Σαράντος Παυλέας

[wings]

Σαράντος Παυλέας (1917-2005)



[Πηγή: ΕΚΕΒΙ]

Γεννήθηκε στην Πλάτσα Μεσσηνίας το 1917. Σπούδασε φιλολογία και φιλοσοφία στο πανεπιστήμιο Αθηνών. Από το 1945 εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλονίκη. Εργάστηκε ως καθηγητής μέσης εκπαίδευσης σε διάφορα μέρη της Μακεδονίας και για πολλά χρόνια στο Πειραματικό Σχολείο του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Είναι ένας από τους γνήσιους εκπροσώπους της λυρικής ποίησης της Θεσσαλονίκης. Πέθανε στη Θεσσαλονίκη το 2005.

Ιστότοπος για τον ποιητή: http://www.sarantospavleas.gr/

Ποιητικές συλλογές:
«Αποδημίες», 1939
«Το τραγούδι των ωκεανών», 1948
«Ωδή στο Αιγαίο», 1949
«Η συμφωνία της χαράς», 1950
«Γυμνή γη», 1951
«Ζωντανή χλόη», 1952
«Χαμένη άνοιξη», 1954
«Αισιοδοξία και υπερηφάνεια», 1955
«Ζεστή ομιλία», 1956
«Ισχυρή ζωή», 1957
«Θαλασσινή φήμη», 1958
«Καθαρός καρπός», 1959
«Θέληση και σκιά», 1960
«Γαλανή γέφυρα», 1961
«Γραμμή της ημέρας», 1962
«έλξη και δίχτυ», 1963
«Μεσοδιάστημα», 1964
«Αναγωγή στη μονάδα», 1965
«Αμαρτία και προσευχή», 1968
«Τότε και τώρα», 1971
«Το κήτος», 1973
«Λαβύρινθοι», 1974
«Ποιητικά θεωρήματα», 1975
«Κατοικημένα όστρακα», 1976
«Σεισάχθεια (Α, Β, Γ)», 1977
«Αύριο θα χρειαστεί να φορούμε φτερά», 1978
«Ύμνος στον ήρωα Κωνσταντίνο Δαβάκη και άλλα ανέκδοτα ποιήματα, 1956-1979», 1979
«Αλεκτροφωνία και αρχαϊκό μειδίαμα», 1980
«Ποιητικοί συνειδησιακοί διάλογοι» (δύο τόμοι), 1981
«Τ’ όνομά μας ήταν ενοχή», 1983
«Ενδοδυναμική σύστημα φρυκτωριών», 1984
«Ενδοδυναμική σύστημα σηκών», 1984   
«Συνειδησιακό υπόγειο: ποίηση γραμμένη σε θήκες ιατρικών γαντιών», 1985
«Οι μέτοχοι», 1987
«Εισαγωγή στα μέγιστα και ελάχιστα σύμπαντα», 1988
«Οι άγγελοι και τα πουλιά δε γνωρίζουν σύνορα», 1989
«Κάποτε σ’ όλο το σώμα είχαμε μάτια και φτερά και σήμερα δεν είχαμε», 1990
«Ο φορητός καθρέφτης», 1990
«Ελεγεία για της Ρωξάνης Παυλέα την τολμηρή της αναχώρηση», 1990
«Ελεγείες της Ρωξάνης», 1991
«Συμπαθητικός ύμνος στη διαλεκτική ευσέβεια», 1994
«Ηρωική συμφωνία στη μνήμη της Ρωξάνης», 1994
«Συμπαντική διδακτική», 1995
«Συμπαντική νοημοσύνη», 1995
«Συμπαντική συνείδηση», 1996
«Συμπαντική ιθαγένεια», 1998
 
Πεζογραφία:
«Ο άνθρωπος με το βαρύ μανδύα» (νουβέλα), 1954
«Άνθη στοχασμού (1960-1964)», 1965
«Μνήμη των διακοσίων δικαίων των σκοτωμένων στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής και άλλα ανέκδοτα κείμενα, 1960-1981», 1982

Μελέτες:
«Ο κόσμος του Παπαδιαμάντη. Η λύτρωση στη φύση και στην ερημιά», 1958

Ανθολογημένα ποιήματα:

• Η συμφωνία της χαράς (I) / Η συμφωνία της χαράς (1950)
• Η συμφωνία της χαράς (III) / Η συμφωνία της χαράς (1950)
• Η συμφωνία της χαράς (VI) / Η συμφωνία της χαράς (1950)
• Το τραγούδι της νύχτας (I) / Η συμφωνία της χαράς (1950)
• Το τραγούδι της νύχτας (II) / Η συμφωνία της χαράς (1950)
• Το τραγούδι της νύχτας (III) / Η συμφωνία της χαράς (1950)
• Το τραγούδι της νύχτας (VI) / Η συμφωνία της χαράς (1950)
• Το τραγούδι του όρθρου (I) / Η συμφωνία της χαράς (1950)
• Το τραγούδι του όρθρου (III) / Η συμφωνία της χαράς (1950)
• Το τραγούδι του όρθρου (VII) / Η συμφωνία της χαράς (1950)
• Το τραγούδι του όρθρου (ΙΧ) / Η συμφωνία της χαράς (1950)
• Οικοδομή / Ισχυρή ζωή (1957)
• Ακινησία / Θαλασσινή φήμη (1958)
• Επιθυμία / Θαλασσινή φήμη (1958)
• Παρηγοριά / Θαλασσινή φήμη (1958)
• Γεωμετρική πρόοδος / έλξη και δίχτυ (1963)
• Μη μου αφαιρείτε / Αναγωγή στη μονάδα (1965)
• Το κουνάβι και τα περιστέρια / Αναγωγή στη μονάδα (1965)
• Λαβυρίνθιοι / Λαβυρίνθιοι (1974)
• Το αραχνάκι / ελληνική ανθολογία της νέας ποιήσεως, εκδ. Άγκυρα (1974)
• Τα σπίτια του Νότου / Ύμνος στον ήρωα Κωνσταντίνο Δαβάκη (1979)
• Το πιο φτερωτό φέρτε μου άλογο / Ποιητικοί συνειδησιακοί διάλογοι, Β (1981)
• Αρκούδες του Κόντιακ / Τ’ όνομά μας ήταν ενοχή (1983)
• Λάμψη / Τ’ όνομά μας ήταν ενοχή (1983)
• Ο χρόνος / Τ’ όνομά μας ήταν ενοχή (1983)
• Σ’ αγαπούσα / Τ’ όνομά μας ήταν ενοχή (1983)
• Τ’ όνομά μας ήταν ενοχή / Τ’ όνομά μας ήταν ενοχή (1983)
• Το μαύρο κουβάρι / Τ’ όνομά μας ήταν ενοχή (1983)
• Χτισμένα σημεία / Τ’ όνομά μας ήταν ενοχή (1983)
• Ακρόαση / Συμπαντική ιθαγένεια (1998)
• Η Διδασκάλισσα / Συμπαντική ιθαγένεια (1998)
• Συνήθεια / Συμπαντική ιθαγένεια (1998)
• Το δέντρο και το νερό / Συμπαντική ιθαγένεια (1998)
• Τα κοιμητήρια των μικρών θαλασσινών χωριών / περιοδικό «Ευθύνη» (2000)

Έγραψαν για τον Σαράντο Παυλέα:

• Απόφοιτοι 1972... Πειραματικό Σχολείο Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης: Για όσους επί 12 -ή λιγότερα- χρόνια μπροστά σε ένα παλιό ξύλινο αρμόνιο άκουγαν κάθε πρωί «Συ-υ που κό-ο-σμους κυ-υ-βερ-νάς...»

[ Επιστροφή στο ευρετήριο της ανθολογίας «Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα» ]

[banned]

H Ρωξάνη Παυλέα ήταν ποιήτρια και κόρη του Σαράντου Παυλέα. Ο πατέρας της θρήνησε το τραγικό γεγονός του πρόωρου θανάτου της, αφιερώνοντάς της ποιητικές συλλογές και ποιήματα. Έγιναν μάλιστα και ειδικές εκδηλώσεις στη μνήμη της.

Ο Σαράντος Παυλέας γεννήθηκε στη Μάνη αλλά έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στη Θεσσαλονίκη. Ήταν φιλόλογος στο περίφημο Πειραματικό Σχολείο και πολυγραφότατος, καθώς εξέδωσε 52 ποιητικές συλλογές, συνήθως με εκτενή ποιήματα.

