Ζωή Καρέλλη

[wings]

Ζωή Καρέλλη (1901-1998)



Η Ζωή Καρέλλη (Χρυσούλα Αργυριάδου το γένος Πεντζίκη) γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1901. Αδελφός της ήταν ο Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης. Ασχολήθηκε με την εκμάθηση ξένων γλωσσών και τη μουσική και παρακολούθησε μαθήματα Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Μετά το 1944 ταξίδεψε σε πολλά μέρη του κόσμου. Πρωτοεμφανίστηκε στο χώρο των ελληνικών γραμμάτων το 1935 από τις στήλες του περιοδικού «Το 3ο μάτι», όπου δημοσίευσε το πεζογράφημα «Διαθέσεις». Το 1937 πρωτοδημοσίευσε ποίημά της (Φετεπουρσικρί) στο περιοδικό «Μακεδονικές Ημέρες». Υπήρξε μέλος του κύκλου του περιοδικού «Κοχλίας της Θεσσαλονίκης». Αξιοσημείωτο είναι επίσης το δοκιμιακό της έργο κυρίως γύρω από τη λογοτεχνία και το θέατρο. Πέθανε στη Θεσσαλονίκη το 1998.

Ποιητικές συλλογές:
«Πορεία Ι», εκδ. Πυρσός, Αθήνα, 1940
«Η εποχή του θανάτου (Εκδοχές και παρατηρήσεις)», έκδοση του περιοδ. Κοχλίας, Θεσσαλονίκη, 1948
«Φαντασία του χρόνου», Θεσσαλονίκη, 1949
«Της μοναξιάς και της έπαρσης», Θεσσαλονίκη, 1951
«Χαλκογραφίες και εικονίσματα», Θεσσαλονίκη, 1952
«Κασσάνδρα και άλλα ποιήματα», Αθήνα, 1955
«Το πλοίο», Αθήνα, 1955
«Παραμύθια του κήπου», Αθήνα, 1955
«Αντιθέσεις», εκδ. Δίφρος, Αθήνα, 1957
«Ο καθρέφτης του μεσονυκτίου», εκδ. Δίφρος, Αθήνα, 1958
«Το σταυροδρόμι», 1973
«Τα ποιήματα της Ζωής Καρέλλη | Τόμος Α' (1940-1955)», Οι εκδόσεις των φίλων, Αθήνα, 1973
«Τα ποιήματα της Ζωής Καρέλλη | Τόμος Β' (1955-1973)», Οι εκδόσεις των φίλων, Αθήνα, 1973
«Για τα λουλούδια», εκδ. Ροές, Αθήνα, 1988
«Για τη σελήνη», εκδ. Ροές, Αθήνα, 1988
«Για τον άνεμο», εκδ. Ροές, Αθήνα, 1988
«Μικρό ανθολόγιο (Επιλογή)» (πρόλογος: Αλέξανδρος Κοσματόπουλος), εκδ. Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη, 1988
«Ποιήματα» (συγκεντρωτική έκδοση), εκδ. Ερμής, Αθήνα, 1996

Θεατρικά έργα:
«Ο διάβολος και η 7η εντολή», εκδ. Δίφρος, Αθήνα, 1959
«Ικέτιδες», εκδ. Δίφρος, Αθήνα, 1962
«Σιμωνίς, βασιλόπαις του Βυζαντίου», 1965
«Ορέστης», 1971

Δοκίμια:
«Περί αμφιβολίας», 1958
«Το απόλυτο στο έργο του Κλωντέλ», 1959
«Περιμένοντας τον Γκοντό ή Το πάθος της αδράνειας», 1967
«Περί ελευθερίας και ενθουσιασμού στην ποίηση - Παρατηρήσεις», εκδ. Αστρολάβος/Ευθύνη, Αθήνα, 1982
«Παρατηρήσεις», εκδ. Αστρολάβος/Ευθύνη, Αθήνα, 1982
«Παρατηρήσεις Β'», εκδ. Αστρολάβος/Ευθύνη, Αθήνα, 1994

[Πηγή για το βιογραφικό και την εργογραφία: ΕΚΕΒΙ / πηγή για τη φωτογραφία: Δήμος Θεσσαλονίκης]

Ανθολογημένα ποιήματα:

• 10 Απριλίου 1938 / Πορεία (1940)
• Αίνος / Πορεία (1940)
• Αμλετισμός / Πορεία (1940)
• Απορία (I) / Πορεία (1940)
• Απορία (II) / Πορεία (1940)
• Απορία (III) / Πορεία (1940)
• Απορία (IV) / Πορεία (1940)
• Απορία (V) / Πορεία (1940)
• Απορία (VI) / Πορεία (1940)
• Ασμοδαίος / Πορεία (1940)
• Ατομικό / Πορεία (1940)
• Ατομισμός / Πορεία (1940)
• Εγκώμιο / Πορεία (1940)
• Εγωκεντρισμός / Πορεία (1940)
• Εφιαλτικός μονόλογος / Πορεία (1940)
• Ιδανικό / Πορεία (1940)
• Κοινωνία / Πορεία (1940)
• Κυκλική συζήτηση / Πορεία (1940)
• Λιποψυχία / Πορεία (1940)
• Ο λόγος του ασώτου (I) / Πορεία (1940)
• Ο λόγος του ασώτου (II) / Πορεία (1940)
• Ο λόγος του ασώτου (III) / Πορεία (1940)
• Παράκληση / Πορεία (1940)
• Παραμονή της Γέννησης (1) / Πορεία (1940)
• Παραμονή της Γέννησης (2) / Πορεία (1940)
• Παραμονή της Γέννησης (3) / Πορεία (1940)
• Παραμονή της Γέννησης (4) / Πορεία (1940)
• Πεπρωμένο / Πορεία (1940)
• Ποιητής / Πορεία (1940)
• Προσπάθεια / Πορεία (1940)
• Σκηνοθεσία / Πορεία (1940)
• Της αμαρτίας / Πορεία (1940)
• Τραγέλαφος / Πορεία (1940)
• Τύψη / Πορεία (1940)
• Αδώνειο / Η εποχή του θανάτου (1948)
• Ανακομιδή / Η εποχή του θανάτου (1948)
• Αντιθέσεις / Η εποχή του θανάτου (1948)
• Αρρώστια / Η εποχή του θανάτου (1948)
• Βραχνάς / Η εποχή του θανάτου (1948)
• Γενναιότητα / Η εποχή του θανάτου (1948)
• Για την κηδεία / Η εποχή του θανάτου (1948)
• Για τους νεκρούς λόγια / Η εποχή του θανάτου (1948)
• Δέηση / Η εποχή του θανάτου (1948)
• Εικόνα / Η εποχή του θανάτου (1948)
• Είναι καλός ο ευλογημένος ύπνος / Η εποχή του θανάτου (1948)
• «Εις μνήμην» (1) / Η εποχή του θανάτου (1948)
• «Εις μνήμην» (2) / Η εποχή του θανάτου (1948)
• Ενατένιση / Η εποχή του θανάτου (1948)
• Επίγραμμα / Η εποχή του θανάτου (1948)
• Επιτάφιο / Η εποχή του θανάτου (1948)
• Η προσφυγή των αδυνάτων / Η εποχή του θανάτου (1948)
• Θεσσαλονίκη 904 μ.Χ. / Η εποχή του θανάτου (1948)
• «Ιερό σαν ένα πεθαμένο μικρό παιδί» / Η εποχή του θανάτου (1948)
• Καλοκαίρι του 1940 / Η εποχή του θανάτου (1948)
• Μάιος του 1941 / Η εποχή του θανάτου (1948)
• Μεταθανάτιο / Η εποχή του θανάτου (1948)
• Μηδενισμός / Η εποχή του θανάτου (1948)
• Μοιρολόγι / Η εποχή του θανάτου (1948)
• Μυροφόρος / Η εποχή του θανάτου (1948)
• Νανούρισμα / Η εποχή του θανάτου (1948)
• Νεότεροι / Η εποχή του θανάτου (1948)
• Ο λόγος των νεκρών / Η εποχή του θανάτου (1948)
• Οι αποσυρόμενοι / Η εποχή του θανάτου (1948)
• Παράτονο / Η εποχή του θανάτου (1948)
• Παρουσίες / Η εποχή του θανάτου (1948)
• «Σιωπηλοί περίμεναν...» / Η εποχή του θανάτου (1948)
• Σοροί / Η εποχή του θανάτου (1948)
• Σχήμα / Η εποχή του θανάτου (1948)
• «Της Κ.» / Η εποχή του θανάτου (1948)
• Της νεότητος / Η εποχή του θανάτου (1948)
• Το στράτευμα / Η εποχή του θανάτου (1948)
• Του έρωτα μπροστά στον θάνατο / Η εποχή του θανάτου (1948)
• Των Εβραίων / Η εποχή του θανάτου (1948)
• Ύστερα / Η εποχή του θανάτου (1948)
• Φαντάσματα / Η εποχή του θανάτου (1948)
• Φιλοσοφία / Η εποχή του θανάτου (1948)
• Φόβος / Η εποχή του θανάτου (1948)
• Χαιρετισμός / Η εποχή του θανάτου (1948)
• Χέρια / Η εποχή του θανάτου (1948)
• Χριστιανικό / Η εποχή του θανάτου (1948)
• Χωρισμός / Η εποχή του θανάτου (1948)
• Αβεβαιότητα / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Αιχμάλωτοι τούτου του καιρού / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Αλληγορία / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Αναμνήσεις / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Αντιθέσεις (I) / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Αντιθέσεις (II) / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Αντιθέσεις (III) / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Αντιθέσεις (IV) / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Αντιθέσεις (V) / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Αντιθέσεις (VI) / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Βήματα προς... / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Δε μ’ αφήνει / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Διαφορά / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Ενάντια στον χρόνο / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Εντυπώσεις / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Έρως του χρόνου / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Ερωτικό του χρόνου / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Εργάτης στα εργαστήρια του χρόνου / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Ευρυδίκη / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Ημέρες και ώρες (1) / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Ημέρες και ώρες (2) / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Ημέρες και ώρες (3) / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Ημέρες και ώρες (4) / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Ημέρες και ώρες (5) / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Ημέρες και ώρες (6) / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Ημέρες και ώρες (7) / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Ημέρες και ώρες (8) / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Ημέρες και ώρες (9) / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Ημέρες και ώρες (10) / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Ημέρες και ώρες (11) / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Ημέρες και ώρες (12) / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Ημέρες και ώρες (13) / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Ημέρες και ώρες (14) / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Ημέρες και ώρες (15) / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Ημέρες και ώρες (16) / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Ημέρες και ώρες (17) / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Ημέρες και ώρες (18) / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Ημέρες και ώρες (19) / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Ημέρες και ώρες (20) / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Ημέρες και ώρες (21) / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Ημέρες και ώρες (22) / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Ημέρες και ώρες (23) / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Ημέρες και ώρες (24) / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Μωσαϊκό / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Παρουσία / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Περίμενα... / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Περιμένοντας / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Πιο πολύ / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Σε ταξίδι / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Σημείωμα / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Σιωπή / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Σκιές / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Σκιές στον χρόνο (I) / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Σκιές στον χρόνο (II) / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Σκιές στον χρόνο (III) / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Σκιές στον χρόνο (IV) / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Στον χρόνο / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Σχέσεις / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Της μορφής / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Του αγνώστου / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Του βίου / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Του χρόνου / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Φαντασία του εγώ / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Χαιρετισμός / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Χρόνος θλίψης / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Χώρος / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Ώρες / Φαντασία του χρόνου (1949)
• Αισθηματικό / Της μοναξιάς και της έπαρσης (1951)
• Ενδυμίων / Της μοναξιάς και της έπαρσης (1951)
• Έρωτες / Της μοναξιάς και της έπαρσης (1951)
• Ευνούχος / Της μοναξιάς και της έπαρσης (1951)
• Η λύση / Της μοναξιάς και της έπαρσης (1951)
• Ιδεολογία / Της μοναξιάς και της έπαρσης (1951)
• Η συνοδεία των ποιητών / Της μοναξιάς και της έπαρσης (1951)
• Μοναξιά / Της μοναξιάς και της έπαρσης (1951)
• Οι ουλές / Της μοναξιάς και της έπαρσης (1951)
• Όταν αντιληφθείς... / Της μοναξιάς και της έπαρσης (1951)
• Πριν την Ανάσταση / Της μοναξιάς και της έπαρσης (1951)
• Στέρηση / Της μοναξιάς και της έπαρσης (1951)
• Της περηφάνιας / Της μοναξιάς και της έπαρσης (1951)
• Ψυχή, μη λησμονείς... / Της μοναξιάς και της έπαρσης (1951)
• Πειρασμός / Χαλκογραφίες και εικονίσματα (1952)
• Συνέπειες / Χαλκογραφίες και εικονίσματα (1952)
• Το ταξίδι των μάγων / Κασσάνδρα και άλλα ποιήματα (1955)
• Άνθηση / Παραμύθια του κήπου (1955)
• Η αναρριχώμενη τριανταφυλλιά... / Παραμύθια του κήπου (1955)
• Ηδυπάθεια / Παραμύθια του κήπου (1955)
• Μουσικότητα / Παραμύθια του κήπου (1955)
• Αγάπη / Το πλοίο (1955)
• Διονυσιασμός / Το πλοίο (1955)
• Της σελήνης (I) / Το πλοίο (1955)
• Της σελήνης (II) / Το πλοίο (1955)
• Το πλοίο / Το πλοίο (1955)
• Υπαρκτικά (IV) / Το πλοίο (1955)
• Εστάμπα / Αντιθέσεις (1957)
• Η άνθρωπος / Αντιθέσεις (1957)
• Καρκίνος (απόσπασμα) / Αντιθέσεις (1957)
• Μεγάλη Παρασκευή / Αντιθέσεις (1957)
• Μνήμη απίθανη... / Αντιθέσεις (1957)
• Σεχραζάντ / Αντιθέσεις (1957)
• Της δύσης / Αντιθέσεις (1957)
• Το τραγούδι της παλλακής / Αντιθέσεις (1957)
• Ημερολόγιο (34) / συγκεντρωτική έκδοση «Τα ποιήματα», τόμος Β' (1973)
• Ημερολόγιο (94) / συγκεντρωτική έκδοση «Τα ποιήματα», τόμος Β' (1973)
• Το πορτοκάλι ή χρυσόμηλον / συγκεντρωτική έκδοση «Τα ποιήματα», τόμος Β' (1973)
• Η στενή πύλη / Το σταυροδρόμι (1973)
• Ενυδρείο / περιοδικό «Το Δέντρο»

