Νίκος Βρεττός

[wings]

Νίκος Βρεττός



[Πηγή για τη φωτογραφία: Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος]

Γεννήθηκε στην Καβάλα το 1938 και σπούδασε Θέατρο στη Σχολή Θεάτρου Αθηνών του Κωστή Μιχαηλίδη και της Μαίρης Αρώνη. Ηθοποιός από το 1964. Συνεργάστηκε για πολλά χρόνια με το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος. Σκηνοθέτησε έργα των Αριστοφάνη, Μπέκετ, Κορομηλά, Ψαθά, Μουρσελά, Ποντίκα. Έχει γράψει θεατρικά έργα, ποίηση, δοκίμιο και έχει διασκευάσει για το θέατρο, τον κινηματογράφο και το ραδιόφωνο διηγήματα των Παπαδιαμάντη και Τσέχωφ.

[Πηγή για το βιογραφικό: biblionet.gr]

Ποιητικές συλλογές:
«Έξοδος», Θεσσαλονίκη, 1966
«Ο ύπνος της ημέρας», Θεσσαλονίκη, 1973
«Σκλάβοι της δύσης», Θεσσαλονίκη, 1975
«Τριλογία», Θεσσαλονίκη, 1976

Θέατρο:
«Ένα κραχ στον παράδεισο», εκδ. Ιανός, Θεσσαλονίκη, 2005

Ανθολογημένα ποιήματα:

• Ο ύπνος της ημέρας (Α) / Ο ύπνος της ημέρας (1973)
• Ο ύπνος της ημέρας (Γ) / Ο ύπνος της ημέρας (1973)
• Αυτοί που φτάσαν απ’ τα σύνορα τη νύχτα... / Σκλάβοι της δύσης (1975)
• Δεν ακούω πια τη μουσική... / Σκλάβοι της δύσης (1975)
• Εγώ λοιπόν είμαι αυτός που κάποτε γέμιζα... / Σκλάβοι της δύσης (1975)
• Η ρίζα βαθιά, χαμένη μέσα στους αιώνες... / Σκλάβοι της δύσης (1975)
• Ήμουν παιδί, ήμουν πουλί... / Σκλάβοι της δύσης (1975)
• Λίγο νερό... / Σκλάβοι της δύσης (1975)
• Μέρες θανάσιμες χωρίς οίκτο... / Σκλάβοι της δύσης (1975)
• Να ο καιρός που αυνανίζουμε το γάιδαρο... / Σκλάβοι της δύσης (1975)
• Πώς από χίλιους ποταμούς η ζωή πλημμυρίζει το βάθος... / Σκλάβοι της δύσης (1975)
• Τι φιλήδονες εικόνες, Θεέ μου... / Σκλάβοι της δύσης (1975)
• Εισβολή / Τριλογία (1976)
• Ξένος τόπος / Τριλογία (1976)
• Φωνές από βάθος / Τριλογία (1976)

[ Επιστροφή στο ευρετήριο της ανθολογίας «Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα» ]

[wings]

Νίκος Βρεττός, Σκλάβοι της δύσης [Να ο καιρός που αυνανίζουμε το γάιδαρο...]

Να ο καιρός που αυνανίζουμε το γάιδαρο
κι ο καιρός που μας οχεύει ο τράγος

Άθλιοι ψεύτες, προδότες, σκλάβοι των βαρβάρων
μας εξαπατούν οι μαντατοφόροι των συνόρων

Να ο καιρός που μεθυσμένοι μεθάμε παιδούλες
για να δούμε να τις ξεπαρθενεύουνε σκύλοι –

Και τώρα τι θα γίνουμε χωρίς ανθρώπους
Τι θ’ απογίνουμε με τόσους βαρβάρους;

Και να ο καιρός μας: μια θάλασσα βόρβορος
Το μέλλον στα χέρια αυτών που περιμένουν

Τις σάρκες των άλλων τρώγοντας
τις σάρκες μας απελπισμένα
πολλοί δεν αντέχουν, αυτομολούν –
Μόνο στο όνειρο υπάρχει ζωή
κι ασυγκίνητοι τραβάνε στο άγνωστο
έχοντας το όνειρο όπως άλλοι έχουν το όπιο

[...]

Από το ποίημα Σκλάβοι της δύσης (1975)

[wings]

Νίκος Βρεττός, Σκλάβοι της δύσης [Πώς από χίλιους ποταμούς η ζωή πλημμυρίζει το βάθος...]

