ο διευθύνοντας ή ο διευθύνων;

[evdoxia]

Θα ήθελα να επιβεβαιώσω ότι το "ο διευθύνοντας" είναι λάθος και μάλλον προέρχεται λανθασμένα από την αιτιατική "τον διευθύνοντα".
Το σωστό είναι ο "ο διευθύνων".

Ναι;

[spiros]

διευθύνων, διευθύνουσα, διευθύνον [δiefθínon] Ε12 : που διευθύνει κάποια υπηρεσία: διευθύνων σύμβουλος, μέλος του διοικητικού συμβουλίου μιας εταιρείας που έχει διευθυντικά καθήκοντα. Διευθύνουσα αδελφή, αδελφή νοσοκόμος, και ως ουσ. η διευθύνουσα.
[λόγ. μεε. του ρ. διευθύνω]
— Λεξικό της κοινής νεοελληνικής του ιδρύματος Μανόλη Τριανταφυλλίδη

διευθύνων/διευθύνουσα σύμβουλος μέλος του διοικητικού συμβουλίου ανώνυμης εταιρείας...
— Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας Γεωργίου Μπαμπινιώτη (καμία καταχώριση για «διευθύνοντας»)

διευθύνων/διευθύνουσα/διευθύνον που ασκεί τη διεύθυνση κάποιου τομέα
Το Παπυράκι (καμία καταχώριση για «διευθύνοντας»)

ο διευθύνων  
του διευθύνοντος    
το διευθύνοντα  
διευθύνων  
οι διευθύνοντες  
των διευθυνόντων  
τους διευθύνοντες τους διευθύνοντας (λόγ.)
διευθύνοντες
Ελληνομάθεια

διευθύνοντας - μετοχή άκλιτο ενεργητική ενεστώτας
Ελληνομάθεια

http://www.neurolingo.gr/online_tools/lexiscope.htm?term=%CE%B4%CE%B9%CE%B5%CF%85%CE%B8%CF%8D%CE%BD%CF%89%CE%BD
http://www.neurolingo.gr/online_tools/lexiscope.htm?term=%CE%B4%CE%B9%CE%B5%CF%85%CE%B8%CF%8D%CE%BD%CE%BF%CE%BD%CF%84%CE%B1%CF%82

[dominotheory]

Κείμενο του Νίκου Σαραντάκου (υπερθεματίζει και ο Γιάννης Χάρης: http://yannisharis.blogspot.com/2009/01/16.html) σχετικό με το θέμα:

Πλάι στα όσα σοβαρά γράφει για τη σφαγή στη Γάζα ο Στάθης Σταυρόπουλος, στην Ελευθεροτυπία της Πέμπτης 15 Ιανουαρίου, πετάει κι ένα μαργαριτάρι που σε κάνει να νομίζεις ότι κατέβηκε από άλλο πλανήτη. Η αντίρρησή μου δεν βρίσκεται στη γλωσσική μορφή των όσων γράφει, αλλά στην ουσία τους. Γράφει ο Στάθης, παίρνοντας αφορμή από το θέμα των σχολικών βιβλίων:

«Ανάμεσα στα άλλα μαργαριτάρια που περιέχουν τα σχολικά βιβλία αλιεύεται και ο "Μέλλοντας" (αντί ο Μέλλων) διότι στη μαλλιαρή (που νομίζει ότι είναι δημοτική) η αιτιατική μπορεί να υπέχει θέση ονομαστικής κατά το ο... διευθύνοντας αντί ο διευθύνων. Εχει άδικο μετά ο μισός δημοσιογραφικός κόσμος να σπηκάρει από ραδιοφώνου και τηλεόρασης "του διευθύνων συμβούλου" αντί του διευθύνοντος τοιούτου; Και γιατί, κατά το έτι δημοκρατικότερο, να μη λέμε ο "διευθύνοντας σύμβουλας"! Θα είναι κι αυτό ένα λάθος που με τη συχνή και κατ' επανάληψιν χρήση του ντα για ντο θα καταστεί σωστόν.»

