Τόλης Νικηφόρου

[wings]

Τόλης Νικηφόρου, Θεσσαλονίκη
με το όμικρον του ονείρου στο τέλος
της δεύτερης μ.Χ. χιλιετίας

ξεχύνεται απ’ τα υψώματα στη θάλασσα
σαν κατρακύλι με το όμικρον του ονείρου
ανηφορίζει από τη θάλασσα στον ουρανό
σαν προσευχή με τη θαμπή φωνή του πλήθους

όχι κούφια κι άφωνη
σαν τις πολύχρωμες κραυγές των διαφημίσεων
όχι φτηνή και χρήσιμη
σαν πλαστικό ουροδοχείο
όχι τυφλή
για τα παιδιά της
για τα δέντρα και τους ποιητές
για καθετί παράλογα που ανθίζει

εβραία σλάβα αρμένισσα
ανατολίτισσα ρωμιά τουρκάλα
κοινότητα της αρετής και της παιδείας
επέμενε ο ανώνυμος εκείνος ζηλωτής
κρατώντας τη στιγμή μετέωρη
πάνω από τα παρελθόντα και τα μέλλοντα
πριν εξακόσια τόσα χρόνια

παγκόσμια πόλη ελληνική
αρσενική σαν τον βαρδάρη της
σαν τα ρεμπέτικα τραγούδια και τα καλντερίμια της
γυναίκα σαν την απεραντοσύνη
και σαν τον ήλιο στον φιλόξενό της κόλπο
μεθυστικά όταν βασιλεύει

παγκόσμια πόλη μακεδονική
με το διπλό άλφα της αγάπης
κυβόλιθο στην Εγνατία Οδό
με τον δικό της ουρανό Ναζίμ στα μάτια σου
κόρη της Ιωνίας
την κοκκινόμαυρη ανεμίζοντας στα κάστρα της
ψυχή της προσφυγιάς

καμένη κουρσεμένη ανίκητη

κοινότητα της αρετής και της παιδείας
που δεν δανείζεται αλλά δωρίζει
που ζωγραφίζει χαμογελαστές καμπύλες
στην ανθισμένη από το χώμα Παναγία Χαλκέων
με το αβέβαιο άρωμα της ουτοπίας
πατρίδα
με ανοιχτές τις πύλες απροσπέλαστη

κοινότητα της αρετής και της παιδείας
αρχαίο καράβι με κομμένες άγκυρες
μες στο νωχελικό φθινόπωρο της παραλίας
για το ατέλειωτο ταξίδι στο απρόσιτο
πέρα ως πέρα φωταγωγημένο
από τα μάτια των παιδιών

Από τη συλλογή Την κοκκινόμαυρη ανεμίζοντας της ουτοπίας (1997)

[wings]

Το κατρακύλι με το όμικρον του ονείρου που ανηφορίζει από τη θάλασσα στον ουρανό:

   

Γιάννης Σταύρου: Πανσέληνος (λάδι σε καμβά) και Παύλου Μελά, Θεσσαλονίκη (Λάδι).
Πηγή: yannisstavrou.gr

[banned]

Ευχαριστώ, Βίκυ, (και) για μία ακόμη από τις ατέλειωτες αυτές συμπτώσεις. Τον κάτω δεξιά πίνακα του Γιάννη Σταύρου με τα δύο τραμ τον έχω κρεμασμένο πάνω από το καθιστικό δίπλα στη μεγάλη βιβλιοθήκη μου. Πιστεύω ότι ο ζωγράφος απέδωσε με μοναδικό τρόπο το όμικρον του ονείρου και το αβέβαιο άρωμα της ουτοπίας και της πόλης. 

[Evmorfia]

Υπέροχο τόσο το ποίημα όσο και οι πίνακες μιας πόλης που σήμερα έχει επισήμως την τιμητική της.

Χρόνια σας πολλά!!! :-)

[wings]

Ευχαριστούμε. Και στα δικά σας σε 1,5 μήνα!