Τον θυμάμαι στην 3η Πανελλήνια Ποιητική Συνάντηση που οργάνωσε το 1983 η Λέσχη Γραμμάτων και Τεχνών Β.Ε. σε συνεργασία με την Πανελλήνια Πολιτιστική Κίνηση, υπό την αιγίδα του Δήμου, για την ποιητική εικοσαετία 1940-1960. Ήταν ένας συμπαθητικός, μικροκαμωμένος και συνεσταλμένος άνθρωπος, που χρειάστηκε την ενθάρρυνση της γυναίκας του για να ανεβεί και να διαβάσει τα ποιήματά του.  

[wings]

https://www.youtube.com/watch?v=d5VkOaZxcqo

Σταμάτης Κραουνάκης & Λίνα Νικολακοπούλου, Αράχνη
(τραγούδι: Άλκηστη Πρωτοψάλτη / δίσκος: Ανθρώπων έργα (1993))

Σαράντος Παυλέας, Το αραχνάκι

Σε μια ξερή πευκοβελόνα και σ’ ένα φύλλο τεφρό πεσμένο
το νήμα του στηρίζει ένα μικρό αραχνάκι.
Πηγαίνει κι έρχεται, επίμονο κι ακούραστο μες στη γλυκιά προσωρινότητά του.
Δεν το προσέχει ο μικρός άνεμος και το πουλί που τραγουδεί
στον ταπεινό του θάμνο.
Εικόνα του ελαχίστου, σκιά της ύπαρξης,
ψίχουλο από το συμπόσιο και τη γιορτή του Κόσμου,
σοφό κι ελεύθερο μες στην υπακοή του,
το γαλάζιο του δόλου του το ύφασμα
σχεδόν αθώρητο,
σαν ώριμο καρπό παρασκευάζει.

Πηγή: ελληνική ανθολογία της νέας ποιήσεως, εκδοτικός οίκος ΑΓΚΥΡΑ (1974)

[Natassa]

Πολύ όμορφο το αραχνάκι! Ευχαριστούμε, Βίκυ!

[wings]

Εγώ σ' ευχαριστώ, Νατάσα, που πρόσεξες έναν από τους γλυκύτερους αλλά και από τους πιο παραγνωρισμένους λυρικούς ποιητές της Θεσσαλονίκης. Ο Σαράντος Παυλέας υπήρξε πολυγραφότατος κι αυτό μάλλον συντέλεσε στο να μην ασχοληθούν μαζί του οι κριτικοί αλλά ίσως ούτε οι αναγνώστες όσο θα έπρεπε.

Δες τι γράφει ο Γιάννης Καρατζόγλου για την περίπτωση του Σαράντου Παυλέα:

Μιλώντας για λυρική ποίηση στη Θεσσαλονίκη δεν μπορεί κανείς να αποφύγει τη μνεία μιας ιδιότυπης περίπτωσης, εκείνης του Σαράντη Παυλέα. Ο Παυλέας, γεννημένος στην Πλάτσα της Μάνης το 1917, φιλόλογος, εμφανίστηκε ποιητικά το 1939 ("Αποδημίες") κι από τότε μέχρι έχει εκδώσει 32(!) ποιητικές συλλογές. Στο corpus της ποίησης του, το πιο πολυσέλιδο για τους συνήθως ολιγογράφους ποιητές της Θεσσαλονίκης, διακρίνει κανείς ότι ο Παυλέας δοκίμασε πολλές ποιητικές φόρμες, αναζήτησε λύσεις μέσα ή πέρα απ' το συμβολισμό, μέσα ή πέρα απ' την παράδοση κι έτσι - όπως είναι ίσως φυσικό για έναν μεγάλο σε έκταση ποιητικό λόγο - λίγα είναι τα ποιήματα του που πραγματικά σώζονται. Ωστόσο πρέπει να επισημανθεί, αυτή ακρι6ώς η ιδιοτυπία, η μεγάλη αντινομία του Παυλέα: η δυνατότητα του να ανακαλύψει κανείς εκπληκτικούς στίχους μέσα σε άνισα ποιήματα, ή απροσδόκητα έξοχα ποιήματα μέσα σε αδιάφορα μακρόσυρτες ενότητες. Ίσως γι' αυτό - αλλά άδικα - είναι ο λιγότερο μελετημένος απ' την "κριτική" ποιητής της Θεσσαλονίκης.

