
Και ανάλογα με τις δυνάμεις που κατέχει και τον κατέχουν, αυτόν αναζητεί ο ποιητής, καθώς αγωνίζεται να αντιμετωπίσει το φοβερό κέντρισμα του θανάτου, το πάθος του μηδενός, την ανθρώπινη αδυναμία, την αμαρτία.

(Περιοδικό 'Ευθύνη' 1975) Απόσπασμα από το κεφ. Περί ελευθερίας και ενθουσιασμού στην Ποίηση, Παρατηρήσεις, τόμος Α', εκδ. Αστρολάβος / Ευθύνη 1982


... Στην καλή του ώρα ο λόγος ο ποιητικός παρηγοριά άριστη.

Μελαγχολία και απρόβλεπτη χαρά, σοβαρή, ο ποιητικός λόγος μπορεί να ανακουφίσει -περίεργα- τον άνθρωπο από την απληστία. Παραστέκεται στον καημό της πιο εσώτερης αμαρτίας καθώς μπορεί να μεταδώσει αλλότροπα ένα σεβασμό για τα μύχια ανθρώπινα αισθήματα. Μορφώνεται πέρ' απ' όλα, λόγος αγάπης συχνά ήμερης για την ύπαρξή μας.

Η ποίηση, ιδίως στον δικό μας κόσμο, είναι ακραίος τρόπος για να εκφραστεί το δέος και ο φόβος κάποτε και ο τρόμος, ο θαυμασμός, το θάμβος και η επιθυμία, όταν η γνώση δεν φτάνει, γιατί δεν φτάνει να γίνεται έρωτας της ζωής...

(Περιοδ. Νέα Εστία, 1982), κεφ. Εγκώμιο της Ποίησης, 'Παρατηρήσεις', τόμος Α'


Πηγή: http://animusanimus.blogspot.com/2008/03/blog-post_22.html
Title: Μαρία Κέντρου-Αγαθοπούλου, Πήγα στην ποίηση εν αγνοία μου
Post by: wings on 20 Apr, 2008, 13:13:32
Μαρία Κέντρου-Αγαθοπούλου

Πήγα στην ποίηση εν αγνοία μου

Κάθε φορά που ανοίγω ένα βιβλίο, οι λέξεις μού φαίνονται καινούργιες, ζωντανές, σαν να 'χουν πλυθεί λίγο πριν κάτω από ήλιους και φεγγάρια ή μέσα στα νερά του Πηλίου, τρεχάμενα ρω και ρα στ' αυλάκια, θαρρείς ροές ρημάτων και λέξεις ρέουσες κυλούν βιαστικά και ανήσυχα ή παιχνιδιάρικα και περιπαιχτικά, σαν να φωνάζουν δυνατά: γεια σας, ρέω, έχω ροή, ριγώ, ριζώνω δέντρα, είμαι ο ρέκτης της φύσης.

Θυμάμαι ότι στην Πορταριά οι γονείς μας βάζανε μεγάλα καρπούζια μέσα στ' αυλάκια, και με τι ορμή περνούσαν από πάνω τους τα νερά, μ' έναν θόρυβο εκκωφαντικό κιόλας, κι όταν ερχόταν το μεσημέρι τα σήκωναν μέσ' από κει, τ' ασήκωτα, τα παμβάρια απ' το ίδιο τους το βάρος κι από τα αλλεπάλληλα νερά που απ' το πρωί τα είχαν χτυπήσει ανελέητα κι αδιάφορα μαζί∙ μπούζια μπούζια να σου πονάνε τα χέρια, τα 'βαζαν ανάμεσα στα σκέλια τους και τα 'σφαζαν μ' ένα χοντρό μαχαίρι, κρακ και κρακ, τα ξεκοίλιαζαν στο πι και φι, κι από την κόκκινη καρδιά τους βάφονταν ρούχα, χούφτες και στόματα, σαν σε πρωτόγονη θρησκευτική τελετή, ιεροτελεστία του καλοκαιριού, να καθαριστούν, θαρρείς, από τα άσεμνα πλαταγίσματα των χειλιών, να πέσουν απ' τα μάγουλα οι κρεμαστές καρπουζένιες σάρκες. Έπειτα, κάτω απ' τις καστανιές που βουουου... βουουου... μας κοίμιζαν γλυκά και εφιαλτικά μαζί, στ' αυλάκια τα νερά ρημάζαν πέτρες και πετρίτσες, φύλλα και φλούδια, μικρά κοκάλινα κουκλάκια, γυμνά, με ανοιχτά ματάκια, ενώ τα ρω και τα ρα σαν να 'χαν ραβαΐσια ατελείωτα, χάνονταν κατά τους γκρεμούς και τους καταρράχτες, εν κρυπτώ και παραβύστω.

Ραββί, Ραββί μου, πού πήγαιναν τόσα νερά;

Έτσι μου δίνονται λοιπόν κάθε φορά οι λέξεις, υγρές, καθαρές, μ’ ένα νερό που στραφταλίζει κάτω απ’ τα μάτια μου, μέσα στο βλέμμα μου και το αλλάζει και δεν είναι τότε δικό μου παρά ένα φως που με νουθετεί και συγχρόνως μ’ εξουσιάζει.

Δεν ξέρω όμως, ποτέ δεν είμαι σίγουρη αν αυτό το φως είναι κιόλας ένα σκοτάδι προηγμένο και καθόλου αθώο βέβαια, ή αν οι μεταμορφώσεις του έχουν να κάνουν μόνο με το απτό γεγονός των δικών μου ματιών κι όχι με του κόσμου την νοοτροπία ότι: νύχτωσε πλέον και πρέπει να κοιμηθούμε.

Πολλές φορές πιάνω τον εαυτό μου να κοιτάζει τα γράμματα, τις λέξεις, σαν αντικείμενα που από τη μια μεριά έχουν κάτι το αναπάντεχο (με την έννοια της δική μου αντοχής στη σχέση μου μ' αυτά, κάτω από μια δοκιμασία διπλή, η οποία ξεφεύγει από τον έλεγχό μου κι ακόμα από την κατανόησή μου όσον αφορά την ύπαρξή τους στη ζωή μου), κι από την άλλη μεριά έχουν μια γνωστή, σχεδόν οικεία φυσιογνωμία, γνώριμη από τότε που ένα άλφα άσπρο στάθηκε μπροστά μου και με κοίταξε σαν καλοκάγαθο ά-λογο κι ένα ω-μέγα θεόρατο με στόμα ολάνοιχτο, αδηφάγο, με περίμενε στη γωνία να με καταβροχθίσει.

Ίσως γι’ αυτό δεν μπόρεσα ακόμα να καταλάβω αυτή τη σχέση μου με την ανάγνωση και τη γραφή, αν δηλαδή είναι σχέση αθωότητας, ελευθερίας ή η πιο βασανιστική, η πιο δεσμευτική κατηγορία σχέσης.

Δεν φαντάστηκα καν απ’ την αρχή ότι η προσχώρησή μου, η παραχώρηση δηλαδή του εαυτού μου στην ποίηση θα ήταν μια παγίδα, κι όταν λέω παγίδα εννοώ μια αφοσίωση η οποία a priori θέτει τους δικούς της όρους, αδιαφορώντας για τους ορισμούς και όλους τους –ισμούς που πολλές φορές διαπραγματεύονται τους βηματισμούς μας με αποτέλεσμα να διανύουμε έναν δρόμο για λογαριασμό τους, χωρίς ποτέ να μας δίνουν λογαριασμό για τις καταθέσεις και τις αναλήψεις μας.

Κάποτε, σ’ ένα credo, μεταξύ άλλων είχα διατυπώσει και τα εξής: Άρχισα να γράφω ποιήματα σε μια προσπάθεια να εκφραστώ μέσα από τις αντινομίες της ζωής, μέσα από τη δραματική αντίφαση της ύπαρξης και τη βεβαιότητα του θανάτου. Σήμερα βρίσκω αυτά τα λόγια μου μεγαλόστομα και ψεύτικα, με μια λέξη μπούρδες (κάτι ξέρουν οι Γάλλοι), επειδή είναι καιρός που πιστεύω ότι τίποτε απ' αυτά δεν είναι συνειδητό, γιατί, αν ήταν, μπορεί κιόλας να κατέστρεφε την ίδια την ποίηση.