Συνεντεύξεις της Ζωής Καρέλλη:

• Ζωή Καρέλλη: Αγάπησα τη γλώσσα, αχ Θεέ μου πόσο! (συνέντευξη στον Γιώργο Τούλα το 1997)

Έγραψαν για τη Ζωή Καρέλλη:

• Φανή Αθανασιάδου: Συν τω χρόνω – Ζωή Καρέλλη, «Η άνθρωπος»
• Αικατερίνη Δούκα-Καμπίτογλου: Εγώ, η άνθρωπος. Έμφυλες αναζητήσεις στην ποίηση της Ζωής Καρέλλη (εκδ. Επίκεντρο, 2012)
• Αλεξάνδρα Μπακονίκα: Η πάλη με τις αισθήσεις στο έργο της Καρέλλη

[ Επιστροφή στο ευρετήριο της ανθολογίας «Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα» ]

[wings]

André Derain, Composition, 1906
Πηγή: Andre Derain: Composition - 1906

Ζωή Καρέλλη, 10 Απριλίου 1938

Κύριε, μη μου δίνεις την οδύνη που περιέχω.
Είμαι το διεσταλμένο ρόδο δίχως σεμνότητα,
είμαι ο καρπός που αποστάζει ασύστολα χυμό,
είμαι η θερμότατη καλοκαιρινή μέρα
που αντηχεί το φως, την πυράδα του ήλιου.
Είμαι βαρύς από τον ίδιο τον εαυτό μου,
υποφέρω την έννοια του εαυτού μου,
σε βάρος αισθήσεων υπέρμετρο.
Πολύχρωμο έντομο με έντονο χνούδι χρωμάτων
να πετάξω δεν δύναμαι πια.
Πού ν’ αποθέσω τον εαυτό μου;

Η ζωή πιο ωραία,
ισάξια του θανάτου, με πληρώνει.
Κύριε, μη με παραδίνεις στις δυνάμεις που περιέχω.
Να καταστρέψει η αρμονία
την ηδονή που αναθρώσκει,
να συνθέσω τη γαλήνη.

Τα λόγια μου σπρώχνονται
στα στόματα απ’ το σώμα μου
όπως η ζωή που αναβλύζει απ’ τη γη
στην ορμή απ’ το θερμό φως.

Στους νεκρούς ανάμεσα πέρασα
γεμάτος ζωής προσφορά,
πώς θα μου απαντήσει
η σιωπηλή ζωή;
Έκραξα στους ζωντανούς ανάμεσα,
ποιοι είναι οι επιζώντες
και δεν ακούω ομιλία καμιά;

Με διαπερνούν τα πρόσωπα,
ανόητοι περιπατητές της Κυριακής ημέρας,
άσχημος όχλος.
Περιέχω τον δρόμο με τα βρόμικα χαρτιά,
με τ’ ακατάλληλα σκουπίδια,
κατέχω τη στεκούμενη κατάσταση
της στατικής αηδίας στάσιμης,
μιλώ τα φθαρμένα λόγια της κοινής αντίληψης,
χαμογελώ στα πρόσωπα τα βδελυρά κι αδιάφορα
χωρίζομαι, αποχωρίζομαι, δεν υπάρχω,
βρίσκομαι στην αποσύνθεση.

Από τη συλλογή Πορεία (1940)

[banned]

H Ζωή Καρέλλη (λογοτεχνικό ψευδώνυμο της Χρυσούλας Αργυριάδου) ήταν κόρη πλούσιας αστικής οικογένειας, η μεγάλη αδελφή του Νίκου Γαβριήλ Πεντζίκη, μια φεμινίστρια και αμαζόνα της εποχής της, και μια από τις σημαντικότερες ελληνίδες ποιήτριες.

Η Μαρία Αγαθοπούλου, που την θαύμαζε και την αγαπούσε ιδιαίτερα, στάθηκε πλάι της ως την τελευταία στιγμή. Ίσως μπορεί κανείς να παρατηρήσει και επιδράσεις της Καρέλλη στο ποιητικό έργο της Αγαθοπούλου. Παράξενη σύμπτωση το ό,τι η Μαρία Αγαθοπούλου είναι χρονολογικά η επόμενη σημαντική ποιήτρια στην πόλη μας. Γεγονός που σημαίνει ότι η πρώτη μεταπολεμική ποιητική γενιά ουσιαστικά περιλαμβάνει μόνο μία ποιήτρια. Αργότερα, βέβαια, οι ισορροπίες αποκαταστάθηκαν και, τα τελευταία χρόνια, οι ποιήτριες ίσως να είναι περισσότερες από τους ποιητές.