Πηγή: http://www.karatzoglou-poems.gr/article/art03.htm

Και, ναι, «Το αραχνάκι» είναι ένα πολύ όμορφο ποίημα.

[Natassa]

Θα διαβάσω και τα υπόλοιπα ποιήματά του.
Απλά, έχοντας αγάπη στις αράχνες, μου έκανε εντύπωση ο τίτλος με το υποκοριστικό και διαβάζοντάς το με συγκίνησε.

[wings]

Εγώ δεν έχω καμιά ιδιαίτερη συμπάθεια στις αράχνες, αλλά ο τίτλος του μου είχε κάνει εντύπωση από πολύ παλιά που το είχα πρωτοδεί σ' αυτή την ανθολογία μου και ήταν τόσο γλυκό και τρυφερό ποίημα που αμέσως το συμπεριέλαβα στα ποιήματα του Σαράντου Παυλέα που δημοσιεύω εδώ. :-)

[Natassa]

Εγώ δεν έχω καμιά ιδιαίτερη συμπάθεια στις αράχνες, αλλά ο τίτλος του μου είχε κάνει εντύπωση από πολύ παλιά που το είχα πρωτοδεί σ' αυτή την ανθολογία μου και ήταν τόσο γλυκό και τρυφερό ποίημα που αμέσως το συμπεριέλαβα στα ποιήματα του Σαράντου Παυλέα που δημοσιεύω εδώ. :-)

Πολλοί τις αντιπαθούν και μάλιστα τις τσαλαπατούν όπου τις βρίσκουν... Εμένα μου είχαν πει οι γιαγιάδες μου ότι αράχνη μέσα στο σπίτι, σημαίνει τύχη. Κι έτσι ποτέ δεν τις μίσησα (άσε που κανένα έμβιο ον δεν αντιπαθώ και δε σκοτώνω).

[wings]

Εικόνα του ελαχίστου, σκιά της ύπαρξης,
ψίχουλο από το συμπόσιο και τη γιορτή του Κόσμου,
σοφό κι ελεύθερο μες στην υπακοή του,
το γαλάζιο του δόλου του το ύφασμα
σχεδόν αθώρητο,
σαν ώριμο καρπό παρασκευάζει.

Μα, ναι. Ούτε κι εγώ τ' αντιπαθώ. Απλώς η αράχνη δεν είναι δα το αγαπημένο μου έντομο. :-)

Εξάλλου πώς να μισήσεις την εικόνα του ελαχίστου, σκιά της ύπαρξης, ψίχουλο απ' το συμπόσιο και τη γιορτή του κόσμου, το αραχνάκι του Σαράντου Παυλέα; Ή μήπως εμείς είμαστε κατιτίς πιο σημαντικό «μες στην υπακοή μας» απ' τα υπόλοιπα έμβια όντα;

[Natassa]

Εξάλλου πώς να μισήσεις την εικόνα του ελαχίστου, σκιά της ύπαρξης, ψίχουλο απ' το συμπόσιο και τη γιορτή του κόσμου, το αραχνάκι του Σαράντου Παυλέα; Ή μήπως εμείς είμαστε κατιτίς πιο σημαντικό «μες στην υπακοή μας» απ' τα υπόλοιπα έμβια όντα;

Αυτή ακριβώς η φράση είναι που σε "χτυπάει". Και σαφώς εμείς δεν είμαστε κάτι πιο σημαντικό από τα υπόλοιπα πλάσματα. Αυτό δε λέει και ο Ιπποκράτης;  Η ψυχή είναι η ίδια για όλα τα ζωντανά πλάσματα, παρόλο που το σώμα τους είναι διαφορετικό.

[wings]

Να σου πω εγώ σε τι διαφέρουμε, Νατάσα μου. Στη διαμήκη και συνεχώς διογκούμενη έπαρσή μας. :-)

[Natassa]

Να σου πω εγώ σε τι διαφέρουμε, Νατάσα μου. Στη διαμήκη και συνεχώς διογκούμενη έπαρσή μας. :-)

The insufferable arrogance of human beings to think that Nature was made solely for their benefit, as if it was conceivable that the sun had been set afire merely to ripen men's apples and head their cabbages.
Cyrano De Bergerac

[wings]