Είναι άραγε η ποίηση μια απόφαση ζωής;

Θα σας διηγηθώ μονάχα ένα περιστατικό απ' τα δικά μου παθήματα. Ένα απόγευμα χτυπήσαν από κάτω το κουδούνι του σπιτιού μας οι αγαπημένες μου φιλενάδες και με ρωτήσαν αν μπορούσαν ν' ανεβούν απάνω να με δουν. Αρνήθηκα με μασημένα λόγια που έκρυβαν και κάποια ντροπή από μέρους μου, αλλά αρνήθηκα επειδή εκείνη ακριβώς τη στιγμή έτυχε να βρίσκομαι σ' ένα δύσκολο σημείο γραφής ως προς την ολοκλήρωση ενός ποιήματος. Αυτή την άρνησή μου ξέρω ότι δεν μου τη συγχώρησαν, επειδή αισθάνθηκαν ότι τις είχα ανταλλάξει, δηλαδή προδώσει, όχι για τριάκοντα αργύρια, αλλά για λίγες... ψωρολέξεις, ενώ εκείνες –όχι οι λέξεις– θα έκαναν για μένα το παν αν συνέτρεχε λόγος.

Όμως δεν πρόκειται εδώ για συγκρούσεις με ανθρώπινες παραμέτρους και αισθήματα, επειδή, έτσι κι αλλιώς, ο αφοσιωμένος στην ποίηση είναι ή θα όφειλε να είναι διατεθειμένος να υποστεί τους λογής κοινωνικούς μας μορφασμούς καθώς και την απροκάλυπτη ή έστω λανθάνουσα αντίδραση.

Καθώς σιγά σιγά και βαθμηδόν κατακυριεύεται το ατομικό και το προσωπικό σύμπαν του ποιητή από κείνους τους ρυθμούς οι οποίοι έχουν την ικανότητα να τον σηκώνουν και να τον μεταφέρουν πέραν της καθημερινής και άχαρης πραγματικότητας, μοιραία αντιλαμβάνεται ότι η σύγκρουσή του δεν είναι παρά μονάχα σύγκρουση με τον ίδιο τον εαυτό του και σε επίπεδο ηθικό και αισθητικό.

Πήγα στην ποίηση και στο ποίημα εν αγνοία μου∙ με τυφλά μάτια∙ όπως δηλαδή πηγαίνει κανείς στη ζωή.

Όταν συνειδητοποίησα την παθιασμένη σχέση μου με το χαρτί και το μολύβι, τη συναναστροφή μου με ό,τι ονομάζουμε καλογερίστικη εξουσία, ήτανε πια πολύ αργά αυτή η «θεία ψύχωση» να μεταστραφεί… σε μετάνοια και έκφραση συντριβής.

Κι αυτό το ποίημα ακόμη, με το οποίο θα κλείσω και την αποψινή μου κατάθεση ενώπιόν σας, δεν αποκαθαίρει τις πράξεις καμιάς δήθεν αυτοσυνείδησης.

ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ ΤΟ ΑΛΗΘΕΣ

Έμαθα να μιλάω λοιπόν;
Τότε πώς εξηγείται
Η συστολή του στόματός μου
Μπροστά στο άλφα και το ωμέγα
Η παλινδρόμηση της γλώσσας μου
Στα βρεφικά άου αγκού μα μπα
Κρόσσια φθαρμένα οι λέξεις μου
Απ’ των χειλιών μου το γκρεμό
Να καταπιώ τη γλώσσα μου
Δύσκολο διάβημα οδυνηρό
Όταν συριστικά ερπετά
Ρουφούν ασύστολα τα χειλικά
Και τα υγρά μου
Κι ο ουρανίσκος πλαταγίζει με απόγνωση
Το άδειο του στερέωμα


Το κείμενο αυτό διαβάστηκε από την Μαρία Κέντρου-Αγαθοπούλου κατά την εκδήλωση που διοργάνωσε προς τιμήν της το περιοδικό Γράμματα και τέχνες, με την ενίσχυση του Υπουργείου Πολιτισμού, στο «Σπίτι της Κύπρου» (Αθήνα), στις 4 Δεκεμβρίου 1998.

Αργότερα δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Γράμματα και Τέχνες, Γ' Περίοδος, τεύχος 85, Οκτώβριος-Φεβρουάριος 1999.


Πηγή: Μαρία Κέντρου - Αγαθοπούλου, Επιλογές και σύνολα, εκδόσεις «Νησίδες», 2001
Title: Γιώργος Χουλιάρας: Η σύγχρονη Ελλάδα προέκυψε από την ποίηση
Post by: wings on 11 Aug, 2009, 04:50:30
Γιώργος Χουλιάρας (https://www.translatum.gr/forum/index.php?topic=14885.0): Η Σύγχρονη Ελλάδα Προέκυψε από την Ποίηση

(https://www.translatum.gr/forum/proxy.php?request=http%3A%2F%2Ficp-forum.gr%2Fwp%2Fwp-content%2Fuploads%2F%2F2009%2F07%2Fchouliaras1.jpg&hash=15d09a71d2ab5b7c38e77ca3b78121ba80189f49)Λυπάσαι που δεν προλάβαμε καθόλου
να συναντηθούμε πριν μου γράψεις
αποχαιρετώντας κάθε ελπίδα γνωριμίας
Λυπάμαι έναν τόσο σύντομο χωρισμό
που αποκλείεται κανείς να θυμάται
Λυπάσαι που δύο γράμματα ταυτόχρονα
διέσχισαν την απόσταση που μας χωρίζει
διπλασιάζοντας την απομάκρυνσή μας
Λυπάμαι που αν ήμασταν μαζί
δεν θα υπήρχε ούτε ένα γράμμα

Από τη συλλογή Γράμμα (1995)

Ο ποιητής και Σύμβουλος Τύπου και Επικοινωνίας της πρεσβείας της Ελλάδας στο Δουβλίνο Γιώργος Χουλιάρας (http://www.dedalus.gr/gr/author.asp?id=223), παραχώρησε συνέντευξη στα μέλη της Ένωσης Ακολούθων Τύπου Νίκο Νενεδάκη και Αθηνά Ρώσσογλου.

Forum Διεθνούς Επικοινωνιακής Πολιτικής: Η εμπειρία της “εξορίας”, η περιπλάνηση, και η προσπάθεια της μετάφρασης είναι κοινά μοτίβα για τον διπλωμάτη και τον συγγραφέα – ποιητή;

Γιώργος Χουλιάρας: Η διπλωματία – ιδίως στη δημόσια εκδοχή της, την οποία υπηρετούν οι σύμβουλοι επικοινωνίας – μπορεί να παραλληλισθεί με μια διαδικασία μετάφρασης μεταξύ χωρών, πολιτικών και πολιτισμών. Η “μετάφραση” αυτή επιτελείται στην “εξορία” μιας άλλης χώρας όπου βρίσκονται όσοι την υλοποιούν κατά τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή της “περιπλάνησής” τους. Από την άλλη πλευρά, η ποίηση και γενικότερα η γραφή οδηγούν σε μια εκτός των ορίων της καθημερινής χρήσης της γλώσσας εσαεί προσωρινή αποπλάνηση, στην οποία συνενέχονται όσοι επιχειρούν να μεταφράσουν τη ζωή σε λέξεις, γράφοντας, και όσοι μεταφράζουν τις λέξεις σε ζωή, διαβάζοντας. Τα μοτίβα αυτά επιβεβαιώνονται από γνωστές περιπτώσεις ανθρώπων όπως ο Saint-John Perse (http://nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1960/perse-bio.html), ο Γιώργος Σεφέρης, ο Octavio Paz ή ο Homero Aridji.