Ναι. Όταν οι τέχνες κλείνουν κλεφτά το μάτι η μια στην άλλη πάνω σ' ένα σπουδαίο θέμα, νομοτελειακά το αποτέλεσμα είναι κάτι παραπάνω από ευτυχές. :-)

[banned]

Ευχαριστώ κι εγώ. Κι αν έβαζες, Βίκυ, κι ένα από τα πολλά ρεμπέτικα (κατά προτίμηση του Τσιτσάνη) που έχουν γραφεί για τη Θεσσαλονίκη, θα είχαμε τη συμμετοχή μιας ακόμη τέχνης.

[wings]

Ασφαλώς. Ο Βασίλης Τσιτσάνης ήρθε στην πόλη μας το 1938, έζησε εδώ μέχρι το 1946 και στη χαλεπή αυτή για τον τόπο μας οκταετία έγραψε περίπου το 1/3 του καλύτερουκαταγεγραμμένου έργου του. Το κατά πολλούς σπουδαιότερο, από κάθε άποψη, τραγούδι του Βασίλη Τσιτσάνη, γράφτηκε την πρώτη κιόλας χρονιά που ήρθε, το 1938 και θαρρώ πως ταιριάζει όσο κανένα άλλο στη μεγάλη και επίσημη αγαπημένη όλων των Ελλήνων.

Το αντιγράφω από το νήμα μας με τους στίχους των τραγουδιών του Βασίλη Τσιτσάνη (https://www.translatum.gr/forum/index.php?topic=3323.msg66813#msg66813):

tsitsanis pagioumtzis stellakis arhontissa ΤΣΙΤΣΑΝΗΣ ΑΡΧΟΝΤΙΣΣΑ - YouTube

Αρχόντισσα

Αργό χασάπικο του 1938.
Μουσική & στίχοι: Βασίλης Τσιτσάνης
Πρώτη φωνογράφηση: 1938 [COLUMBIA D.G. 6440]
Πρώτη εκτέλεση: Στράτος Παγιουμτζής & Στελλάκης Περπινιάδης

Κουράστηκα για να σε αποκτήσω,
αρχόντισσά μου, μάγισσα τρελή,
σαν θαλασσοδαρμένος μες στο κύμα,
παρηγοριά ζητούσα ο δόλιος στη ζωή.

Πόσες καρδούλες έχουν μαραζώσει
και ξέχασαν για πάντα τη ζωή,
μπροστά στ’ αρχοντικά σου τα στολίδια,
σκλαβώθηκαν για σένα ξένοι και Ρωμιοί!

Αρχόντισσα, τα μαγικά σου μάτια
τα ζήλεψα, τα έκλαψα πολύ,
φαντάστηκα, σκεφτόμουνα παλάτια,
μα συ με γέμισες μαρτύριο στη ζωή!

παγκόσμια πόλη ελληνική
αρσενική σαν το βαρδάρη της
σαν τα ρεμπέτικα τραγούδια και τα καλντερίμια της
γυναίκα σαν την απεραντοσύνη
και σαν τον ήλιο στον φιλόξενό της κόλπο
μεθυστικά όταν βασιλεύει

Γιατί το αρσενικό πρόσωπο της Θεσσαλονίκης που μνημονεύεις είναι ο Τσιτσάνης και το ρεμπέτικο. Όσο για τη θηλυκή της μορφή - ε, δεν θα μπορούσε παρά να ’ναι η περίφημη Αρχόντισσα του συνθέτη.

[banned]

Νομίζω ότι το 1938 πραγματικά ταιριάζει στην αρχόντισσα και στα μαγικά της μάτια.

[banned]

Σήμερα η ποιητική ανθολογία γιορτάζει. Γιορτάζει την αγάπη, την αφοσίωση, τον μόχθο εκείνης που την άρχισε και θα την τελειώσει. Και θα τη συνεχίζει τα χρόνια που έρχονται με καινούρια ποιήματα, με καινούρια χρώματα και μουσικές. Για να διαβάζουμε όλοι και να ακούμε και να ευφραίνεται για λίγο η ψυχή μας.

Αυτός ο ένας από τους πολλούς που τη συνθέτουν εύχεται από την καρδιά στην ανθολόγο του κάθε χαρά και κάθε εκπλήρωση. Να έχει πάντοτε το ίδιο μεράκι και την ίδια λάμψη και να χαρίζει ωραίες στιγμές σε εκείνους που αγαπούν τα ποιήματα κι εκείνη. 