Πώς από χίλιους ποταμούς η ζωή πλημμυρίζει το βάθος
το ακοίμητο
το πάντα κινούμενο
και γίνεται φως η ζωή
τις χορδές χτυπώντας τα ξέχειλα χέρια
και γίνεται φόβος
έρωτας
πυρωμένος ήχος διάχυτος
εξέγερση.

Ως και τα πράγματα πάλλονται τότε
μουγκανιέται στον ύπνο, φρουμάζει το κτήνος το αχθοφόρο
Τις αισθήσεις ανοίγοντας κάπως
η ζωή δε γίνεται φως
δε γίνεται φόβος
πυρωμένος ήχος διάχυτος
εξέγερση –

Έρωτας μόνο και ταγή

Μα κανείς
κανείς ταπεινός δεν υποπτεύεται ποιον γίγαντα κρύβει

[...]

Από το ποίημα Σκλάβοι της δύσης (1975)

[wings]

Νίκος Βρεττός, Σκλάβοι της δύσης ]Εγώ λοιπόν είμαι αυτός που κάποτε γέμιζα...]

Εγώ λοιπόν είμαι αυτός που κάποτε γέμιζα
με αγγέλους τα όνειρα και τους τοίχους;
Ο αέρας βαρύς
κλειστός βρόχος
Δίχως φως
με το φως μόνο της νύχτας
το δωμάτιο στενεύει, με πνίγει
Σιωπή
ένας δαγκωμένος λυγμός
Μετά τον έρωτα τίποτα δεν έχουμε να πούμε
Κι εσύ πάντα φιλήδονη
αγαλματένια και ασελγής
ευτυχισμένη μέσα στη δυστυχία σου
Γυμνή
με περιμένεις πάλι καπνίζοντας –
Έξω ουρλιάζουν καθώς σέρνονται τα σκυλιά

[...]

Από το ποίημα Σκλάβοι της δύσης (1975)

[wings]

Νίκος Βρεττός, Σκλάβοι της δύσης [Ήμουν παιδί, ήμουν πουλί...]

Ήμουν παιδί, ήμουν πουλί, τίποτα σάπιο –
Πώς κατρακύλησα, πώς έγινα σκλάβος;

Να ο καιρός των αδιάφορων και των δειλών
που ρήμαξε την ενοχή και την επανάσταση

Μέσα στον τόπο μας και πιο μέσα μας
μαύρος ζυγός, ξένος ζυγός, κι ένας τρόμος

Να ο καιρός της κόμπρας και της ύαινας
που ξερίζωσε το ένστικτο του ρόδου

Εμείς εδώ δεν περιμέναμε κανένα βάρβαρο
όμως οι είλωτες και οι ευάλωτοι πολλοί

Να ο καιρός των φαλλών και των αιδοίων
ο καιρός των στομάτων και των πρωκτών

Εμείς οι ψαράδες, οι εργάτες, οι ξωμάχοι
δεν περιμέναμε κανένα βάρβαρο για να σωθούμε

Να ο καιρός της μαύρης και των μαστουρωμένων
της σύφιλης και των καθυστερημένων παιδιών

Εμείς εδώ ζητούσαμε την ελευθερία μας
χωρίς να ξέρουμε τι είναι ελευθερία

Να ο καιρός που τραγικά λιγοστεύουν οι άντρες
ο καιρός που τραγικά λιγοστεύουν οι γυναίκες

Μαύρος ζυγός, ξένος ζυγός, κι ένας τρόμος
μέσα στον τόπο μου και πιο μέσα μου θάνατος –

[...]

Από το ποίημα Σκλάβοι της δύσης (1975)

[wings]

Νίκος Βρεττός, Σκλάβοι της δύσης [Μέρες θανάσιμες χωρίς οίκτο...]

Μέρες θανάσιμες χωρίς οίκτο
Αδηφάγο κτήνος το πάθος
Ολόκληρη η ζωή μου στο βούρκο –

Ω, είμαι πολύ νέος για ν’ αφεθώ

Από τα πάθη μας αδίσταχτοι κι ασύδοτοι
όλη η ελπίδα μας στα λαχεία και στα προπό

Να ο καιρός που η κατανάλωση γεννοβολάει
κι άλλη μοναξιά κι απελπισία, κι άλλες πόρνες

Αυτοί περιμένουν στην αγορά συναθροισμένοι –
είναι οι άνθρωποι να φτάσουν σήμερα

Να ο καιρός των ομαδικών συμπλεγμάτων
ο καιρός των υπερανθρώπων και των άστρων

Μα πάλι φτάνουν μερικοί απ’ τα σύνορα
και λεν πως άνθρωποι πια δεν υπάρχουν

[...]