Forum Διεθνούς Επικοινωνιακής Πολιτικής: Να βρούμε τον εαυτό μας, να ζήσουμε αυθεντικά, να έχουν οι πράξεις μας νόημα, για να συναντηθούμε. Ή να τα αρνηθούμε συνειδητά αυτά, να αμφιβάλλουμε. Η ποίηση ανοίγει δρόμους σε ένα κόσμο που «all that is solid melts into air»;

Γιώργος Χουλιάρας: Υποθέτουμε ότι όλοι θέλουν να ζήσουν αυθεντικά. Η αυθεντικότητα όμως καθίσταται μια επισφαλής δοξασία καθώς συγγενεύει με την αυθεντία και παραπέμπει σε κάθε είδους αφεντικά, που περιλαμβάνουν και την αφεντιά μας. Αντιθέτως, δεν υπάρχει συνείδηση χωρίς άρνηση. Βάλλοντας προς κάθε πλευρά, η αμφιβολία ελέγχει αστήρικτες βεβαιότητες. Οι δυσκολίες προκύπτουν στην ανασύνθεση. Επειδή η ποίηση είναι ασυνήθιστα χειρωνακτική εργασία, η οποία παράγει χειροπιαστά αποτελέσματα που αντιστοιχούν στην υλικότητα γλωσσολογικά συμβατικών σημείων και λέξεων, αν η κριτική διάθεση δεν υφίσταται η ίδια κριτική, τότε κάθε δημιουργία γίνεται αδιανόητη. Επομένως, τον χώρο της ποίησης διατρέχει μια άρνηση της άρνησης. Ένα ποίημα, αυτό που ποιείται δηλαδή, δεν αξιολογείται βάσει όσων πρεσβεύει. Η δραστικότητά του εξαρτάται από το πώς είναι γραμμένο. Αν κάτι μπορεί να ειπωθεί με άλλο τρόπο, το ποίημα περισσεύει. Εντούτοις, δεν εξαντλείται με το πώς λέγεται, γιατί έχει σημασία το τι λέγεται. Με άλλα λόγια, ο γρίφος της γραφής αναπαράγει τη συνεχώς προβληματική και αδιάκριτη σχέση μορφής και περιεχομένου. Δρόμους στην εποχή μας βέβαια ανοίγουν εκσκαφείς και εργολάβοι. Η ποίηση αποτελεί μέθοδο αναζήτησης που καταφάσκει εν αμφιβολία.

Forum Διεθνούς Επικοινωνιακής Πολιτικής: Σημειώνετε κάπου ότι η ποίηση έπαιξε κρίσιμο ρόλο κατά την ελληνική εθνογένεση. Στην ρομαντική εποχή η ποίηση μετείχε αποφασιστικά στην πολιτική αγωγή. Ποιος ο ρόλος της σήμερα;

Γιώργος Χουλιάρας: Μπορεί πράγματι να πει κανείς ότι η σύγχρονη Ελλάδα προέκυψε από την ποίηση, αναβιώνοντας τον μύθο της γέννησης της θεάς Αθηνάς. Τροχισμένη σε ευρωπαϊκά απελευθερωτικά άσματα, η κόψη του Σολωμού συνάντησε την όψη του Κάλβου στα παλίμψηστα τεφτέρια δημοτικών τραγουδιών, βυζαντινών ύμνων και αρχαίων ελλήνων ποιητών.  Ασφαλώς, όπως όλες οι συνόψεις, έτσι και αυτή επικαλύπτει ποταμούς αίματος σε συγκρούσεις με τους κρατούντες, αλλά και εμφύλιες διαμάχες. Οι αγωνιστές της εποχής πάντως ήξεραν καλά το ποίημα. Στην πρώτη διακήρυξη προς ευρωπαϊκές αυλές και γκουβέρνα της εποχής, οι υπεύθυνοι επικοινωνίας, θα λέγαμε σήμερα, της Μεσσηνιακής Γερουσίας υπογράμμισαν την «ποιητική υποχρέωση» της Ευρώπης να στηρίξει τον ελληνικό αγώνα για ανεξαρτησία. Μαζικά κύματα φιλελληνισμού έπαιξαν καταλυτικό ρόλο στην εξέγερση. Αποτελεί ίσως κατάλοιπο του φαινομένου αυτού ότι θεωρούνταν κάποτε συλλήβδην ανθέλληνες όσοι διαφωνούσαν μαζί μας λόγω διαφορετικών συμφερόντων.

Οι ρομαντικοί δεν εξαφανίστηκαν με το τέλος του ρομαντισμού, όπως γνωρίζουν οι ανθοπώλες, καθώς ούτε με την παγκοσμιοποίηση εξέλιπαν τα εθνικά κράτη, όπως θα έπρεπε να γνωρίζουν οι θεράποντες των διεθνών σχέσεων ακόμη και σε μεγάλες χώρες. Η ενασχόληση με την ποίηση βέβαια εξακολουθεί να ερεθίζει μια ρομαντική διάθεση. Όσο ελπιδοφόρο όμως και αν είναι αυτό για την προσωπική ζωή των ποιητών, βραχυκυκλώνει συνήθως νευρώνες που επικεντρώνονται στην πρόσληψη ποιημάτων ή στην κατανόηση του ρόλου της ποίησης. Τον καιρό του Ομήρου, αλλά και των τροβαδούρων, η ποίηση αποτελούσε ψυχαγωγία, δηλαδή, μαζικό μέσο αγωγής της ψυχής για πληβείους και ευπατρίδες, απάτριδες και πρώιμους πατριώτες. Την εποχή του ρομαντισμού και των εθνικών κινημάτων η ποίηση ήταν μια απόλαυση που εμψύχωνε. Τον καιρό του ατόμου και της ατομικής βόμβας, στην ατομική εποχή, σκοπός του έργου τέχνης είναι η κατάργηση της μοναξιάς, έχει πει  ο Νίκος Εγγονόπουλος, προσθέτοντας ότι η ζωή του ήταν αφιερωμένη στη ζωγραφική και την ποίηση γιατί παρηγορούν και διασκεδάζουν.

Πριν αναδειχθούν στην πιο αφηρημένη έκφραση της ανθρώπινης ευφυΐας, τα μαθηματικά φαίνεται να αναπτύχθηκαν με πρακτικές χρήσεις αριθμών και μεγεθών, από την ανάγκη να εκτιμηθεί η επιφάνεια μιας έκτασης ή να καταγραφεί η αποθηκευμένη σοδειά. Με ανάλογο τρόπο, πρακτικές χρήσεις της γλώσσας ανέδειξαν αφαιρετικά την ποίηση ως είδος του λόγου κατάλληλο για παράσταση και ανάγνωση αργότερα, όταν διαμορφώθηκαν ξεπηδώντας από την ποίηση άλλα είδη, όπως το θέατρο και η πεζογραφία, και αφού πια είχαν γενικευτεί τυπογραφία και αλφαβητισμός. Σήμερα η ποίηση αποτελεί μοναδικό τρόπο έρευνας των υπόρρητων διαδικασιών της γλώσσας και της απορίας που συνιστά η ανθρώπινη ζωή. Όπως κάθε έρευνα ή εξειδικευμένη ενασχόληση, η απόλαυση της ποίησης απαιτεί προπαιδεία. Παράλληλα όμως το καλλιτεχνικό έργο εμπεριέχει το δημοκρατικό αίτημα της πρόσληψής του από κάθε άτομο που θα του αφιερωθεί. Η αφιέρωση αυτή αποτελεί κρυφή πολιτική αγωγή όταν μάλιστα κίνδυνο για τη δημοκρατία αποτελεί η ιδιωτεία.