[wings]

Και σ' εκείνους που τώρα αρχίζουν να τ' αγαπούν και σ' εκείνους που αργά ή γρήγορα θα τα αγαπήσουν όσο κι εγώ... σ' ευχαριστώ πολύ για όλα, Τόλη!

[wings]

Τόλης Νικηφόρου: γενέθλια πόλη, 1

αγιόκλημα και ψάθινες καρέκλες
για να τσιμπολογάνε τα παιδιά
απ’ τα χουνάκια με τα τυπωμένα φύλλα
και από το καλοτάξιδο πανί της Αίγλης
σπόρια ονείρου

εκεί στο τέρμα της ανηφοριάς
ο ήλιος ν’ αμολάει απλόχερα τους ήχους
από τα κατρακύλια και τα ξύλινα πατίνια
στο καλντερίμι της Αγνώστου Στρατιώτου

αριστερά και δεξιά πιο κάτω
ν’ απλώνεται η πλατεία ουρανός
με τα αρχαία Λουτρά του Παραδείσου
και τ’ άσπρα σύννεφά της ν’ ανεμίζουν
σημαία στο καμπαναριό του Αϊ-Δημήτρη

μέσα απ’ τη γη να ξεπροβάλλει
η ανθισμένη Παναγία Χαλκέων
όλα στη θέση τους αμετακίνητα
όπως το χέρι του πατέρα
τους εφιάλτες στο σκοτάδι όταν έδιωχνε

η φλόγα απ’ το δαδί να λαμπαδιάζει
στο πρωινό δωμάτιο του χειμώνα
κάθε κατώφλι μια ζεστή ποδιά
και ο βαρδάρης άγριος, παγερός και οικείος
ένας μεγάλος αδερφός, μια βεβαιότητα

διαρκώς ν’ αλλάζουν και να μένουν
όλα στη θέση τους αμετακίνητα
αμετακίνητη η Πλατεία Δικαστηρίων
απ’ όπου ξεκινούσε κι όπου τέλειωνε
η Εγνατία Οδός αυτού του κόσμου

Από τη συλλογή Το διπλό άλφα της αγάπης (1994)

Η Εγνατία Οδός αυτού του κόσμου, η γενέθλια πόλη μας, εγώ και η ποίηση της Θεσσαλονίκης τον 20ό και τον 21ο αιώνα (όλες γένους θηλυκού) είναι πολύ περήφανες για σένα, που πλανιέσαι ανάμεσά τους και τις αγαπάς τόσο. Να ’σαι πάντα καλά και να μας κερνάς χρόνια ατέλειωτα αυτά τα μαγικά σπόρια του ονείρου που κρατάς σφιχτά στη χούφτα σου!

Χρόνια πολλά, Τόλη Νικηφόρου!

[banned]

Το παιδί μέσα μου και η ουτοπία, δηλαδή το όνειρο της ευτυχίας, θα σβήσουν μόνον όταν θα χαθώ κι εγώ. Αντί για επιπλέον ευχαριστίες, θα αφιερώσω στη Βίκυ και σε όλους σας ένα εντελώς πρόσφατο αδημοσίευτο ποίημά μου.

Τόλης Νικηφόρου, μοναχικό παιδί κάτω απ’ το δέντρο

ένας πολύχρωμος χαρταετός που υψώνεται
κι αστράφτει μαγικά πάνω απ’ τα κάστρα
με ήχους φυσαρμόνικας, με μακρινές φωνές
σχεδόν που αγγίζει κάποτε τον ουρανό
κι ύστερα χάνεται αργά μες στην ομίχλη
ύστερα στροβιλίζεται και πέφτει
πέφτει, σκαλώνει, σκίζεται
χάνει τα χρώματα και χάνει τα στολίδια του
πάνω στα αιχμηρά κλαδιά του χρόνου