Από το ποίημα Σκλάβοι της δύσης (1975)

[wings]

Νίκος Βρεττός, Σκλάβοι της δύσης [Λίγο νερό...]

Λίγο νερό
μιαν όαση ζητώντας
κάποτε γύρισα τα μάτια στις μνήμες
Στάλαξε το αίσθημα πεντακάθαρο αίμα
κάποιο χαμόγελο στα πρησμένα μου χείλη

Τώρα πώς
πώς να ξαναγυρίσω τα μάτια
Μαινάδες οι μνήμες
Και πώς να εξευμενίσω τα πράγματα

Ο εαυτός μας ποντικός στους υπονόμους
σκλάβος πεσμένος στα πόδια της δύσης
ένα ρεμάλι, ένας σκύλος ο εαυτός μας
κολλημένος με τη σκύλα στους δρόμους
στα μάτια των παιδιών, των εφήβων

Ω πώς
ο ραγιάς πιασμένος στο δόκανο
έσπασε κάποτε το δόκανο και λευτερώθηκε

Οι τόσες αγάπες σκονισμένες
χτεσινές μορφές των αγγέλων
κιτρινίζουν από το χρόνο –
Πάλι αυτό το λάγνο δωμάτιο

Μετά τον έρωτα σιωπή και ντροπή
τίποτα δεν έχουμε να πούμε
το δωμάτιο στενεύει, με πνίγει
εδώ η ζωή μου μέσα στο βούρκο

Ω, είμαι πολύ νέος για ν’ αφεθώ

[...]

Από το ποίημα Σκλάβοι της δύσης (1975)

[wings]

Νίκος Βρεττός, Σκλάβοι της δύσης [Δεν ακούω πια τη μουσική...]

Δεν ακούω πια τη μουσική
των δασών και των φλοίσβων
τα τραγούδια μου ξεχασμένα -
Πάλι αυτό το λάγνο δωμάτιο

Η ψυχή μου δυο ψυχές εχθρικές
η μια κατατρώει την άλλη
σκύλα η τύψη, το πάθος λύκος
Δυο ψυχές θανάσιμες η ψυχή μου

Πάλι αυτό το λάγνο δωμάτιο!
Στο κρεβάτι γυμνή η Σειρήνα
ξανά θα βασανίσω τη γύμνια
μέσα στη γύμνια θα βασανιστώ -

Ω, είμαι πολύ νέος για ν’ αφεθώ

Αυγή φεύγοντας συναντώ εργάτες
Δε μπορώ πια ούτε να κλάψω
καθώς παιδόπουλο που το δείραν
από το φως ξεπηδούν Ερινύες -

Όχι, δεν είναι άνθρωποι αυτοί
που δε λυγίσανε ποτέ
Αυτοί που λύγισαν κι αφέθηκαν κατάχαμα
δεν είναι άνθρωποι

[...]

Από το ποίημα Σκλάβοι της δύσης (1975)

[wings]

https://www.youtube.com/watch?v=c2p3moXIt1U

Λίνος Κόκοτος & Αργύρης Βεργόπουλος, Μικρό παιδί
(τραγούδι: Γιώργος Ζωγράφος / δίσκος 45 στροφών (1966))

Νίκος Βρεττός, Σκλάβοι της δύσης [Η ρίζα βαθιά, χαμένη μέσα στους αιώνες...]

Η ρίζα βαθιά, χαμένη μέσα στους αιώνες
εκεί που κοχλάζουν οι μύθοι τις σκοτεινές εποχές –
Προμηθέας Πυρφόρος
Προμηθέας Δεσμώτης
και η λύτρωση Μοίρα πάνω από τις μοίρες
Προμηθέας Λυόμενος
Επειδή ο τόπος ηλιόλουστος πάντα
και πολλές ψυχές ελεύθερες σαν αηδόνες
και ψυχές που ματώνουν στο αχ του άλλου
ο Δεσμώτης Λυόμενος
Επειδή ο τόπος συχνά σκοτεινός – μπουντρούμι
και δεσμώτες με βόγκους, με πόθους
οι Πελασγοί
οι Δωριείς, οι Ίωνες, οι Αιολείς
οι Αχαιοί –
ο Δεσμώτης Λυόμενος
Γιατί Μοίρα πάνω από τις μοίρες η λύτρωση
και η κάθαρση Μοίρα μέσα στις μοίρες

Σφίγγα
Σφίγγα στη χώρα
και η δύση τρισάθλια πόρνη, πανέμορφη
νύχτα μέρα να τρέφει τη Σφίγγα

Ήμουν παιδί
ήμουν πουλί
Τίποτα σάπιο –
Πώς κατρακύλησα, πώς έγινα σκλάβος;

[...]

