Θανάσης Γεωργιάδης, .λεξιθηρικά, Μακεδονία της Κυριακής, 09/04//2006
Πατριδογνωσίας συνέχεια, με την ευρύτερη έννοια και σ' αυτό το φύλλο. Θέλω να πω ότι καιρός είναι να μάθουμε λίγο πολύ ποιες πόλεις ίδρυσαν στη Μεσόγειο οι πρόγονοί μας, ορισμένες χιλιετίες πριν. Ίσως έτσι καταλάβουμε κάποια πράγματα. Επί παραδείγματι, γιατί ως τον δωδέκατο μετά Χριστόν αιώνα και πλέον η νοτιοανατολική Γαλλία (Γαλλία με τους σημερινούς γεωγραφικούς όρους) αποτελούσε ξεχωριστό κράτος, το βασίλειο της Αρελάτης δηλαδή. Έχουμε λοιπόν και λέμε: Ο Αρελάς ή Αρελάτη (η) ή Αρέλατα (τα) ήταν μία από τις πόλεις που ίδρυσε η Μασσαλία, είκοσι και οκτώ τον αριθμό τους εν συνόλω. Απ' αυτήν καταγόταν ο Φαβωρίνος ο Αρελατινός, φίλος του Πλουτάρχου εγκάρδιος και καλός συγγραφέας.
Άλλες τέτοιες πόλεις ήταν ο Αυενεών (γενική του Αυενεώνος, η νυν Αβινιόν), ο Καυενεών, Καβινιόν τώρα, που παρήγαγε και παράγει το καλύτερο κρασί της Γαλατίας, η Νίκαια (Νις), η Αντίπολις (Αντίμπ), ο Μόνοικος λιμήν, το τωρινό Μονακό, που έλαβε το όνομά του από το εκεί ιερό του Μονοίκου Ηρακλέους. Γιατί ο εν λόγω ήρωας συνδέεται πολύτροπα με τον τόπο αυτό: πηγαίνοντας προς τη νήσο Ερύθεια και τα βόδια του Γηρυόνη, ήρθε εδώ με κι έμεινε σε μια καλύβα με την Πυρήνη, τη φιλενάδα του - κι έτσι Μόνοικος ο ήρωας. Αργότερα άφησε σε κάποια όρη την Πυρήνη, αλλά γυρνώντας από το νησί του Γηρυόνη τη βρήκε νεκρή κι έδωσε το όνομά της στα Πυρηναία όρη. Άλλες πόλεις του κράτους της Μασσαλίας ήταν η Αγάθη, σήμερα Αγκτ, και στην Ιβηρική χερσόνησο η Ρόδη, το Εμπόριον ή Αμπούριας παραπέρα, το Ημεροσκοπείον, η Αρτεμισία και κατόπιν Διάνιον, με εκλατινισμένο όνομα (Diana γαρ η Άρτεμις λατινιστί), και η Μαινάκη πέρα από τις στήλες του Ηρακλέους. Αυτά όμως αρκούν για σήμερα. Η συνέχεια στο προσεχές.
