Γιώργος Θέμελης

[wings]

Αυτό δεν είναι άλλοθι για να κάνουμε το παν ώστε να σκοτώσουμε την ελπίδα. Οι ποιητές θα είχαν πολλά να πουν σ' ένα πιο ευτυχισμένο κόσμο. Γιατί η εσωτερική αναζήτηση είναι αυτή που προέχει στον άνθρωπο κι όχι οι εξωγενείς παράγοντες και οι κοινωνικοπολιτικές συνθήκες.

[wings]

Γιώργος Θέμελης, Άφωνη γλώσσα

[Ενότητα Το δίχτυ των ψυχών II]

Από μακρυά μόνο μιλούμε.
Με τη φωνή μιλούμε, με τον αντίλαλο,
Μ’ όλα τα όργανα της Απουσίας:

Με Τηλεβόες,
Κλήσεις,
Με τηλέφωνα.

Όταν βρεθούμε δοσμένοι
ο ένας στον άλλο,
Βυθισμένοι
Στο κλίμα της Παρουσίας,
Πρόσωπο μέσα στο πρόσωπο,
Τότε,
Δε μιλούμε,
Δεν μπορούμε να μιλήσουμε.
Τότε
Μιλούμε αλλιώς.
Μιλούμε την άλλη
Γλώσσα την ανεκλάλητη.

Την άφωνη γλώσσα της σιωπής.

Από τη συγκεντρωτική έκδοση Γ. Θέμελη Ποιήματα II (1970)

[wings]

https://www.youtube.com/watch?v=1WQG2A8cw6s

Μάνος Χατζιδάκις, Η μελαγχολία της ευτυχίας (έργο: 30 νυχτερινά (1983))

Γιώργος Θέμελης, Μελωδία

[Ενότητα Σημεία και σύμβολα]

Τα πόδια μας, πιο γήινα, πατούν στη γη,
Στηρίζονται, συγγενεύουν με τα φυτά.

Τα χέρια, πιο αέρινα, ταξιδεύουν.

Τα χείλη, πιο αιμάτινα, πιο σαρκικά,
Φέγγουν τη νύχτα, γεύονται τον έρωτα.

Τα μάτια, πιο αόρατα, πιο μυστικά,
Παίρνουν το φως, το αντανακλούν.

Μέλη και όργανα, όπως η μουσική.

Ένας αγέρας περνά μες στις πτυχές
Και τις κλειδώσεις: τα κορμιά σαλεύουν,
Βάζουν τις ζώνες τους και περπατούν.

Μες απ’ τον ύπνο σηκώνονται οι ψυχές
Και τρέμουν, γυρεύει η μια την άλλη,
Ανεβαίνουν στα μάτια και στα χείλη.

Σαν τον χυμό, το αίμα της γης, μες στους κορμούς. 

Από τη συλλογή Φωτοσκιάσεις (1961)

[wings]

Γιώργος Θέμελης, Επάνω στα ίχνη

Περπατώ και θυμούμαι

Κάτι ξέχασα
Κάτι είχα να κάμω

Πουθενά δεν είναι ο κόσμος
Κλεισμένοι ο ένας στον άλλο
Γνωρίσαμε τη νύχτα που ομιλεί

Κάθε πρωί γίνεται φως
Καινούργιος ουρανός
Ποτέ πια, δεν είναι αλήθεια,
Μέσα μου σκυμμένο πρόσωπο
Χέρια ξεχασμένα μέσα στη σάρκα

Περπατώ και θυμούμαι
Γυμνή στιγμή απέραντη διάρκεια

Ποτέ πια, δεν είναι αλήθεια,
Μέσα μου σκυμμένο πρόσωπο
Διπλό κορμί ακέρια μοναξιά

Να κοιμηθώ να γνωρίσω ατέλειωτα

Από τη συλλογή Γυμνό παράθυρο (1945)

[wings]

Γιώργος Θέμελης: [Είπα ν’ αφήσω...]