Forum Διεθνούς Επικοινωνιακής Πολιτικής: Πόσο η ποίηση είναι υπόθεση μιας γλώσσας; Είναι εθνική υπόθεση; Πόσο η υποκειμενικότητα, ο αναστοχαζόμενος εαυτός, είναι εθνική υπόθεση;

Γιώργος Χουλιάρας: Η ποίηση είναι συγχρόνως παγκόσμια υπόθεση και υπόθεση μιας γλώσσας, στην επαρχία της οποίας αναπτύσσεται. Παρά τη νομαδική διάθεση πολλών ποιητών, η καλλιέργεια της γλώσσας που συνδέεται με την ποίηση, είναι γεωργικού τύπου ασχολία, όπως όλες οι καλλιέργειες. Συγγενικού τύπου αντιδιαστολή προκύπτει εξετάζοντας το ζήτημα από την πλευρά της μετάφρασης. Επειδή ο ποιητικός λόγος μεταφράζεται δύσκολα, ακούγεται σωστή η παρατήρηση του Ρόμπερτ Φροστ ότι ποίηση είναι ό,τι δεν μεταφράζεται. Ταυτόχρονα όμως η ποίηση είναι μεταφράσιμη, ακριβώς γιατί αποτυπώνεται σε μια γλώσσα, δηλαδή στο ιδίωμα μιας ανθρώπινης κοινότητας, όπου εξ ορισμού εμφιλοχωρεί η μετάφραση. Η γλώσσα του ποιητή είναι προσωπική, όχι ιδιωτική. Ιδιωτικές και τεχνητές γλώσσες μέχρι στιγμής τουλάχιστον δεν έχουν παράγει ποίηση, αν και λογοτεχνικοί κραδασμοί ανιχνεύονται σε όλα τα κείμενα και συστήματα σημείων. Δυνητικά ποίηση μπορεί να γραφεί με κώδικα Μορς, ενώ το Twitter προσκαλεί σε χαϊκού και αποφθέγματα έως 140 χαρακτήρες. Ίσως χρειάζεται να κατανοήσουμε την ποίηση βιολογικών ειδών πέραν του ανθρώπου πριν μπορέσουμε να προγραμματίσουμε ηλεκτρονικούς υπολογιστές-ποιητές.

Ο πολιτισμός δεν είναι αυτοφυής υπόθεση, αλλά αποτέλεσμα ιστορικών οσμώσεων, συγκρούσεων, επιρροών, δανεισμών και κάθε άλλης ενέργειας που χαρακτηρίζει την ανθρώπινη δράση. Η ποίηση παραμένει εθνική υπόθεση με τον ίδιο τρόπο που υπόθεση μιας χώρας είναι τα φυτά και τα ζώα που ριζώνουν ή κινούνται στην επικράτειά της. Από μία άποψη, είναι δικά της. Από μία άλλη, χλωρίδα και πανίδα δεν ανήκουν σε κανέναν ή ανήκουν στον κόσμο (τους). Είναι θετικό ασφαλώς όταν αισθήματα συναισθηματικής ιδιοκτησίας οδηγούν σε συνείδηση και πράξεις προστασίας του περιβάλλοντος, φυσικού ή πνευματικού. Είναι αρνητικό όταν αποτελούν πρόφαση κυριαρχίας και καταστροφής. Ό,τι αναπτύσσεται σε μια χώρα είναι πολύτιμο για την ίδια ακόμη και όταν αδυνατεί να το διαχειρισθεί. Όταν το άτομο έχει δυσκολία να χειρισθεί την υποκειμενικότητά του, πώς θα το έκανε αυτό μια χώρα; Τελικά όμως κάθε τόπος δεν είναι τίποτε άλλο παρά οι άνθρωποι που τον συγκροτούν, με την ασίγαστη διαπάλη και συνεργασία τους.

Forum Διεθνούς Επικοινωνιακής Πολιτικής: Η New School for Social Research (http://www.newschool.edu/nssr/), στην οποία φοιτήσατε, αποπειράται να γεφυρώσει την ευρωπαϊκή κριτική θεωρία με τον αμερικανικό πραγματισμό. Τι είναι για σας η Ευρώπη; Και τι η Αμερική;

Γιώργος Χουλιάρας: Το Πανεπιστήμιο στην Εξορία (University in Exile (http://www.newschool.edu/nssr/subpage.aspx?id=9064)), που δημιουργήθηκε στη Νέα Υόρκη ως καταφύγιο από το χιτλερικό καθεστώς ανθρώπων όπως η Hannah Arendt, υπήρξε εξαρχής Μεταπτυχιακή Σχολή πανεπιστημίου που είχε ιδρύσει με άλλους ο John Dewey (http://dewey.pragmatism.org/). Παρά τους αντίστροφους φιλοσοφικούς προσανατολισμούς, επρόκειτο για σύντηξη αμερικανικού κριτικού πνεύματος και ευρωπαϊκού πραγματισμού. Στον ερεθισμό που προκάλεσαν ευρωπαίοι διανοητές έχει αναφερθεί και ο Μάρλον Μπράντο, που μεταπολεμικά βρέθηκε για ένα χρόνο εκεί. Εκείνη την εποχή η Νέα Υόρκη, που δεν θα μπορούσε να είναι πρωτεύουσα των Ηνωμένων Πολιτειών, διεκδίκησε τον ρόλο πολιτιστικής πρωτεύουσας του κόσμου και τον απέσπασε από το Παρίσι, που τον είχε διατηρήσει κατά το πρώτο ήμισυ του εικοστού αιώνα. Η Νέα Υόρκη, το Όρεγκον και η Καλιφόρνια, η Βοστώνη και η Ουάσιγκτον διαφέρουν μεταξύ τους τουλάχιστον όσο η Δανία από την Ελλάδα. Οι διαφορές αυτές εξαφανίζονται όταν η “Αμερική” αποτελεί μαύρο κουτί για τους Ευρωπαίους, όπως και η “Ευρώπη” για τους Αμερικανούς. Είμαστε όλοι τυφλοί και περιγράφουμε τον ελέφαντα από το μέρος του σώματός του που αγγίζουμε, σύμφωνα με το ινδικό παραμύθι. Ως συνήθως, η ημιμάθεια είναι χειρότερη από την άγνοια. Αξιοπρόσεκτο πάντως δεν είναι μόνο ότι η συγγένεια των δύο πλευρών υποκρύπτει αντιθέσεις, αλλά ότι επικρατεί σύγκλιση. Η μετατόπιση σήμερα των Αμερικανών από την Ευρώπη αντιστοιχεί σε δύο βασικά προβλήματα: τη δανειοδοτική εξάρτηση των ΗΠΑ, μέσω ομολόγων, από την Κίνα και την προσπάθεια να απομακρυνθούν από το στόχαστρο του ισλαμικού κόσμου. Εκατέρωθεν ιδρυτικοί μύθοι υπήρξαν διαφορετικοί. Διαφέρει η συνείδηση του ρόλου του κράτους, αν και οι ΗΠΑ είναι κράτος παλαιότερο από τα ευρωπαϊκά. Ελάχιστα ουέστερν έχουν γυριστεί στις πεδιάδες των Τρικάλων.

Σε αποχαιρετιστήριο σημείωμα σε εφημερίδα της Ουάσιγκτον, όταν αναχωρούσα για το Δουβλίνο, ο James Morrison (http://washingtontimes.com/news/2008/aug/18/embassy-row/) θυμήθηκε φράση της μητέρας μου – «Καλύτερα στο Όρεγκον, παρά στη φυλακή» – καθώς πράγματι πήγα για σπουδές στην Αμερική ενώ είχαμε δικτατορία στην Ελλάδα. Κρίσιμη επιλογή τελειώνοντας το γυμνάσιο στη Θεσσαλονίκη ήταν να αρνηθώ υποτροφία για την Οξφόρδη, για να αποδεχθώ υποτροφία από πανεπιστήμιο των ΗΠΑ, όπου πίστευα ότι θα μάθω πώς κυβερνάται ο κόσμος. Στα χρόνια της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας θα επέλεγα αντί της Αθήνας τη Ρώμη, την οποία θα ήταν αδύνατον να φανταστείς ζώντας στις βρετανικές νήσους ή στην Καππαδοκία. Καθοριστικό ήταν ότι πήγα απευθείας σε αμερικανικό περιβάλλον με ελάχιστους Έλληνες, τους οποίους συνάντησα σε μεγάλους αριθμούς τα μεταπτυχιακά χρόνια στη Νέα Υόρκη, όπου πέρασα τα περισσότερα συνεχή χρόνια της ζωής μου. Όσα η Ευρώπη έχει επενδύσει σε χρόνο, η Αμερική, την οποία διέσχισα με αυτοκίνητο όχι μόνο μια φορά, τα επένδυσε σε χώρο. Συγκριτικά, όλη η Ευρώπη θα μπορούσε να γίνει πεζόδρομος και να τη διασχίζουμε με τα πόδια, όπως έκαναν ο Καρδαμυλίτης Patrick Leigh Fermor (http://www.nybooks.com/nyrb/authors/11379) ή ο σκηνοθέτης Werner Herzog.