[wings]

Ουκ εν τω πολλώ το ευ στη σημερινή εκπροσώπηση των γυναικών στα ποιητικά δρώμενα της πόλης μας, Τόλη. Ωστόσο, για να μην αδικούμε την πρώτη μεταπολεμική γενιά, οι εποχές και οι συνθήκες τότε ήταν πολύ περίεργες για τις γυναίκες και η χειραφέτησή τους σχεδόν ανύπαρκτη. Η καταγωγή μάλλον βοηθούσε μια γυναίκα σαν τη Ζωή Καρέλλη να διακριθεί σε πολλούς τομείς - μου άρεσε ο χαρακτηρισμός «φεμινίστρια και αμαζόνα της εποχής της».

Σε μερικά σημεία διαφαίνεται ότι η Μαρία Κέντρου-Αγαθοπούλου έχει επηρεαστεί από το έργο της Ζωής Καρέλλη, αλλά δεν είναι τόσο αισθητή όσο θα αναμενόταν η επιρροή αυτή στην ποίηση της Μαρίας.

Να αποτολμήσω με την ευκαιρία της κουβέντας αυτής κι ένα σχόλιο για το ποίημα Αναμνήσεις που διάβασα προχτές: το θεωρώ ένα από τα πιο μεστά, στοχαστικά και «γυναικεία» ποιήματα της Ζωής Καρέλλη και πιστεύω ότι είναι από τα πιο ωραία ποιήματα που θα εμφανιστούν σε τούτο το νήμα. Θαρρώ πως οι σπουδαίοι ποιητές ξεχωρίζουν γιατί μιλάνε με λόγια απλά, ξεκάθαρα και χωρίς τη παραμικρή προσπάθεια εντυπωσιασμού του αναγνώστη με ευρηματικές ή έξυπνες λέξεις - αλλά, τα 'χουμε ξαναπεί αυτά και σε άλλα νήματα της ανθολογίας.

[wings]

Ζωή Καρέλλη, Θεσσαλονίκη 904 μ.Χ.

Μαζευτείτε άνθρωποι,
κάτοικοι της πολιτείας τούτης,
συναθροιστείτε όλοι μαζί,
πνοή θανάτου περνά από πάνω της.
Άγγελοι συντριβής φαίνονται,
αιτίες καταστροφής έρχονται,
πλήγματα ακούονται φοβερά,
όνειρα φτάνουν φριχτά.

Βάρβαροι, πειρατές, εχθροί,
οι πιο κακοί πλησιάζουν
στην αγαπητή πόλη.
Μαζευτείτε χριστιανοί,
όλοι μαζί, σε βοήν ικεσίας,
σε παράκληση απελπισίας,
χωρέστε όλοι μαζί στης εκκλησίας
την πλούσια περιοχή, τη σπουδαία,
στου αγίου την προσευχή, την προσφυγή,
τρέξετε να προφτάσετε, πριν έρθουν οι χείριστοι.

Παρακαλέστε της πόλης μας τον προστάτη,
φωνάξτε το φόβο σας και την ελπίδα
που σ’ αυτόν έχετε και πάντα κρατάτε.
Μαζευτείτε κάτοικοι της πόλης Θεσσαλονίκης,
ζητείστε και πάλι το θαύμα, καταφύγιο,
έλεος να φανεί ο αρχηγός να σας δείξει
τον δρόμο στρατηγός ο ανίκητος,
άγγελος του καλού, άγιος.
Για βοήθεια βοήστε υπέροχη
πέρ’ από κάθε ανθρώπου
προσπάθεια και γνώμη κι αντίληψη.
Ν’ αφανιστούν οι εχθροί, να σκορπιστούν!

Πιστεύουμε, πιστεύουμε!

Ω πόσος ο πόνος κι' η απελπισία
για τον κίνδυνο. Αντοχή
κάνε τα «σέμνωμα της πόλης σου
καύχημα, ο υπέρλαμπρος στέφανος».
Δείξε δόξα στη δυστυχία μας.
Απόδειξη είσαι της δύναμης
που σ’ ανέδειξε πιο δυνατόν,
απ’ όλους τους κατακτητές, πάντοτε.

«Καταλάμβανον τον πανευπρεπέστατον οίκον
του πανενδόξου μάρτυρος Δημητρίου
και θρηνώδεις χορούς συνιστάμενοι επεβόων
τω μάρτυρι, προστάτην αυτοίς γενέσθαι».

Από τη συλλογή Η εποχή του θανάτου (1948)

[wings]

Γιατί αναφέρεται στο 904 μ.Χ. η Ζωή Καρέλλη:

904 μ. Χ.
Άλωση της Θεσσαλονίκης από τους Σαρακηνούς. Ακολουθεί λεηλασία και καταστροφή της πόλης,  σφαγή και εξανδραποδισμός των κατοίκων, όπως περιγράφει ο Ιωάννης Καμινιάτης.
http://www.thessalonikeis.gr/THESSALONIKEISELIDES/SelisXronologio.htm



Το 904, όταν η Θεσσαλονίκη καταλήφθηκε από τους Σαρακηνούς Άραβες, ο ναός λεηλατήθηκε άγρια και το ιερό "Κιβώριο" του Αγίου αρπάχθηκε σε κομμάτια από τους εισβολείς. ʼλλη διαρπαγή του νέου πια "Κιβώριου" του τάφου του Αγίου Δημητρίου έγινε με την ίδια βαναυσότητα από τους Νορμανδούς 281 χρόνια αργότερα, όταν καταλήφθηκε από αυτούς η πόλη (1185).
UsersKOSTASCostaschurches

Οι συγγραφείς εγκωμίων του Αγίου Δημητρίου, Ευστάθιος Θεσσαλονίκης, Γρηγόριος ο Παλαμάς, Δημήτριος Χρυσολωράς κ.α., αναφέρουν ότι το σώμα του Αγίου ετάφη στον τόπο του μαρτυρίου, ο δε τάφος μετεβλήθη σε βαθύ φρέαρ που ανέβλυζε μύρο, εξ ου και η προσωνυμία του Μυροβλήτου. Με την ανάδοση του μύρου συνδυάζονται και τα θαύματα του Αγίου Δημητρίου που, όπως αναφέρουν οι συναξαριστές του, συνέδεσε άρρηκτα το όνομά του με την γενέτειρά του Θεσσαλονίκη, της οποίας υπήρξε «ο μόνος ακριβής φρουρός», «φύλαξ άυπνος», «πύργος απόρθητος», αλλά και «παντοίων, ιατρός, νοσημάτων». Σε ημέρες δοκιμασίας, όπως η επιδρομές των Σαρακηνών, Σλάβων, Αβάρων, Αράβων κ.α., οι Θεσσαλονικείς τον ήθελαν να αγωνίζεται μαζί τους και να νικά. Μάλιστα, όταν η πόλη έπεσε στα χέρια των Σαρακηνών το 904 μ.Χ., ο Άγιος Δημήτριος φέρεται να είπε με πόνο ψυχής στον Άγιο Αχίλλειο «Εάλω μοι η πόλις»! Για την τελευταία και πιο μακρόχρονη (482 έτη) άλωσή της το 1430 μ.Χ από τους Τούρκους, ο Μυροβλύτης Άγιος «αποζημίωσε» την πόλη του αξιώνοντας να απελευθερωθεί από τον ελληνικό στρατό ανήμερα της εορτής του, την 26ην Οκτωβρίου 1912 και για τον λόγο αυτό η εορτή του είναι τόσο θρησκευτική, όσο και εθνική.
http://www.e-grammes.gr/2002/10/dimitrios.htm