Είπα ν’ αφήσω αυτό το πεθαμένο σπίτι
Να πάω να κατοικήσω επάνω στη θάλασσα
Σκιές το κατοικούν ξεχασμένες φωνές
Εξαρθρωμένες κούκλες ανεβοκατεβαίνουν τις σκάλες

Το παράθυρο μένει γυμνό μέσα στη νύχτα
Όλα τα τζάμια έχουν πέσει
Κομμάτια από γυαλί πάνω στη σκόνη

Και μένω κι αγωνίζομαι να βρω τη σκιά μου
Ίχνος από παλιό λησμονημένον ήλιο

Από τη συλλογή Γυμνό παράθυρο (1945)

[wings]

Γιώργος Θέμελης, Ακροτελεύτιος ύμνος

Σχέδιο για μια λυρική εποποιία

Πόντον επ’ ατρύγετον δερκέσκετο δάκρυα λείβων
Οδύσσεια Ε 84

Έβδομη ραψωδία

Ακροτελεύτιος ύμνος

Κι εσύ αθάνατη, εσύ θεία,
που ό,τι θέλεις ημπορείς…
Διονύσιος Σολωμός

Πατώντας τάφους παλιούς και τάφους νιόσκαφτους

Τη συνοδεύουν σπασμένες πέτρες κι ένα πλήθος σκιές
Και μια βοή, ένας καπνός που βγαίνει από μεγάλα βάθη

Με το ματωμένο φουστάνι, το τρύπιο σώμα της παρουσίας
Με τη λεπίδα στα μαχαίρια της αυγής σαν την ακονισμένη αγάπη
Που σκοτώνει

***

«Τόπο» λέει η ματιά κόβοντας θάλασσα «τόπο»
Αγναντεύοντας τ’ αδύναμα περιστέρια που δεν μπορούν να σηκωθούν πολύ ψηλά
Κι αφήνουν άσπρους παραδαρμούς πάνω στους κίονες
Στα χιόνια των Καρυάτιδων που κρύβουν ωραίους αιώνες
Στους θείους λαιμούς οπού κρατούνε κάνιστρα αετών
Που ψάλλουν την εντέλεια κι υμνούν το φως μες σε γαλήνια τόξα
Δροσίζοντας πότε πότε το στήθος τους μες στους αφρούς του Αιγαίου
Για να πάρουν κουράγιο και να σηκώνουν τη διαύγεια

Και τα στιλπνά κοιμητήρια που κρύβουν ζωντανές αγάπες κι άφθαρτους έρωτες
Πεθαμένους μα αθάνατους, θαμμένους μα ξυπνητούς σ’ όλα τα φώτα
Και που αγαπούν την αξίνα βγάζοντας τα πουκάμισα των παρθένων
Το ίδιο όπως οι Σάτυροι με τους γενναίους φαλλούς μες στις σπηλιές των τάφων
Το ίδιο όπως οι λευκοί νυμφίοι που σέρνουν τις αναμμένες λαμπάδες των γάμων τους μέσα στις νύχτες
Και κλειούν τις πόρτες σ’ όλες τις άβγαλτες κοπέλες που δεν ξέρουν τι θα πει άνοιξη
Αθανασία κι υμέναιος, νυμφικές αμυγδαλιές και στέφανα κερένια
Κι όπως οι άγγελοι που παίρνουν σάρκα ντύνονται και κατεβαίνουν σκάλες
Για να μιλήσουν με τον άνθρωπο δοκιμάζοντας το ψωμί του
Για να του φανερώσουν κάποια μυστικά του απλώνοντας τη μοίρα του
Και βλέπουν θάλασσα, πίνουν χαμόγελο και ξεχάνουν
Θρόνους και γρύπες και φτερά και κρίνους αμάραντους

***

Καλά όλα θαυμαστά κι ευλογημένα τρεις φορές

Μα θέλουν να φάνε
Θέλουν να δώσουν μπόι για να μπορούν να περπατάνε
Να πάρουν αίμα βαθύ για να μπορεί να πλέει η καρδιά τους