Όταν τα μεγέθη είναι τόσο μεγάλα δεν χρειάζεται να τα ξέρεις όλα και αυτό θεραπεύει τους Αμερικανούς από την πασιγνωστική νόσο των Ευρωπαίων. (Ξερόλες δεν είμαστε μόνο οι  Έλληνες.) Δημιουργείται όμως μονοτονία από τη διαρκή διαδοχή εμπορικών κέντρων, πρατηρίων και ταχυφαγείων. Πρόκειται για έκφραση του κοινωνικού συμβολαίου στην Αμερική, αλλά και συνέπεια της αυτοκρατορίας που περιορίζει την περιέργεια του μέσου πολίτη, με αποτέλεσμα, φερ’ειπείν, τα καλά σχολεία εκεί να είναι κορυφαία, ενώ όσα δεν διεκδικούν κορυφή πολύ κατώτερα ενός μέσου όρου ιδρυμάτων σε αναπτυγμένες κοινωνίες. Πάντως από τον δυναμισμό της Αμερικής έχουμε να μάθουμε πολλά και απαραίτητα στην πορεία του ευρωπαϊκού εγχειρήματος ολοκλήρωσης. Σε σχέση με την αξιοκρατία, όπου παρουσιάζεται έλλειμμα στην Ευρώπη, η Αμερική καθιστά σαφές ότι η αναγνώριση δεν προϋποθέτει ούτε συνεπάγεται τη μείωση άλλων.

Forum Διεθνούς Επικοινωνιακής Πολιτικής: Υπήρξατε συνιδρυτής και επιμελητής των πολύ ποιοτικών περιοδικών «Τραμ» (1971-1978) και «Χάρτης» (1982-1987). Ποια είναι η σημερινή κατάσταση σε ό,τι αφορά τα  ελληνικά λογοτεχνικά περιοδικά;

Γιώργος Χουλιάρας: Χωρίς περιοδικά δεν υπάρχει αποτύπωση τρέχουσας λογοτεχνικής παραγωγής. Γνωρίζοντας πόσο δύσκολη είναι συνήθως η έκδοση ενός λογοτεχνικού περιοδικού, μόνο θετικά μπορώ να εκφραστώ για κάθε παρόμοιο εγχείρημα ακόμη και αν εμφανίζεται ατελέσφορο. Υπάρχουν σήμερα αξιόλογα περιοδικά που εκδίδονται στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη και άλλες πόλεις, ενώ επίσης έχουν αναπτυχθεί ποιητικές πλατφόρμες στο διαδίκτυο και εν γένει ηλεκτρονικά λογοτεχνικά περιοδικά. Παρά τη διεύρυνση των τεχνικών μέσων παραγωγής, οξυμένο πάντα εμφανίζεται το πρόβλημα της διανομής τους. Θα ήταν χρήσιμη μια μετα-περιοδική έκδοση που θα παρουσίαζε το περιεχόμενό τους, ενημερώνοντας ενδιαφερομένους και αυξάνοντας τον κύκλο αναγνωστών. Οφείλουμε να αναγνωρίσουμε τον κόπο όλων αυτών που σήμερα ασχολούνται με λογοτεχνικά περιοδικά, ξεφεύγοντας από γκρίνιες και κακεντρέχειες που προδίδουν μια δυσάρεστη αυταρέσκεια της ελληνικής πνευματικής ζωής.

Forum Διεθνούς Επικοινωνιακής Πολιτικής: Μετείχατε πρόσφατα στα Διοικητικά Συμβούλια της Εταιρείας Συγγραφέων (http://www.dedalus.gr/) (ως Αντιπρόεδρος για τις διεθνείς σχέσεις), και της Modern Greek Studies Association (http://mgsa.org/), υπήρξατε επιμελητής του Journal of Hellenic Diaspora (http://www.pellapublishing.com/johd.php) αλλά και μέλος της κριτικής επιτροπής του Neustadt International Prize for Literature (http://www.ou.edu/worldlit/neustadt.htm#CandidatesandJuries) (1996). Ποια είναι η απήχησή της ελληνικής λογοτεχνίας στο εξωτερικό; Ενδιαφέρει η «εμπειρία της Νεώτερης Ελλάδας»;

Γιώργος Χουλιάρας: Ο Καζαντζάκης παλιότερα και ο Καβάφης – οι μεταφράσεις του οποίου συνεχώς πολλαπλασιάζονται – είναι σχεδόν τα μόνα γνωστά ονόματα στο εξωτερικό, δηλαδή στον αγγλόγλωσσο κόσμο που είναι καθοριστικός. Δυστυχώς ούτε ο Σεφέρης ούτε ο Ελύτης ξεπέρασαν το φράγμα ενός μεταφραστικού γκέτο (συγκριτικά προς γνωστούς συγγραφείς από Ευρώπη ή Λατινική Αμερική). Σε αυτό συνέβαλαν στοιχεία ελληνοφοβίας (όπως έχω ονομάσει την αθέατη όψη του φιλελληνισμού) και ο πόλεμος που υφίσταται από Έλληνες όποιος αναδεικνύεται μεταξύ ξένων. Σε σχέση με την ελληνική λογοτεχνία πολλοί Έλληνες συνιστούν όσα συνιστούν σε ξένους και για την Αθήνα: δύσκολο μέρος, πάτε κατευθείαν στα νησιά. Κυρίως όμως πρόκειται για αποτέλεσμα καταμερισμού σε μια παγκόσμια πολιτιστική αγορά, όπου είναι μικρό το μερίδιο που αντιστοιχεί στην Ελλάδα, ειδικά μετά την περίοδο του 1960, όταν η χώρα λογιζόταν μήτρα ευρωπαϊκού πρωτογονισμού.

Στο πλαίσιο μιας τόσο αυστηρής αποτίμησης, ωστόσο, υπάρχει απήχηση της ελληνικής λογοτεχνίας όταν δημιουργούνται προϋποθέσεις για να ακουστεί. Μιλώ ευρύτερα, αλλά και από προσωπική εμπειρία. Μου έκανε εντύπωση, λόγου χάριν, σε διεθνή συνάντηση (http://www.voanews.com/greek/archive/2007-11/2007-11-11-voa1.cfm) της Αμερικανικής Εταιρείας Μεταφραστών Λογοτεχνίας όταν γνώρισα ανθρώπους που παρακολουθούν συστηματικά δημοσιεύσεις δουλειάς μου σε ξένα περιοδικά. Αντίστοιχες εμπειρίες υπήρξαν και εκτός Αμερικής, στην Ιρλανδία, τη Σλοβενία, την Τουρκία. Προσκλήσεις σε λογοτεχνικά φεστιβάλ οδηγούν σε νέες προσκλήσεις, που επιτρέπουν να μιλήσει κανείς για τη λογοτεχνία και την Ελλάδα. Η ελληνική εμπειρία – όχι μόνο στη λογοτεχνία ή τη μουσική, αλλά στην πολιτική και την οικονομία – προκαλεί ενδιαφέρον όποτε δίδεται η ευκαιρία να παρουσιαστεί. Σε αμερικανούς φοιτητές, όταν δίδασκα στη Νέα Υόρκη, υπογράμμιζα τον «υποδειγματικό» χαρακτήρα της ελληνικής εμπειρίας. Η σχέση που έχουν οι Έλληνες με το βαρύ παρελθόν τους ενδιαφέρει όλους, όταν παρουσιάζεται με τον τρόπο αυτό, γιατί η σχέση με το παρελθόν είναι πάντοτε βαρεία.