Από το ποίημα Σκλάβοι της δύσης (1975)

[wings]

Νίκος Βρεττός, Σκλάβοι της δύσης [Τι φιλήδονες εικόνες, Θεέ μου!]

Τι φιλήδονες εικόνες, Θεέ μου!
Πήρε το ρυθμό της το σώμα μου
τα φιλιά, οι βόγκοι, τα λόγια της
σκιρτάνε μέσα μου το κτήνος

Τι είναι πάλι αυτή η παρένθεση;
Μορφή της Καβάλας, της Θάσου
ακρογιαλιές, βουνά, ελαιώνες
Εκεί η ζωή μου με τις μέλισσες

Αυτά τα χέρια κι αυτά τα χείλη
δε μπορεί να είναι δικά μου
χέρια και χείλη της ντροπής –
Μια ώρα ντροπής ένας μήνας

Τι είναι πάλι αυτή η παρένθεση;
Στον αέρα που αναπνέω Εκείνη
η Άλλη με την ψυχή της Πηνελόπης
η βγαλμένη από το σπάνιο κοχύλι

Κρυφά που σκλαβώνουν τα πράγματα!

[...]

Από το ποίημα Σκλάβοι της δύσης (1975)

[wings]

Οι οχθροί (Γιάννης Μαρκόπουλος & Γιώργος Σκούρτης) - YouTube

Γιάννης Μαρκόπουλος & Γιώργος Σκούρτης, Οι οχθροί
(τραγούδι: Νίκος Ξυλούρης & Μαρία Δημητριάδη / δίσκος: Διάλειμμα (1972))

Νίκος Βρεττός, Σκλάβοι της δύσης [Αυτοί που φτάσαν απ’ τα σύνορα τη νύχτα...]

Αυτοί που φτάσαν απ’ τα σύνορα τη νύχτα
«και είπανε πως βάρβαροι πια δεν υπάρχουν»
άθλιοι ψεύτες
προδότες
σκλάβοι των βαρβάρων –
μας εξαπάτησαν οι μαντατοφόροι των συνόρων

Μεσάνυχτα
γλιστρήσαν ίσκιοι μες στον τόπο
σκύλοι, γάιδαροι και τράγοι
λύκοι
σπάσαν τις πόρτες, κλείσαν τα περάσματα
των γυναικών και των αντρών
των κοριτσιών, των αγοριών –

Αχ αυτός ο άντρας
κι αχ αυτός ο έφηβος
Αυτή η μάνα κι αυτή η γκαστρωμένη
Αχ η σάρκα της γυναίκας που σκιρτά
από τη σάρκα της γυναίκας
Κι αχ ο έρωτας με το αγόρι
κι ο έρωτας με το κορίτσι
ο πόνος τους κι ο σπαραγμός τους
ο ποταμός από το αίμα τους
Κι αχ ο έρωτας με τη νεκρή –

Παντού
μια βάρβαρη σκλαβιά ξημέρωσε στον τόπο

[...]

Από το ποίημα Σκλάβοι της δύσης (1975)

[wings]

https://www.youtube.com/watch?v=Gqti3mwKejk]

Χάρης & Πάνος Κατσιμίχας, Έλα στ’ όνειρό μου (δίσκος: Η μοναξιά του σχοινοβάτη (1992))

Νίκος Βρεττός, Ο ύπνος της ημέρας (Α)

Βυθίζομαι αργά στον ύπνο της ημέρας
δίχως όνειρο, δίχως καημό να υπάρξω.

Το σώμα φθαρτό και η ψυχή στεγνώνει
σβήνει ολοένα η αίσθηση του κόσμου.

Οι ώρες περνούν και πέφτει το βράδυ
αύριο ίσως δε θα μπορώ να λυπάμαι.

Περνούν καθώς την έρημο οι καμήλες
μέχρι το τέλος τίποτα δε θα μείνει.

Πηγές και μνήμες μου έξω από τον ύπνο
κι όλο το πάθος για τη γέννησή μου.