Μαργαριτάρια πήγε να ψαρέψει ο φίλος μας, αλλά μάλλον φτηνά γυαλάκια έπιασε στην απόχη του. Ας προσπαθήσουμε να απαριθμήσουμε ένα προς ένα τα ασύστατα που υποστηρίζει.

Πρώτον, ο Στάθης ανακαλύπτει την Αμερική. Ο τύπος «μέλλοντας» προκειμένου για τον χρόνο των ρημάτων, έχει αντικαταστήσει τον τύπο «μέλλων» εδώ και πολλά χρόνια. Όχι μόνο στα σχολικά βιβλία του δημοτικού, όπου έχει καθιερωθεί να χρησιμοποιείται και να διδάσκεται από δεκαετίες, αλλά και στα πιο έγκυρα λεξικά της ελληνικής γλώσσας. Για του λόγου το αληθές, στο λεξικό του Ιδρύματος Τριανταφυλλίδη, λημματογραφείται μόνο ο τ. μέλλοντας (μιλώντας πάντα για το ουσιαστικό), ενώ στο λεξικό Μπαμπινιώτη λημματογραφείται ο τ. μέλλοντας και κάτω-κάτω, στο τέλος του λήμματος, αναφέρεται ότι υπάρχει και ο λογιότερος τύπος μέλλων. Αλλά και το λιγάκι παλιότερο Λεξικό Τεγόπουλου-Φυτράκη καταγράφει κανονικότατα τον τύπο ο μέλλοντας. Επομένως, η έκπληξη του Στάθη είναι άτοπη –όλος ο υπόλοιπος κόσμος χρησιμοποιεί εδώ και πολλά χρόνια τον τύπο «ο μέλλοντας» προκειμένου, επαναλαμβάνω, για το ουσιαστικό που δηλώνει έναν από τους χρόνους των ρημάτων.

Δεύτερον, δεν είναι μόνο στη «μαλλιαρή» (ή, τέλος πάντων, σε ό,τι ορίζει ο καθένας ως μαλλιαρή) που η αιτιατική υποκαθιστά την ονομαστική· το φαινόμενο αυτό είναι φυσική εξέλιξη αιώνων και αιώνων στην ελληνική γλώσσα. Πώς νομίζει ο Στάθης πως φτάσαμε στο «ο πατέρας» ενώ στα αρχαία ήταν «ο πατήρ»; Μα, φυσικά, από την αιτιατική: τον πατέρα. Αυτά είναι στοιχειώδεις γνώσεις που μπορεί κανείς να βρει σε κάθε καλή ιστορία της ελληνικής γλώσσας.

Τρίτον, το παράδειγμα «ο διευθύνοντας σύμβουλος» δείχνει πως ο Στάθης κάνει σύγχυση ανάμεσα σε μετοχές-επίθετα και σε ουσιαστικοποιημένες μετοχές. Όταν λέμε «ο διευθύνων σύμβουλος», η μετοχή παίζει ακέρια το ρόλο της· δεν έχει ουσιαστικοποιηθεί. Για το λόγο αυτό, προβάλλει μεγαλύτερη αντίσταση στον δημοτικό τύπο «ο διευθύνοντας σύμβουλος», ο οποίος προς το παρόν δεν έχει επικρατήσει. Αυτό το βλέπουμε ανάγλυφα και στο παράδειγμα που τόσο εξόργισε τον Στάθη. Όταν μιλάμε για τον χρόνο των ρημάτων, που έχουμε ουσιαστικοποιημένη τη μετοχή, χρησιμοποιούμε τον δημοτικό τύπο: Ο μέλλοντας των ρημάτων σχηματίζεται με το θα. Όταν έχουμε ατόφια μετοχή, ο λόγιος τύπος διατηρεί τα δικαιώματά του: Ο τάδε είναι ο μέλλων πρόεδρος της εταιρείας. Θα έλεγε μάλιστα κανείς πως έχουμε εδώ μια όμορφη διάκριση, ανάμεσα σε μετοχές-επίθετα και σε ουσιαστικοποιημένα επίθετα[1]. Κρίμα δεν είναι να την ισοπεδώνουν τη διάκριση εκείνοι που κόπτονται (και όχι κόβονται) για την πολυμορφία στη γλώσσα;