Forum Διεθνούς Επικοινωνιακής Πολιτικής: Έως τώρα έχετε εργαστεί ως Ακόλουθος και Σύμβουλος Τύπου και Επικοινωνίας στις διπλωματικές αποστολές της Ελλάδας στη Νέα Υόρκη, στην Οτάβα, στη Βοστώνη, στην Ουάσιγκτον, και τώρα στο Δουβλίνο. Πέστε μας για την επιλογή σας αυτή. Καβάφης και Σεφέρης υπήρξαν «τακτικότατοι» υπάλληλοι.  Σε πιο βαθμό συναντά ο υπάλληλος τον ποιητή;

Γιώργος Χουλιάρας: Είχα την τύχη να γνωρίσω καλύτερα τον Ανδρέα Εμπειρίκο, ίσως τον ευγενέστερο των Ελλήνων. Συμφωνώ όμως με τον Εγγονόπουλο, που δούλευε στο Πολυτεχνείο και έλεγε «εργάστηκα συνεχώς, σκληρά, ως υπάλληλος, χωρίς να λείψω ούτε στιγμή». Δύο δυνατότητες υπάρχουν για έλληνες τουλάχιστον ποιητές – να είναι εφοπλιστές ή υπάλληλοι. Αν δεν συνέβη να γεννηθείς ούτε αργότερα εντάχθηκες σε μια κατηγορία ανθρώπων χωρίς οικονομικές ανάγκες, επειδή είναι πολύ πλούσιοι ή πολύ φτωχοί, τότε αναγκαστικά θα ανήκεις στην άλλη κατηγορία. Σε όλα βέβαια υπάρχει ένα κόστος και μάλιστα αυτό που ονομάζουμε στα οικονομικά «κόστος ευκαιρίας», δηλαδή, το κόστος των επιλογών που χάνεις λόγω της απασχόλησής σου με ό,τι κάνεις. Η εργασία όμως, εφόσον σε ενδιαφέρει εκείνο με το οποίο ασχολείσαι, δεν αποτελεί μόνο απορρόφηση από το αντικείμενο και υποχρεώσεις που αποδιοργανώνουν το γράψιμο. Αποτελεί επίσης ένα πλέγμα στο οποίο οργανώνεται η εμπειρία της ζωής. Δεν πιστεύω ότι χρειάζεται να γράφονται τα πάντα. Αρκεί η εξάντληση να μη φτάνει σε σημείο να νομίζεις ότι δεν θα μπορέσεις να συνεχίσεις. Για τον συγγραφέα, πλεονέκτημα της δικής μας δουλειάς είναι ότι, για να είσαι επαγγελματικά αποτελεσματικός, πρέπει συνεχώς να προβληματίζεσαι για τη σχέση της χώρας σου με τον κόσμο και για τη δική σου δράση ως εκπροσώπου της στο εξωτερικό. Επανεμφανίζονται εδώ τα μοτίβα της εκτός ορίων μετάφρασης και περιπλάνησης που αναφέρθηκαν στην αρχή.

Χρειάζεται να προστεθεί πως οτιδήποτε και αν κάνεις, το οποίο σε χαρακτηρίζει, είναι αξιοποιήσιμο στην καθημερινή δουλειά σου, ειδικά στη δική μας εργασία. Κάθε συστηματική ενασχόληση αποτελεί επιβεβαίωση αξιοπιστίας για έναν ξένο διαμορφωτή γνώμης, που συχνά περιμένει να συναντήσει έναν γραφειοκρατικό διεκπεραιωτή πληροφοριών. Δεν αναφέρομαι αναγκαστικά σε συγγραφείς. Η ενασχόληση μπορεί να είναι ένα άθλημα. Θα έλεγα μάλιστα σε νεότερους να αναγάγουν, αν γίνεται, κάποια κλίση, προτίμηση ή τομέα γνώσεων τους σε ενασχόληση που τους χαρακτηρίζει και έχει θετική απήχηση στον ξένο περίγυρο.

Forum Διεθνούς Επικοινωνιακής Πολιτικής: Παραδοσιακά, στόχος του Συμβούλου Τύπου και Επικοινωνίας, είναι μια πολιτική δουλειά,  ο άμεσος επηρεασμός των ΜΜΕ. Είναι εφικτό αυτό;

Γιώργος Χουλιάρας: Αν φανταστούμε ως πεδίο αναφοράς την Ελλάδα – αν είμασταν, δηλαδή, Σύμβουλοι μιας ξένης πρεσβείας στην Αθήνα – τι θα σήμαινε άμεσος επηρεασμός ελληνικών ΜΜΕ; Αν εννοούμε ότι ένας δημοσιογράφος ή ΜΜΕ λαθραία θα παρουσίαζε άποψή μας ως δική του, μήπως θα επρόκειτο για περιστατικό εξαγοράς; Αυτό συζητάμε; Αν πάλι εννοούμε αθρόα προσέλευση συντακτών σε ενημέρωση της Πρεσβείας, αυτό θα ήταν αποτέλεσμα ενεργειών ή θα αντανακλούσε τη σημασία για την Ελλάδα της συγκεκριμένης χώρας; Πρέπει, επομένως, να εκτιμάται κατ’αρχάς η σημασία που έχει η Ελλάδα για τη χώρα στην οποία αναφερόμαστε και να γνωρίζουμε το πλαίσιο και τα ήθη λειτουργίας των επιτοπίων ΜΜΕ.

Ως αστείο επιτρέπεται ένας Σύμβουλος να μιλά για άμεσο επηρεασμό. Σε συνομιλητές έχω πει ότι η καλύτερη προπαγάνδα είναι η αλήθεια όταν ήμουν έτοιμος να εμπλακώ σε ειλικρινή συζήτηση. Υπάρχουν βέβαια πράγματα που λέγονται και δεν γίνονται και πράγματα που γίνονται και δεν λέγονται. Υπό κανονικές συνθήκες πάντως, το σημαντικότερο προσόν ενός Συμβούλου είναι η αξιοπιστία. Την εποχή του διαδικτύου, είναι δύσκολο να διαθέτει πληροφορίες που δεν θα βρει με άλλο τρόπο όποιος επιθυμεί να ενημερωθεί. Η προστιθέμενη αξία που εμφανίζει για τον ξένο δημοσιογράφο είναι ο συνδυασμός πολλών στοιχείων όταν συνδέονται πειστικά για τον τρόπο σκέπτεσθαι στη συγκεκριμένη χώρα.

Η σημασία σήμερα της λειτουργίας Γραφείων Τύπου & Επικοινωνίας στο εξωτερικό στηρίζεται πρωτίστως στην ανάπτυξη διαπροσωπικών σχέσεων, γνωριμιών και επαφών που μπορεί να φωτίσουν θετικά την εικόνα της χώρας. Αναπτύσσοντας αξιοπιστία, που σημαίνει ότι σε μια στιγμή κρίσης θα ζητηθεί η άποψή του, ένας Σύμβουλος μπορεί πράγματι να επηρεάσει, προκαλώντας, π.χ., διάψευση από αρθρογράφο εφημερίδας μεγάλου κύρους δημοσιεύματος άλλης έγκυρης εφημερίδας που ενέπλεκε την Ελλάδα σε επιθετικές επιδιώξεις κατά τρίτης χώρας. Παρόμοιες εμπειρίες στηρίζουν την άποψη ότι η αθέατη πλευρά της δημόσιας διπλωματίας είναι κάποτε σημαντικότερη από όσα γίνονται αμέσως αντιληπτά.