Από τη συλλογή Ο ύπνος της ημέρας (1973)

[wings]

https://www.youtube.com/watch?v=LXaR2hkD4bQ

Θανάσης Παπακωνσταντίνου & Χρήστος Μπράβος, Ήμερος ύπνος (δίσκος: Βραχνός προφήτης (2000))

Νίκος Βρεττός, Ο ύπνος της ημέρας (Γ)

Είχαν στα μάτια τους μια ήρεμη αγωνία
τη σάρκα ρυτιδωμένη και σκληρή.
Καθισμένοι στις εξώπορτες μιλούσαν
την ώρα που η μέρα χάνει το φως της.

Ποιος μόχθος, ποια πανάρχαια ρίζα
μέσα στην εγκαρτέρηση!

Μηρυκάζοντας αργά τη σοφία του χόρτου
οι αγελάδες γυρνούσαν στους στάβλους
φορτωμένες τον γεμάτο μαστό τους.
Σηκώνονταν ευλαβικά και προσεύχονταν όλοι.

Τώρα τα σούρουπα είναι όλα χωρίς γείτονες
καμιά ευγνωμοσύνη και καμιά εγκαρτέρηση
ένας δε θα σπάσει με τη γροθιά το τραπέζι.

Από τη συλλογή Ο ύπνος της ημέρας (1973)

[wings]

Νίκος Βρεττός, Φωνές από βάθος

[Ενότητα Κολαστήριο]

Μεμιάς οι ζωντανές μέρες πάγωσαν∙
άναυδος μέσα στο άναυδο πλήθος
εμπρός σ’ αυτά που γίνονται
εμπρός σ’ αυτά που θα γίνουν – πτώμα
ενώ πασκίζω να σηκωθώ να ελπίσω
φωνές από βάθος σαν πίδακες
θαρρείς από άβυσσο ξεπετιούνται
από κόκαλα συντριμμένων ανθρώπων
μιλάν μιλάν ξαναμιλάν –
τίποτα δεν ωφελεί ελπίζοντας μόνο.

Στο τέλος ποιος θα βρει τη δύναμη
ποιος θα σε λυπηθεί σαρκοφάγο πουλί;

Από τη συλλογή Τριλογία (1976)

[wings]

Τούτος ο τόπος (Σταύρος Ξαρχάκος & Νίκος Γκάτσος) - YouTube

Σταύρος Ξαρχάκος & Νίκος Γκάτσος, Τούτος ο τόπος
(τραγούδι: Γιώργος Νταλάρας / έργο: Τα κατά Μάρκον (1991))

Νίκος Βρεττός, Ξένος τόπος

[Ενότητα Κολαστήριο]

Και η γη μας και η θάλασσα κι αυτές οι φωνές
και τούτες οι μέρες δεν είναι δικές μας
μήτε δικός μας ο ήλιος ο παλμός του φωτός
άλλοι ορίζουνε τη ζωή μας
κόβουνε τους ανθρώπους στα δυο τα δυο στα τέσσερα
σα να παίζουν μοχθηροί με σκουλήκια

δεν είναι οι γυναίκες δικές μας
μήτε δικοί μας οι άντρες δικά μας τα παιδιά
και τα παιδιά που μόλις πιαστήκαν στη μήτρα
γεννιόμαστε μεγαλώνουμε αντίκρυ στο θάνατο
ζώντας στη γη μας όπως ξενιτεμένοι

άγνωστη η μουσική των πουλιών
κι η πανσέληνος άγνωστη πάνω στο βράχο της θάλασσας
με τον έρωτα φτεροκοπώντας παντού στο παρόν
και πολύ βαθιά στον ορίζοντα μέσα στο μέλλον

άγνωστος ο σπασμός του σπόρου στ’ οργωμένο χώμα
και το σκάσιμο άγνωστο και το τίναγμα της νέας ζωής
και το τραγούδι της αύρας στις πράσινες φυλλωσιές
μ’ ευγνωμοσύνη χαϊδεύοντας τους καρπούς των κλαδιών

ντυμένοι με την τελευταία λέξη της μόδας
καθένας κι ένα κομμάτι βιτρίνας
ωραίοι
σα μίσχοι
φιγουρίνια
και μέσα μας τίγρεις ιπποπόταμοι σκορπιοί
πρόσωπα φωτογραφίας που δεν ελπίζεις πως κάποτε θα σαλέψουν

πως θα δακρύσουν πως θα φωνάξουν
κι όμως απελπισμένος επιμένεις να καρτερείς.

Από τη συλλογή Τριλογία (1976)