Βέβαια, πιθανόν η διάκριση να μην αντέξει –οι λόγιοι τύποι σε «-ων» είναι προβληματικοί. Χιλιάδες χρόνια τους σπουδάζουμε, χιλιάδες χρόνια τους κάνουμε λάθος, γι’ αυτό και λένε «του διευθύνων συμβούλου» οι εκφωνητές, όχι επειδή είναι αμόρφωτοι. Απρόσεχτοι, ναι. Άλλωστε, λάθη του τύπου «των πληγέντων περιοχών», το έχω ξαναγράψει, έχουν κάνει εκατομμύρια άξιοι έλληνες, βουλευτές, συγγραφείς, ακαδημαϊκοί, πρωθυπουργοί, επιπλοποιοί και σαλαμέμποροι. Αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία.

Είπα πιο πάνω πως θεωρώ άστοχη την ουσία όσων έγραψε ο Στάθης, όχι τη γραμματική και συντακτική διατύπωσή τους, αλλά θαρρώ πως υπάρχει κι ένα μαργαριταράκι σε επίπεδο γλωσσικό και όχι πια πραγματολογικό. Λέει ο Στάθης «υπέχει θέση». Ευτυχώς που το λάθος αυτό το έκανε ο Στάθης και όχι κανείς «μαλλιαρός», διότι τότε θα έβγαινε ο Στάθης να τον καταγγείλει για αγράμματο. Λοιπόν, σύμφωνα με τα λεξικά, το υπέχω χρησιμοποιείται μόνο στη φρ. «υπέχω ευθύνη». Αυτό που ήθελε να πει ο Στάθης είναι ότι «επέχει θέση». Ούτε το επέχει θέση είναι ακριβές για την προκείμενη χρήση, διότι δεν επέχει θέση ονομαστικής η αιτιατική, αλλά μάλλον ο τύπος της αιτιατικής σιγά-σιγά παράγει έναν εναλλακτικό τύπο ονομαστικής ο οποίος υποκαθιστά τον παλιό. Πάντως, επέχει είναι το σωστό και όχι υπέχει. Το υπέχει είναι λάθος, κι επειδή δεν βλέπω να χρησιμοποιείται και πολύ, θα μείνει λάθος και δεν θα «καταστεί σωστόν» για να χρησιμοποιήσω και τη διάλεκτο του Στάθη –όπου αυτό το νι που ντιντινίζει σαν τα γιαλικά στα ράφια δεν μπορεί να είναι σωστό! (Αλλά για τη νυμανία θα γράψω άλλη φορά).

Κλείνοντας, μια κουβέντα για το φτηνό καλαμπούρι «σύμβουλας»: βρίσκω πως συνεχίζει επάξια την παράδοση των χυδαίων καλαμπουριών που εκτόξευαν οι γλωσσαμύντορες πριν από εκατό χρόνια –εκείνα τα «κατωτεντώστρα» για την υποτείνουσα και «Κώτσος Παλιοκουβέντας» για τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο, που κανείς ποτέ δημοτικιστής δεν είπε. Συνήθως, τα καλαμπούρια αυτά τα σκάρωναν οι πιο αντιδραστικοί καθαρευουσιάνοι, αλλά έτυχε να τα επαναλάβουν και καλόπιστοι κι ευαίσθητοι λόγιοι με άφθονο ταλέντο, σαν τον Γεώργιο Σουρή. Οπότε, ο Στάθης έχει καλή παρέα.
http://www.sarantakos.com/language/malliar.htm