Forum Διεθνούς Επικοινωνιακής Πολιτικής: Η πολιτιστική διπλωματία της Ελλάδας φαίνεται να στηρίζεται κυρίως σε κάποια χαρισματικά πρόσωπα, ενώ απουσιάζει η διακριτή υπηρεσιακή δομή στις διπλωματικές αποστολές. Ποιες είναι οι προοπτικές;

Γιώργος Χουλιάρας: Σε ελάχιστες Πρεσβείες υπάρχουν διαπιστευμένοι μορφωτικοί σύμβουλοι, ενώ η με πολιτιστική στόχευση επικοινωνιακή δραστηριότητα των Γραφείων Τύπου επιχειρεί να καλύψει ένα μεγάλο κενό. Δομές πρέπει και μπορούν να βελτιωθούν. Προσοχή όμως χρειάζεται να επικεντρωθεί στο περιεχόμενο και τις μορφές παραγωγής δράσεων προβολής του ελληνικού πολιτισμού. Συνήθως αποφεύγουμε μια θεμελιώδη διαπίστωση. Αν και η Ελλάδα είναι μια πλούσια χώρα, σύμφωνα με τους δείκτες του ΟΗΕ, δεν θα έχει ποτέ στη διάθεσή της τόσους πόρους όσους θα άξιζαν το εύρος, το βάθος και η διάρκεια του πολιτισμού της. Αντίστοιχες δράσεις, επομένως, πρέπει να είναι αποτελεσματικές, με βασικό κριτήριο τον βαθμό διείσδυσης σε επιλεγμένα τμήματα του ξένου κοινού που θεωρούνται αποδέκτες των δράσεων αυτών.

Θα αναφέρω επιγραμματικά τρεις κατευθύνσεις που νομίζω ότι χρειάζεται και μπορούμε να ακολουθήσουμε: α) Προβολή του ελληνικού πολιτισμού μέσω της απήχησής του σε διεθνούς κύρους διαμορφωτές πολιτιστικής γνώμης. Λόγου χάριν, γιατί χαρακτηρίζει ο λαβύρινθος το έργο του Μπόρχες; Γιατί μετασχημάτισε ελληνικούς μύθους σε χορογραφίες η Μάρθα Γκράχαμ; Γιατί μετέφερε τον Οδυσσέα στο Δουβλίνο ο Τζέιμς Τζόις; Πρόκειται για αρχέτυπα όχι μόνο της αρχαίας, αλλά και της νεότερης Ελλάδας. β) Υποστήριξη προγραμμάτων νεοελληνικών σπουδών και φορέων διεθνούς συντονισμού τους, όπως η Εταιρεία Νεοελληνικών Σπουδών στη Βόρειο Αμερική (http://mgsa.org/). γ) Στήριξη παρουσίας και επισκέψεων στο εξωτερικό ελλήνων συγγραφέων που δεν έχουν πρόβλημα να μιλήσουν σε κοινό. Πρόκειται για μια όχι δαπανηρή δράση, καθώς συνήθως αρκεί ένα εισιτήριο και ένα μολύβι.

Το πιο σημαντικό ίσως είναι η εικόνα που έχουν οι Έλληνες για τη χώρα τους. Συγκριτικό πλεονέκτημα της Ελλάδας είναι η θέση της στον χώρο και στον χρόνο, γεωγραφικά και ιστορικά. Εκείνο όμως που την καθιστά ανά πάσα στιγμή ελκυστική είναι η εμπειρία ενός τρόπου ζωής. Από την άποψη αυτή, βασική προϋπόθεση για την προβολή της χώρας είναι εκείνοι που παράγουν την εμπειρία αυτή, οι Έλληνες, “να περνούν καλά”. Είναι αλήθεια ότι η χώρα έχει προχωρήσει πολύ, ενώ, μετά την κατάρρευση της δικτατορίας, διάγει την ομαλότερη περίοδο της σύγχρονης ιστορίας της. Είναι επίσης αλήθεια ότι έχουμε αποτύχει στο πώς προσδιορίζουμε το “περνώ καλά”, συχνά αποδίδοντάς του επιθετικό ή χυδαίο χαρακτήρα. Ας δοκιμάσουμε πάλι. Ας αποτύχουμε πάλι. Ας αποτύχουμε καλύτερα, όπως έλεγε ο Μπέκετ.

Forum Διεθνούς Επικοινωνιακής Πολιτικής: Σε σύγχρονες προσεγγίσεις τονίζεται το στοιχείο του διαλόγου στη Δημόσια Διπλωματία. Πως μπορεί να ενσωματωθεί σε δράσεις ελληνικής δημόσιας διπλωματίας;

Γιώργος Χουλιάρας: Υπάρχουν πολλοί τρόποι να προσεγγιστεί η ενσωμάτωση στοιχείων διαλόγου ή αναδραστικού χαρακτήρα πρωτοβουλιών στο συγκεκριμένο περιβάλλον όπου ενεργοποιείται κανείς. Έχοντας αναφερθεί σε εμπειρίες από ΗΠΑ και Ευρώπη, θα ανατρέξω σε καναδικά παραδείγματα. Τρία επιθυμητά χαρακτηριστικά πολλαπλών δράσεων δημόσιας διπλωματίας συνοψίζονται σε τρία Α: ακεραιότητα, αμεσότητα και αμοιβαιότητα. Πρέπει να είναι ακέραια ή ακριβής η πληροφορία που δίδεται, καθώς η ακεραιότητα οδηγεί σε μακροπρόθεσμη αξιοπιστία. Πρέπει να δίδεται γρήγορα, γιατί η αμεσότητα οδηγεί σε επανάληψη αναζήτησης πληροφοριών από την ίδια πηγή και επαγγελματική επιδίωξη είναι να σε αναζητούν οι διαμορφωτές γνώμης όταν σε χρειάζονται και όχι να τους αναζητείς όταν δεν σε χρειάζονται. Κατ' εξοχήν διαλογικό στοιχείο είναι η αμοιβαιότητα. Η προώθηση πληροφοριών και εκτιμήσεων για την Ελλάδα σε καναδούς δημοσιογράφους ήταν μέρος γενικότερης διευκόλυνσης του έργου τους. Μαθαίνοντας ποιά θέματα τους απασχολούσαν, συνήθως σε σχέση με ΗΠΑ, και διευκολύνοντας επαφές τους εκεί, προκαλούσε διάλογο και διάθεση να ακούσουν ή να ρωτήσουν για ελληνικά ζητήματα. Κατά τρόπο ανάλογο, υπηρεσιακοί και άλλοι παράγοντες της καναδικής ζωής διευκολύνονταν σε σχέση με επαφές τους σε Ευρώπη και ΗΠΑ, το οποίο ανταπέδιδαν με αμοιβαιότητα επικυρώνοντας καλές σχέσεις με διαμορφωτές γνώμης στον Καναδά. Αποτέλεσμα ήταν να ερωτηθεί άτυπα πολλές φορές ο έλληνας Σύμβουλος από καναδικά ΜΜΕ όταν επρόκειτο να επιλέξουν καναδό αρθρογράφο να σχολιάσει ευρωπαϊκές και βαλκανικές εξελίξεις.

Πρόσφατα πέθανε η γερμανίδα χορογράφος Pina Bausch, που μεγάλωσε στο εστιατόριο των γονιών της. Πέρασα πολύ χρόνο κάτω από τα τραπέζια, όταν ήμουν μικρή, έχει πει η Μπάους. Υπήρχε τόσος κόσμος και συνέβαιναν πάντα τόσα παράξενα πράγματα. Σε όποιο εστιατόριο και αν μεγάλωσε κανείς και όπου και αν χορογραφεί σήμερα, είναι σημαντικό – θέλω να πω, καταλήγοντας και ευχαριστώντας για τις διεισδυτικές ερωτήσεις – να συνδέει όσα έχει δει με εκείνα που τώρα κάνει.

Γιώργος Χουλιάρας –  Συνοπτική εργογραφία

Ο τόμος Δρόμοι της Μελάνης (http://www.perizitito.gr/product.php?productid=43111) (Νεφέλη, 2005) περιλαμβάνει ποιήματα που έχουν δημοσιευθεί στα βιβλία (από τις εκδόσεις Τραμ το πρώτο και Ύψιλον εν συνεχεία): Εικονομαχικά (1972), Η άλλη γλώσσα (1981), Ο θησαυρός των Βαλκανίων (1988), Fast Food Classics (Στίχοι ταχυφαγείων, 1992) και Γράμμα (1995), ενώ εκτός εμπορίου κυκλοφόρησε (1.5.04) το ποίημα «Στο κέντρο του νερού (http://poeticanet.com/en/poets.php?subaction=showfull&id=1151138652&archive=&start_from=&ucat=30&show_cat=30)».