αυτό είναι η μνήμη

ένα μοναχικό παιδί κάτω απ’ το δέντρο
βουβό και δακρυσμένο να κοιτάζει

Σημείωση ανθολόγου: Το ποίημα αρχικά δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Μανδραγόρας, τεύχος 38 (Απρίλιος 2008) και, στη συνέχεια, συμπεριλήφθηκε στη συλλογή Το μυστικό αλφάβητο (2010)

[wings]

Τόλης Νικηφόρου: γενέθλια πόλη, 2

θίασος παιδικός της γειτονιάς
που ανέβαζε κατοχικά παιχνίδια
στο παλκοσένικο του δρόμου
ενώ ακατάπαυστα η βροχή χειροκροτούσε
στο τσίγκινο υπόστεγο του Μπεμπελέκου

οδός και πρόσβαση και χωματένιο αλώνι
ο μέγας άλλοτε Μητσαίων ποταμός
που πήγαζε στα όρη της Αμύντα
κι εξέβαλε στην ωκεάνεια πλατεία
όπου χιλιάδες χρόνια πριν καταποντίστηκαν
αρχαίες αγορές κι αγάλματα

Πλατεία Δικαστηρίων ο κόσμος όλος
ενώ τα ποντοπόρα πλοία διασχίζουν
το άγριο κύμα της Αγνώστου Στρατιώτου
και ναυλοχούν στο βορινό λιμάνι Ολύμπου

διάσημα ονόματα ηθοποιοί και ναύτες
χλωμά παιδιά της στέρησης με ματωμένα πόδια
πεισματικά που αγκυροβόλησαν
σε κάποια ασπρόμαυρη φωτογραφία
και αξιώθηκαν να μη γνωρίσουν
την καταισχύνη των μεγάλων

τα όνειρα που μείναν όνειρα
κι έτσι διατήρησαν το άρωμα του ονείρου
στα μαγεμένα στενοσόκακα της μνήμης

Από τη συλλογή Το διπλό άλφα της αγάπης (1994)

[wings]

Τόλης Νικηφόρου, καταγωγή

τι να ’χει απογίνει ο πατέρας
ατμός θαλασσινού νερού
κι ύστερα σύννεφο που ταξιδεύει ανατολικά
αφράτο χώμα μήπως
της γλάστρας στο περβάζι
λουλούδι που ανθίζει
αλλάζει χρώμα και μαραίνεται
ή μήπως άγγιγμα
εκεί που δεν υπάρχει χέρι
δάκρυ αλμυρό
εκεί που δεν υπάρχει μάτι
σπάνια χαμόγελο
που διαγράφεται αχνό στην πρωινή ομίχλη

σε ξένη χώρα γύρισε ο πατέρας
σε χώρα άγνωστη μα και παράξενα οικεία
κει που πηγάζει απρόσιτο το φως
και μεταγγίζεται στο βλέμμα των παιδιών
και μέσα σε οδυνηρή διαφάνεια
μου γνέφει

Από τη συλλογή Ξένες χώρες (1991)

[wings]

Τόλης Νικηφόρου: μαθητεία, 2

και πάλι υπέβαλα στο άγνωστο
τις πέντε αισθήσεις μου και την ψυχή μου,
και έγινα δεκτός στην πρώτη τάξη
του σύμπαντος σχολείου της αγάπης,
τα τραύματά μου γράφοντας σαν όνομα
στο εξώφυλλο της καθημερινής ζωής.
είναι καλός για άνθρωπος,
λένε οι δάσκαλοί μου με τον τρόπο τους,
μια φλαμουριά που αγγίζει το μπαλκόνι μου,
ένα γατί που περπατάει νωχελικά στον ήλιο,
θα μάθει γρήγορα,
όσα μπορεί να μάθει.
κι εγώ επιμένω,
αφού δεν έχω πού αλλού να πάω,
μερόνυχτα εγκύπτω και λέω
πως συνεχίζω τις σπουδές μου,
σ’ αυτό το πρώτο και πιο δύσκολο σχολείο,
απ’ το οποίο δεν προβλέπεται αποφοίτηση

Από τη συλλογή Γαλάζιο βαθύ σαν αντίο (1999)

Τόλη, κρύβει πίκρα ή παράπονο για τους δασκάλους σου αυτό το ποίημα;