[wings]

https://www.youtube.com/watch?v=xYwHORQMex4&t=114s

Η Αψίδα του Γαλερίου (Καμάρα) στη Θεσσαλονίκη

Ζωή Καρέλλη, Η στενή πύλη

(Αψίς Γαλερίου, Θεσσαλονίκη 1959)

Ονομασία της οδού Εγνατία,
από Βασιλευούσης μέχρι Δυρραχίου
δόξα του Βυζαντίου
στην πατρίδα, τότε,
«περικλεεστάτη, λογία, πρεσβυτάτη»
αυτή έχει μείνει, τώρα,
απομεινάρι της απέραντης κυριαρχίας,
της αχανούς επικράτειας.
Καθώς έχει διανοιχτεί, κοινή,
πόλης αρκετά μεγάλης, βέβαια∙
με τις καινούριες πολυκατοικίες,
τα φαρδιά πεζοδρόμια, δε στερείται
σημασίας τούτη της πολιτείας η αρτηρία.
Άλλη όμως η δική μου αφετηρία,
απ’ όπου προσπαθώ να ξεκινήσω,
προς τα πίσω οδεύοντας.

Γνώση της ιστορίας, της μοίρας
του Ελληνισμού φιλοδοξίες
και κάποιες ευτυχισμένες του έθνους στιγμές.
Είσοδος του Ελληνικού στρατού,
ελευθερία τη μέρα της γιορτής του Πολιούχου.
Παρελάσεις, ζητωκραυγές,
ύστερα, οδομαχίες, φωτιές...

Μακραίνουν, μικραίνουν οι ενθυμήσεις, οι διηγήσεις,
η πραγματικότητα έχει αλλάξει
και σου εμποδίζει τη φαντασία
ο δρόμος ευρύς, καλοστρωμένος
προκαλεί νόμιμη αδιαφορία.

Μνήμη αχνή, παιδική,
όταν η αψίδα του Γαλερίου
με τα τριμμένα, γεμάτα σκόνη ανάγλυφα,
κατείχε το χώρο, επιβλητική
και σ’ αυτή γύρω, συγκεντρωμένα
τα μικρομάγαζα και τα πιο μεγάλα
καταστήματα, κάπως καινούρια, τότε –
τα μεγάλα σπίτια με τις κλεισμένες,
αρχοντικές αυλές και τα μικρότερα,
όλα τριγύρω στην Καμάρα.
Εκεί γύρω, πυκνώνονταν οι συνοικίες μας,
ημών των υποτελών μαζί κι οι εκκλησιές μας.

Νοσταλγία. Πώς αισθανόσουν, τότε,
τον εαυτό σου, μέσα στην πόλη σου!
Βεβαιότητα για τα γνωστά, στέρεα πλαίσια.
– Σχεδόν τίποτα, δεν έχει απομείνει
απ’ την παλιά Θεσσαλονίκη
με τους αυστηρούς της αστούς.
Παρατηρώ την παραμερισμένην αψίδα
του Γαλερίου, αυτοκράτορος των Ρωμαίων,
έτος 300 περίπου μ.Χ.
Προς το δείλι,
σκιές κυανές και οι ρόδινες
προσέρχονται απ’ τα γύρω στενορύμια,
αυτές προσθέτουν τη μουσική
ασύλληπτων ήχων στο αρχαίο μνημείο.
Ανάβουν ύστερα, ηλεκτρικοί γλόμποι,
μάλλον φτωχικοί.
Ώσπου,
πάνω απ’ τα σπίτια της πόλης,
να υψωθεί η σελήνη μαγεύουσα.
Αυτή αφήνει να φανερωθεί η σιωπηλή κουστωδία:
στρατιές, οι αρχοντικές παραστάσεις,
οι μάχες, δηώσεις, σφαγές.
Πού να περάσουν όλες αυτές
οι μεγάλες ιστορικές ώρες, να χωρέσουν
φοβερές και ογκώδεις, οι τρομερές κραυγές
θριάμβου και πόνου, τώρα φανταστικές,
κάτω απ' το χαμηλό τόξο, που βαστά
τη μεγαλοπρέπεια τόσου βίου,
με μικρή πια την επιβολή!

Εγνατία Οδός
κι εσύ της Αψίδας πύλη στενή,
προς το μέλλον της μνήμης πορεία,
της ψυχής οδηγία διαρκής.

Θεσσαλονίκη 19...

Πότε το σώμα θα ξυπνήσει,
στην πάσα του Θεού αγάπη και σοφία,
τ’ όνειρο πότε θα εξηγήσει τη ζωή;

Παράκληση και η ανάκληση, η θαυμαστή
του ανθρώπου δύναμη κι αδυναμία άδολη,
επίμοχθα σ’ έχω αποζητήσει.
Ανήσυχος, πλανώμενος, μόνος
ή μ’ άλλους εγώ μαζί, εγώ,
περήφανος και ταπεινός,
με φοβισμένο θαυμασμό, απλός
ο μετρημένος και περίπλοκος άνθρωπος
ζητώ κι ως φαίνεται τη δύναμη δεν έχω
συγκεντρώσει κι εκείνον τον καημό,
μες στον περίβλεπτο ναό της πόλης
και πατρίδας μου τον κόρφο,
ονομαστή της πάνσεπτης Σοφίας οικοδομή,
εκεί να προσπέσω, ν’ αποκοιμηθώ
και ν’ αναβλέψω,
να ξυπνήσω, όπως πρέπει,
σε προστασία, σκέπη κι ανάπαυση.