Ποιήματα στο πρωτότυπο ή σε μεταφράσεις έχουν επίσης δημοσιευθεί σε μεγάλο αριθμό περιοδικών στην Ελλάδα και στο εξωτερικό (Γράμματα και Τέχνες, Εντευκτήριο, Η λέξη, Ποίηση, Τραμ, Χάρτης, Agenda, Cumberland Poetry Review, Grand Street, Hanging Loose, Harvard Review, International Poetry Review, International Quarterly, Mediterraneans, Modern Poetry in Translation, North Dakota Quarterly, Osiris, Pequod, Ploughshares, Poetry, Point of Reference, Translation, World Literature Today κ.ά.)

Ποιήματα περιλαμβάνονται σε πολλές ανθολογίες, μεταξύ των οποίων πρόσφατα η ανθολογία ευρωπαϊκής ποίησης New European Poets (επιμ. Wayne Miller & Kevin Prufer, Graywolf Press, 2008) και η πρώτη ανθολογία ελληνο-αμερικανικής ποίησης Pomegranate Seeds (http://www.facebook.com/pages/Pomegranate-Seeds-An-Anthology-of-Greek-American-Poetry/52104742288) (επιμ. Dean Kostos, Somerset Hall Press, 2008).

Ποιήματα έχουν αποτελέσει κείμενο θεατρικής παράστασης («Bread of Words», Νέα Υόρκη, 1993), ενώ το ποίημα «Συνεχής πίνακας» έχει χορογραφηθεί («Continuous Painting», Νέα Υόρκη, 1998), όπως σημείωσε η εφημερίδα The New York Times.

Βιβλιοκρισίες και βιβλιοκριτικά δοκίμια για την ποίησή του έχουν δημοσιευθεί σε συλλογικούς τόμους και περιοδικά (Journal of Modern Greek Studies, Modern Greek Studies Yearbook, World Literature in Translation κ.ά.).
 
«Η Αμερική δεν είναι πια εδώ» (απόσπασμα απομνημονευμάτων) περιλαμβάνεται στη λογοτεχνική ανθολογία για την Ελλάδα Greece: A Traveler’s Literary Companion (http://www.amazon.com/Greece-Travelers-Companion-Artemis-Leontis/dp/1883513049) (επιμ. Artemis Leontis, Whereabouts Press, 1997).

Μεγάλος αριθμός δοκιμίων και άρθρων για θέματα λογοτεχνίας, ιστορίας του πολιτισμού ή διεθνών σχέσεων, καθώς επίσης βιβλιοκρισίες, σημειώματα και συνεντεύξεις, έχουν δημοσιευθεί σε επιστημονικούς τόμους, περιοδικά και εφημερίδες στο εξωτερικό και στην Ελλάδα (Απογευματινή, Βήμα, Ελευθεροτυπία, Επίλογος, Καθημερινή κ.ά.)

Πηγή: http://icp-forum.gr/wp/
Title: Νίκος-Αλέξης Ασλάνογλου, Οι Μεγάλοι της σύγχρονης ποίησης
Post by: wings on 12 Aug, 2009, 20:33:59
Νίκος-Αλέξης Ασλάνογλου

Οι Μεγάλοι της σύγχρονης ποίησης

Συμπληρώθηκαν ήδη 100 χρόνια από τότε που ο Καβάφης δημοσίευσε σε λογοτεχνικό περιοδικό ένα ποίημα πρωτόλειο. Αυτό θεωρήθηκε η απαρχή της μοντέρνας ποίησης στη χώρα μας. Αρχίζει η εποχή του ελεύθερου στίχου, παράλληλα με τον παραδοσιακό. Από τότε, χιλιάδες ποιητές δημοσίευσαν ποιήματα ή εξέδωσαν ποιητικά βιβλία σε ελεύθερο στίχο στη γλώσσα μας, στην Ελλάδα ή αλλού. Σήμερα, ύστερα από πενήντα σχεδόν χρόνια μεταπολεμικής ποίησης, ο μοντέρνος στίχος θεωρείται πια καθεστώς. Χωρίς, βέβαια, να παραγνωρίζουμε την παραδοσιακή φόρμα, που κι αυτή, ακολουθεί μια πορεία. Ποιοι είναι, όμως, οι αληθινά Μεγάλοι της σύγχρονης ελληνικής ποίησης, κατά τα τελευταία αυτά 100 χρόνια; Είναι, βέβαια, δύσκολο να κάνουμε οριστικές αποτιμήσεις σ' έναν τρόπο στιχουργικής έκφρασης που βρίσκεται πάντα σε εξέλιξη. Η γενίκευση του φαινομένου αρχίζει σχετικά πρόσφατα, μετά το 1940. Πλήθος διαπρεπείς παραδοσιακοί ποιητές άρχισαν να γράφουν και να τυπώνουν ποιητικά βιβλία, στρεφόμενοι, με την ίδια πάντα επιτυχία, προς τον ελεύθερο στίχο. Είχαν, όμως, προηγηθεί οι τότε νέοι που άρχισαν απευθείας μ' αυτόν. Το αναγνωστικό κοινό αντιμετωπίζει, ωστόσο, μέχρι σήμερα, μια κατάσταση συγκεχυμένη, όπου όλα θα 'λεγες πως βρίσκονται σε μια βαθιά σκοτεινή ενότητα. Ελεύθερος στίχος και παλιά στιχουργία, πεζός λόγος και μοντέρνο ποίημα, παραδοσιακή ποίηση πιο μοντέρνα στην υφή της από το ελευθερόστιχο ποίημα, ρυθμικός λόγος με καταβολές στο συμβολισμό που προσεγγίζει ουσιαστικά την παράδοση, σε πείσμα του ελευθερόστιχου χαρακτήρα του. Γιατί η μοντέρνα ποίηση δεν είναι μόνο σπάσιμο της παλιάς στιχουργίας. Είναι κάτι περισσότερο: μια απελευθερωμένη, ανατρεπτική αντίληψη της ζωής μέσ' από τον ελεύθερο στίχο, που την υπηρετεί καλύτερα. Και δεν είναι τυχαίο ότι, μεταπολεμικά, οι πιο προηγμένες πειραματικές μορφές της έφτασαν μέχρι την αντιποίηση που είναι μια απόλυτη ελευθεριότητα πάνω στο άσπρο χαρτί. Μια ποιητική γραφή απροσδιόριστη και αντιλειτουργική. Ωστόσο, η πειραματική αυτή αντιποίηση θα 'λεγες πως αποκλίνει σε θέματα μορφής περισσότερο ή καλλιέργειας. Μια ποίηση, λοιπόν, προσωπικής υφής μες στις αναζητήσεις της.

24 ποιητές συνέβαλαν, πιστεύω, κατά τα 100 αυτά χρόνια, ξεχωριστά, στη διαμόρφωση της νέας μας ποίησης. Μια πιθανή αναθεώρηση, όμως, κάθε δεκαετία επιβάλλεται: Αλεξάνδρου, Αναγνωστάκης, Βαφόπουλος, Βρεττάκος, Γεραλής, Δημάκης, Δικταίος, Εγγονόπουλος, Ελύτης, Εμπειρίκος, Θέμελης, Καβάφης, Καρέλλη, Καρούζος, Κατσαρός, Παπαδίτσας, Παπάς, Παπατσώνης, Πεντζίκης, Ρίτσος, Σαραντάρης, Σαχτούρης, Σεφέρης, Σινόπουλος. Χάσαμε πρόσφατα τους μισούς. Όλοι δημοφιλέστατοι. Και δεν μπορεί να νοηθεί αληθινός φίλος της σύγχρονης ποίησης που να μην έχει στη βιβλιοθήκη του τουλάχιστον ένα βιβλίο – συγκεντρωτικό τόμο ποιημάτων ή ποιητική συλλογή – αυτών των 24 ξεχωριστών. Όχι, όμως, όλους μαζί.

Από το βιβλίο Ταξιδεύοντας στη δροσερή νύχτα (1991)