Σαράντος Παυλέας, Επιθυμία

Να ’χα κάπου να προσορμίζουμαι όταν η θύελλα ανάβει το θυμό της,
όπως στο δάσος το πουλί πετάει και προστατεύεται ώσπου η μπόρα να περάσει,
σαν τις πεταλούδες με τα πολυχρωμάτιστα στίγματα στα φτερά τους
που βρίσκουν κάποιαν απανεμιά και σώζονται και μνήσκουν,
να ’χα κι ένα αργυρό ραβδί και να ’γγιζα τη λύπη
να μεταλλάζω το κλάμα σε χαρά
σε σπίτι ψηλόχτιστο
με την ανησυχία της γιορτής του στα κελάρια,
μ’ ένα πλατύ στη σάλα τραπέζι φωτοστόλιστο
για τους προσκαλεσμένους χαροκόπους,
να ’ρχονται τα φαρμάκια μας και κρασί να τα κερνάμε,
να ’ρχονται και τα πάθια μας και να γελούν και κείνα!

Από τη συλλογή Θαλασσινή φήμη (1958)

[wings]

Σαράντος Παυλέας, Συνήθεια

«Ο κήπος της άσπρης θάλασσας μοιάζει σαν πεδιάδα με μαργαρίτες»
Από τα «Καρφωμένα ελάφια», Ρωξάνη Παυλέα

Εμείς δε χωρούσαμε σε σπίτια∙
προτιμούσαμε της εξοχής τον ανοιχτό τον άνεμο
τον καλό τραγουδιστή της δρυός
με το τραχύ της σκούρο πράσινο φύλλωμα.
Τη λάσπη του ήθελε ο κροκόδειλος
και το βαλτονέρι του ο μακρουλός όφις
και η καλή μας αρκούδα έψαχνε
αγριόμελο σε δεντροκυψέλη
και το λινάρι ψήλωνε και γαλάνιζε
κι εμείς ζούσαμε με την αρμύρα του Θεού
βαθιά μέσα μας, όπως το ψάρι
κυκλοφορούσε μέσα στης θάλασσας
την αρμυρή της συνήθεια.

Από τη συλλογή Συμπαντική ιθαγένεια (1998)

[wings]

https://www.youtube.com/watch?v=g_it8uhkmJs

Μάνος Χατζιδάκις & Ιάκωβος Καμπανέλλης, Ρίχνω την καρδιά μου στο πηγάδι
(τραγούδι: Λάκης Παππάς / δίσκος: Ματωμένος γάμος / Παραμύθι χωρίς όνομα (1965))

Σαράντος Παυλέας, Η Διδασκάλισσα

«... Σφαίρα είναι η σελήνη
γι’ αυτό οι θάλασσες είναι κυρτές...»
Από τα «Παραλειπόμενα από την άλλη όψη»

Λίγο να χαμογελούσε ο πεντάγνωμος ήλιος του Μάρτη
χαμογελούσε και της πεταλούδας το πέταγμα πανάλαφρο. Με κλειδιά
δεν ανοιγόταν κανένας ουρανός, γιατί μόνο τα φυσικά φτερά της ψυχής
τον ουράνιο παράδεισο ξεκλείδωναν.
Μέσα μας ένας ήλιος άναβε καλός
και όταν αδειάζαμε τον εαυτό μας από άγνοια
τον ξαναβρίσκαμε κι ένα γέλιο από μέσα μας
ανέβαινε βαθύ και δροσερό σαν νερό κατάκρινο
από βαθύ πηγάδι το καλοκαίρι
με χιούμορ εμπαίζοντας τις ανοησίες μας όλες
τις δαπανηρές κι ανώφελες. Και η δαμασκηνιά μάς κοίταζε
ανάμεσα στα πρώτα φύλλα της και στ’ άνθη της
που σιγά-σιγά αποχωρούσαν.
Πολλά μας δίδασκε η φύση∙
μας μάθαινε την τρυφερότητα της αγάπης,
της εμπιστοσύνης τη δύναμη την ακέραια
για να ’μασταν γιορτινοί και να δεχόμασταν
ό,τι επρόσφερναν για να μας γύμναζαν
οι σωστές εποχές γεμάτες σύνεση
με την αντοχή που κέρδιζε ένα δέντρο
μέσα στη νυχτερινή θύελλα
βρίσκοντας μέσα στην αυγή πάλι την όρθια του θέση,
με την υπομονή την μεγάλη του
την καλή και σοφή διδασκάλισσα.

Από τη συλλογή Συμπαντική ιθαγένεια (1998)