Όψη της Πλατυτέρας, στην πάγχρυση Κόγχη,
συμπαραστάτις, η συμπονούσα, «γέφυρα
η μετάγουσα από την γη στον ουρανό»,
Συ, η των δύο μετέχουσα, πλησιφαής,
το διφυές μυστήριον γνωρίζουσα
και σιωπώσα την ιερή σιωπή!

Της γης κάποτε η θεά γονιμοτάτη,
το τέκνον που σου αφήρεσαν σε υποχθόνια
βάθη και ξέσπασες σε θρήνους γοερούς
που κι οι θεοί τους φοβήθηκαν.
Όμως, όταν σταυρώσαν τον Μονογενή,
του κόσμου έαρ το γλυκύτατον,
τότε, απόμεινες αμίλητη,
του πόνου η ευλαβεστάτη,
Μητέρα απειράριθμη, απέραντη,
η καθημένη στο θρονί και η προσβλέπουσα
το φως του κόσμου η κρατήσασα
«ως νήπιον νέον τον προ αιώνων Θεόν»,
τον κόσμον η κινήσασα προς νέαν αρχήν,
της γυναικός περιβληθείσα δόξα την απτόητη.
Φέγγει από Σε ο ισχυρός, βαρύς ναός,
κίονες και πεσσοί, οι σκοτεινοι
κι ορθοί, πνευματικά ορθούμενοι,
λάμπεις και ο ναός σε καταλάμπει
και Σε κρατεί η του Θεού Σοφία,
στην καρδιά της πόλης Θεσσαλονίκης,
«Επισημοτάτης».

Μικρά σκεπτόμενος, ο άνθρωπος εγώ,
πρέπει ν’ αρχίσω πάλι, στους δρόμους
περιδιαβάζοντας της πολιτείας, αγαπητής,
όπου ανήκω
κι έχω ακολουθήσει
σκολιάς οδούς κι έχω χαθεί και αρνηθεί
κι έχω παραιτηθεί και πάντα ξαναρχίζω,
ζητώντας την αρχή, και την επιστροφή
στους κόλπους της ορθοδοξίας, καθώς
τόσο με παιδεύουν οδηγίες πολύμορφες,
υποφέρω, δίχως να φέρω την υποταγή∙

το εναντίον, την αποστροφή του πόνου
δοξάζω, αντί τον πόνο των ανθρώπων να ομολογώ.
Βρίθει κι έβριθε στους δρόμους της πόλης,
γεμάτους αίματα και κοπριές.
Κράζω, ως πότε θα θεριεύει η τιμωρία;
Τόσες οι αμαρτίες μας, οι προσβολές
και οι αρνήσεις οι κρυφές και φανερές!
Κι έξαφνα, καθόλου δεν τις βλέπω,
τις προσταγές Σου δεν ακούω,
το ύψος δεν αισθάνομαι Σου.
Τι γίνεται ο άνθρωπος δίχως το νόημά Σου;
Προσκυνητής, αναζητώ κανόνα προσφυγής
τον τρόπο κι άλλους δε βρίσκω τρόπους
για να γρηγορήσω, παρά
ως έχω μάθει και διδαχτεί, ζητώ
σε όνειρο να μου δοθεί η χάρη
της παρουσίας Σου εντός μου.
Τους εφιάλτες ν’ απεκδυθώ των ημερών
που μ’ αποσπούν και με χωρίζουν,
απ’ το εφήμερό μου σχήμα ν’ αφαιρεθώ
και να εξηγηθώ στην ιστορία
της «περικλεεστάτης» πατρίδος μου
Θεσσαλονίκης.

Να επισκεφτώ
στον δρόμο, τον παράμερο ναό
του Αγίου Αντωνίου, βιώσαντος στην έρημο.
Με κατατρύχουν πειρασμοί διπλοί και δίχρονοι,
οι δίβουλοι, δισυπόστατοι, πολλοί
και τερατόμορφοι, πολύηχοι, με διπλοκεφαλές,
με γλώσσες τις διχαλωτές, λαλούν
του κόσμου όλες τις γλώσσες.
Και τις ακούω, εννοώ και μεγαλώνει μου
η ακοή κι είναι απρόσιτη η αναχώρησή μου,
γίνεται περιττή, όταν έρημος δεν υπάρχει
να δεχτεί, εκείνη την ερήμωση ψυχής
που περιφέρω.
Και πάλι, ούτε κατέχω,
ύστερα, την απελπισία κι απορώ
γιατί ποτέ την έχω φανταστεί,
αφού έχω τη δύναμη να γεωργήσω
τας ερήμους, μόνο του πνεύματός μου
την ξηρότητα δεν μπορώ να καρπίσω.
Στου σώματός μου την πυκνότητα,
βλέπω διπλό το νόημα του κόσμου,
ρωτιέμαι, ποιος ο εαυτός μου,
συ, των παράφορων ψυχών ο ιατρός
δεν μένεις βοηθός μου.

Μακριά δεν είναι η εκκλησιά, όπου
η θεοσεβής μητέρα μου πήγαινε τακτικά,
στη Γοργοεπήκοο ή την ελπιδοφόρο Δεξιά.
Παλιά κι η άλλη εκκλησία, γλυκιά η Γρηγορήτρα
«η Παναγούδα» ως την αποκαλούσαν
η μάμμη, η προμάμμη, όλες γυναίκες
φιλόθρησκες, σεμνές και σοβαρές,
στέκονταν στα στασίδια και προσεύχονταν
τις κατανυκτικές τους επικλήσεις,
αγνές, συνεσταλμένες έψαλλαν
παρακλήσεις μικρές και τις μεγάλες
δεήσεις, αγιασμούς και ωραία τροπάρια,
στις αγρυπνίες, ολονυκτίες κι άνοιγαν
τα κλεισμένα παρεκκλήσια για ευχαριστίες,
υπέρ υγείας αγαπημένων προσώπων
όταν ασθενούσαν και διάβαζαν ευχές∙

κι όταν υπέφεραν, προσέτρεχαν,
επιμελώς
εκοίταζαν και μάθαιναν τη σοβαρότητα
της μορφής Σου, Υπεραγία, «των θλιβομένων η χαρά»,
διδάσκονταν την εγκαρτέρηση της έκφρασής Σου
την οδυνηρή χαρά. Τώρα, Σεπτή, είναι
μεγάλη η επιβουλή και η ευλάβεια μικρή
κι η πίστη παίρνει άλλη δύναμη.