[spiros]

Η Ελληνομάθεια έχει αμφότερους του τύπους «μέλλων / μέλλοντας» (η neurolingo όχι), όχι όμως για το «διευθύνων». Χμμμ, λέτε να υπάρχει κάποιος λόγος γι' αυτό;

ο μέλλοντας ο μέλλων (λόγ.)
του μέλλοντα του μέλλοντος (λόγ.)
το μέλλοντα  
μέλλοντα μέλλων (λόγ.)
οι μέλλοντες  
των μελλόντων  
τους μέλλοντες τους μέλλοντας (λόγ.)
μέλλοντες

[dominotheory]

Η Ελληνομάθεια έχει αμφότερους του τύπους για το «μέλλων / μέλλοντας» (η neurolingo όχι), όχι όμως για το «διευθύνων». Χμμμ, λέτε να υπάρχει κάποιος λόγος γι' αυτό;

Αυτό αναφέρει κι ο Σαραντάκος παραπάνω, αλλά νομίζω ότι αφήνει ανοιχτό το θέμα και βλέπει με αρκετή συμπάθεια τον τύπο ο διευθύνοντας - δες και παρακάτω (Γιάννης Χάρης):

να του πεις τώρα πως από τα πιο αρχαία χρόνια των πιο γλυκών γλωσσαμυντορικών ονείρων του, ναι, η αιτιατική έδινε την ονομαστική, κι έτσι ο ανήρ έγινε άνδρας και η γυνή γυναίκα, χαμένος κόπος...

αφού ούτε μόλις δίπλα του δεν πήρε είδηση πώς έγινε Πλάτωνας ο Πλάτων και Ξενοφώντας ο Ξενοφών, κι ας συνυπάρχουν μια χαρά οι δύο τύποι
http://yannisharis.blogspot.com/2009/01/16.html

[evdoxia]

το ίδιο ισχύει και για το "ο ισχύοντας"

[dominotheory]

το ίδιο ισχύει και για το "ο ισχύοντας"

Με μια διαφορά, όσον αφορά τη διάδοση του συγκεκριμένου τύπου:
ο ισχύοντας   About 206 results
ο διευθύνοντας   About 12,000 results

[valeon]

Αν εξακολουθήσει να μην διδάσκεται καθόλου η μετοχή (όχι μόνο του ενεργητικού ενεστώτα, αλλά και των άλλων χρόνων) και διδάσκεται μόνο ο τύπος "-οντας"/"-ώντας", που έχει "γερουνδιακή" σημασία και δεν μπορεί να αντικαταστήσει την μετοχή της επιθετικής χρήσης, έχουμε να δούμε (και να ακούσουμε) και χειρότερα, που αυτή τη στιγμή "φαντάζουν" λίγο απίθανα: ο τρέχοντας, ο έχοντας, ο συμμετέχοντας, ... και ...πάει λέγοντας!

[spiros]

Σε επίσημο κείμενο ή σε επιμέλεια προσωπικά δεν θα χρησιμοποιούσα ποτέ το «ο διευθύνοντας σύμβουλος». Άλλο αυτό έχει να κάνει με το δικό μου γούστο -:)

[dominotheory]

Η δική μου συμμετοχή στο θέμα αυτό έχει να κάνει περισσότερο με παρατηρήσεις. Δηλαδή, νομίζω ότι είναι απαραίτητο να έχουμε μια καλή εικόνα της σημερινής κατάστασης. Συμφωνώ με αυτά που λέγονται, όμως βρήκα πολύ ενδιαφέρον κι αυτό που λέει ο Γιάννης Χάρης. Επίσης, αν έχετε χρόνο, νομίζω ότι αξίζει να ρίξετε μια ματιά κι εδώ:
   
flash mob → αιφνίδιος όχλος
https://www.translatum.gr/forum/index.php?topic=64250.msg425311#msg425311