Μένει κλειστή η πύλη, καθώς
κανείς δε σκέφτεται να την ανοίξει,
όπως εκείνη η μητέρα που ζήτησε και πήρε
το κλειδί, από το εκκλησάκι του Σωτήρος,
και ’τοίμασε την τελετή, ευχαριστίες
να προσφέρει για τη σωτηρία
του μικρού παιδιού. Την είδες στ’ όνειρό της
κι όχι μόνο αυτή, συγγενείς και φίλοι άλλοι
είδαν κι έβλεπαν όνειρα κι άκουγαν κρότους
μυστικούς κι ανακαλύπτονταν ναοί
αγίων και μαρτύρων κι οι εκκλησίες
ήταν μέσα στις κατοικίες των ανθρώπων
κι οι κατοικίες των ανθρώπων βρίσκονταν
γύρω σ’ αυτές, αυλές πλατύτατες,
περιοχές χριστιανικές, προφυλαγμένες.

Οδός η Εγνατία της πόλης Θεσσαλονίκης
είναι διανθισμένη απ’ αυτές,
Άγιος Αθανάσιος,
η Παναγία των Χαλκέων, περίκαλλη,
σαν άνθος λαξευμένη, η Αχειροποίητος,
κάποτε τουρκεμένη κι ενδόξως επιστραφείσα,
όπως του Μυροβλήτη η περίβλεπτος βασιλική.

Ανοδικοί οι δρόμοι προς τα εκεί,
σ’ αυτούς κτισμένοι ναοί μικροί κι ευρύτεροι,
της πόλης κόσμημα λαμπρό,
της Λαοδηγητρίας και της Αγίας Αικατερίνης,
του προστάτου των ορφανών Δαυίδ του Οσίου...

Και προς τα τείχη της πόλης μου η πίστη
των προγόνων με υψώνει, αγάπης άνθιση.
Η άνοδός μου όμως δύστροπη
κι άγνωστη μένει μου η παραδοχή.

Αιώνια των πραγμάτων η μορφή
που μεταλλάζει, χάνεται για να ξαναβρεθεί
ακόμα και στην άρνηση
έξοχη μνήμη μ’ ακολουθεί.

(Αυτού παρέμεινε η εξομολόγηση του ζητήσαντος τη χάρη της Εγκοίμησης και μη αξιωθέντος την δωρεάν οράματος.)

Από τη συλλογή Το σταυροδρόμι (1973)

[wings]

Ζωή Καρέλλη, Έρωτες

Ι

Σ’ αγκαλιές τα σώματα ζητούν,
να ξεκουραστούν μαθημένα,
η θλίψη κι η ασκήμια να τυραννούν.

Ανάπαυση μέτρια,
περίσκεπτη εμπιστοσύνη,
μετρημένη παράδοση του σώματος,
σχεδόν υπόκριση ερωτική
ατελής ομιλία, η απαγορευμένη.

Στρέφονται από δω κι από κει
τυράννια και συστροφή, τα σώματα,
συμπλοκή άχαρη, καμιά παρηγορία.

Τα σώματα μένουν φτωχά,
άκαμπτα και κουρασμένα.
Τα παιδεύει της ηδονής εκμηδένιση.

ΙΙ

Σκέφτομαι τις πόρνες με τα σώματα πεθαμένα,
–απ’ την κούραση κιόλας απ’ την ανάγκη–
που πρέπει ακόμα να ζήσουν.
Σκέφτομαι τις πόρνες, που φιλούν τα στόματα,
όταν, από καιρό, έχουν πεθάνει τα δικά των σώματα,
φιλούν τα χαλασμένα στόματα, σπασμένα, γεροντικά,
χαλαρά, σιχαμερά, που δεν έχουν
ομιλία καμιά, ήχον φωνής να ταιριάζει,
την φοβερήν ώρα, όταν πλαγιάζει
το ένα σώμα στ’ άλλο κοντά.

Από τη συλλογή Της μοναξιάς και της έπαρσης (1951)

[wings]

https://www.youtube.com/watch?v=c_f4NSqDOvo

Ζωή Καρέλλη & Νένα Βενετσάνου, Εστάμπα (δίσκος: Καφέ Γκρέκο (2003))

Ζωή Καρέλλη, Εστάμπα

Από τις άκρες των δαχτύλων της
κυλάει φως.
Από τα δάχτυλά της κυλάει
ένας ήχος οπάλινος.
Γέρνουν τα δάχτυλά της
και γλιστράν οι σταγόνες στιλπνές
ξεφεύγουν, μικρές, διάφανες φωνές...

και στη μια παλάμη
έχει τον άγνωστο καρπό,
που τον κυβερνά το ευλύγιστο
λύγισμα, του λιγνού, δικού της καρπού.

Από τη συλλογή Αντιθέσεις (1957)

[wings]

Salvador Dali, The Temptation of St Anthony, 1946
Πηγή: famousartistsgallery.com

Ζωή Καρέλλη, Πειρασμός

[Από την ενότητα Χαλκογραφίες]

Εωσφόρε το πρόσωπό σου είναι σκοτεινό,
το βλέμμα σου πυρό φλογίζει,
το πάθος σου ηδονικά τυραννεί.
Η δύναμή σου ανάβει τα σπλάχνα μας.

Τα δεσμά σου ποιος ένοιωσε ηδονή
και μπόρεσε να σε λησμονήσει!
Μεθάς το φτωχό μας κορμί
και πλούσιο το δένεις σε ορμήν ακατάβλητη.

Τι κι αν η ζωή μας πληρώνει τυραννική
τη γνώση, σκληρότατη ανταμοιβή;
Τι κι αν η μοίρα μας είναι καταστροφή;
Η γοητεία σου μας έχει στυλώσει
σ’ επιμονή τυραννισμένη, περήφανη.

Ω, η οδύνη της άκαμπτης υπεροψίας
στο χαλκόχρυσο του προσώπου σου!
Τι να την κάνουμε την υπομονή;
Μέθη μας παρασέρνει με σένα που κρατάς
τη μορφή ωραιότατη και στη συντριβή σου
το βλέμμα λαμπρό.
Καίει φωτιά
η αχόρταστη, πιο πολύ μας σκληραίνει.

Πρόσωπο της δοκιμασίας μας,
τ’ αστραφτερά σου μάτια κι αν δεν έχουν
της αφθαρσίας το φως, μας ξεσηκώνουν
σε δυνάμεις ανταρσίας που ξεπληρώνουν
την ύπαρξή μας, ανθρώπινη.

Πόσες φορές την εμορφιά σου
προσπάθησα ν’ αποσπάσω από μέσα μου
κι ατόνησα, άγγελε αποδιωγμένε
απ’ το αιώνιο πνεύμα. Με φόβο
σ’ ατένισα κι επιθυμία,
να χορτάσω
περίμενα τη γέψη της ζωής,
απ’ τη γνώση της αμαρτίας, ύστερα.
 
Από τη συλλογή Χαλκογραφίες και εικονίσματα (1952)[/center]

[wings]

Ζωή Καρέλλη, Οι ουλές

Σαν πεινασμένα στόματα που δεν εχόρτασαν,
ανοίγουν οι επιθυμίες πληγές απάνω μας,
που μένουν ανοιχτές και δεν περνούν,
πληγές που μας πονούν.

Αν χέρι συμπονετικό δε μας τις γιάνει,
αν λόγος συμπονετικός δεν μας γλυκάνει,
λόγος παρήγορος, που ξέρει, απαλός,
τα τραύματα αφορμίζουν.
Περνάει καιρός και κλείνουν,
γιατί πρέπει να ζήσουμε.
Όμως σημάδια αφήνουνε,
ουλές, που φαίνονται άσχημες, βαθιές.
Οι αληθινές μορφές είναι τυραννισμένες.

Κι ας μη μας λένε τότε,
ας μην κατηγορούν, που είμαστε
οι παραμορφωμένοι.

Από τη συλλογή Της μοναξιάς και της έπαρσης (1951)

[wings]

Bing Crosby - White Christmas (1950).avi - YouTube

Bing Crosby: White Christmas

Ζωή Καρέλλη, Παραμονή της Γέννησης

1ο

Στον όγκο του χρόνου υπάρχει η στιγμή.
Επίσημη την τοιμάσαμε, τη θελήσαμε,
τοιμάσαμε την έκσταση, θελήσαμε τον θαυμασμό.
τοιμάσαμε την ανάταση, θελήσαμε τη χαρά,
τοιμάσαμε τη γιορτή, θελήσαμε τον εαυτό μας
γεμάτον έκσταση, θαυμασμό και χαρά.

«Εν ανθρώποις ευδοκία».
Βγαίνουν οι άνθρωποι,
λαλούν οι άνθρωποι στην παγερή έναστρη νύχτα
που λάμπει ιώδης και μαύρη,
κρυστάλλινη, διαυγής, διάφανη, άυλη.

Οι άνθρωποι είναι πολλοί μαζί
και μιλούν, γελούν κι απαντούν ο ένας στον άλλο,
πηγαίνουν ν’ ακούσουν και δεν ακούν
τη φωνή του ανθρώπου καν μέσα τους.
Ήσυχοι, κουρασμένοι, ανύποπτοι,
στέκονται και περπατούν, διαβαίνουν.
Οι άνθρωποι είναι γελαστοί.

Αύριο είναι γιορτή,
αύριο είναι διασκέδαση,
αύριο είναι ανάπαψη.
Οι άνθρωποι χαίρονται, χαίρονται,
πηγαίνουν, περπατούν, διαβαίνουν,
βλέπουν ό,τι έμαθαν να βλέπουν.

Από τη συλλογή Πορεία (1940)

[wings]

Gerard David, Holy night (late 15th century)

Ζωή Καρέλλη, Παραμονή της Γέννησης

2ο

Δάκρυα εμποδίστε μου το βλέμμα.
Δάκρυα κλείστε μου τα μάτια.
Δάκρυα σκοτίστε μου το κοίταγμα.

Ψυχή χτυπημένη,
νικημένη απ’ τον ίδιον εαυτό μου,
ψυχή μου αφανισμένη απ' το βάρος,
του ανθρώπινου σώματος δύσκολο βάρος,
δεν έχεις φωνή, ψυχή μου, ν’ ακουστεί,
για ν’ ακούσεις στης νύχτας το φέγγος
υπερούσια λόγια, ψυχή μου, δεν τοίμασες
συνοδεία αγγέλων στη νύχτα του σκότους δεν τοίμασες,
συνοδεία μες στη νύχτα για σένα δεν τοίμασες.
Σωπαίνεις και δεν ακούς
τη φωνή της έναστρης νύχτας ακόμα,
κινούνται τ’ άστρα, το φέγγος κινείται
ιώδες και μαύρο, γαλάζιο,
κινούνται τ’ ακίνητα πάντα ακόμα,
ψυχή μονάχη, δίχως φωνή
παραμένεις, δίχως ακοή περιμένεις ακόμα
δεν έχεις φωνή να φωνάξεις
τον εαυτό σου στους άλλους
ανάμεσα να χαθείς, να βρεθείς
να μην είσαι μονάχη, ψυχή μοναχή.

Από τη συλλογή Πορεία (1940)

[wings]

Martin de Vos, Nativity, 1577 Oil on panel. O.L.Vrouwekathedraal, Antwerp.

Ζωή Καρέλλη, Παραμονή της Γέννησης

3ο

Γέλια και μιλήματα,
φωνές γλυκές παιδιάτικες,
ψιλές φωνές γυναικείες
και βαριές αντρικές.
Ακούν όλοι∙ εκκλησία
τους κλείνει η έκκληση,
καλούν το παιδί
που υπάρχει υπέροχο,
την ασώματη υπερέχουσα ύλη

που το γεννά απείραχτη,
άφθαρτη, αειπάρθενη, διαρκής
παρθένος στους αιώνες των αιώνων.

Από τη συλλογή Πορεία (1940)

[wings]

Matthias Grünewald, Concert of Angels (left) and Nativity (right), 1510-1515
Oil on panel. Musée d'Unterlinden, Colmar, France.

Ζωή Καρέλλη, Παραμονή της Γέννησης

4ο

Αμήν αμήν λέγω, Κύριε,
συγχώρησε την αδυναμία μου,
χώρον χάρισε στην αδυναμία μου, Κύριε,
με την αδυναμία μου να χωρέσω στην έκκληση
της ψυχής μου. Συγχώρεσε
την σκληρή κατάπτωση,
της σκληρότητας ψυχρής την κατάσταση,
της στείρας ψυχρότητας την κατάκτηση,
της σκληρότατης πτώσης τη στάση,
της ψυχής τη στειρότητα.

Εκείνος που δεν γεννά, δεν γεννάται,
δεν αναγεννάται ποτέ, Κύριε,
της Γέννησης «σκήνωσον εν εμοί»,
ο την Σάραν και την Ελισάβετ
γονίμους διδάξας, προς δόξαν σου αιώνιαν.

Από τη συλλογή Πορεία (1940)