***

Φεγγοβολή τού ελληνικού ουρανού

Που κούρσευες τις ματωμένες πεδιάδες κάνοντας τρία βήματα κι ένα μεγάλο τέταρτο
Περπάτησε και πάλι, κάνε το πέμπτο και γίνου θάλασσα
Πνίξε τα σάπια καράβια και τα τέρατα και μπήξε μια φωτιά
Που να πάει ντουμάνι, να καπνίσει ο θάνατος να σκάσει ο μαύρος ήσκιος
Και μπήξε μια φωνή και κράξε απ’ τις πέντε ηπείρους του καιρού τους πεθαμένους
Ναρθούν και να ζεστάνουν τα χέρια τους, να πιουν καπνό και να μιλήσουν όπως μιλούσαν
Απλά σταράτα με την καρδιά και με τα γένια τους
Κι ύστερα να μας πάρουν στα χέρια και να μας φιλήσουν
Να μας πουν την αγάπη και την περηφάνια, τον ύπνο και την ομορφιά
Να μας μάθουν πώς χτίζουν πώς σπέρνουνε παιδιά
Πώς πελεκούν το μάρμαρο για να πάρει μιλιά κι αγέρα
Πώς ανεβαίνουν στον ουρανό κι αγναντεύουν τον κόσμο

Κι ύστερα να σύρουν τις γυναίκες τους μες στα φαρδιά τους φορέματα
Για να μας γεννήσουν άλλη μια φορά μες σε βαθιά κρεβάτια

Αληθινούς

Θεσσαλονίκη, Φλεβάρης 1948

Από τη συλλογή Ο γυρισμός (1948)

[wings]

Γιώργος Θέμελης, Μελέτη ψυχής (VI)

[Ενότητα Μελέτη ψυχής]

Μην είδατε την ψυχή μου;
Δενδρόκηπος

VI

Το στοιχειωμένο είμαι σπίτι το ετοιμόρροπο,
Που στέκει εδώ σαν το φυτό και γέρνει πέρα.

Διαμονή παλιών ψυχών, κατοικητήριο φαντασμάτων.

Υπάρχω, είμαι,
Ως να μην ξέρω,
Πως το χτισμένο τούτο σπίτι
Είναι σα μια κλωστή,
Ένας ψυχρός άδειος αγέρας
Ανάμεσα σε μένα
Και το θάνατο.

Υπάρχω, είμαι γεμάτος,
Η βαρύτητά μου με φοβίζει.

Πράξεις βαριές, ασήκωτες, μάταιες,
Πράγματα συντριπτικά, καθώς ένα τσουβάλι πέτρες.

Πώς θα με πάρουν να με σηκώσουν,
Ένα βαρύ φορτίο γεμάτο απ’ την ουσία του.

(Πίσω, Θεέ μου, πίσω, απ’ την αρχή).

Από τη συλλογή Το δίχτυ των ψυχών (1965)

[wings]

Γιώργος Θέμελης, Αλλιώς ωραίος

[Ενότητα Α'. Το δίχτυ των ψυχών]

Αυτό που λέμε ο έρωτας, δεν είναι
Ο Έρωτας: ο Άγγελος με τ’ ανοιχτά φτερά.

Αλλάζει όψη, μεταμορφώνεται,
Γίνεται ωραίος, αλλιώς ωραίος.

Δεν την αντέχεις την ομορφιά του.

Τα ζώα τον βλέπουν, κρύβονται
Στο δέρμα τους, σωπαίνουν τα πουλιά.

Τα σώματα σκεπάζονται τη σκιά τους.

Γίνεται αλλιώς ωραίος, φοβερά ωραίος,
Ως να ’χει βγει απ’ την έκλαμψη μιας πυρκαγιάς.

Δυνατός ως η θάλασσα, ως ο άνεμος.

Ισχυρός ως στήλη πυρός, ως όρος.

Μοναχικός ως ογκόλιθος, ως ακίνητος ποταμός.

Αθόρυβος ως ίσκιος πουλιού, ως χτύπος ονείρου.

Διαβρωτικός ως φλόγα, ως ποίημα, ως πυρετός.

Αναίσθητος ως λίθος, ως ξίφος γυμνό.

Άτεγκτος ως ζυγός, ζυγιάζοντας τα βάρη των ψυχών.

Από τη συλλογή Το δίχτυ των ψυχών (1965)

[wings]

Γιώργος Θέμελης, Φωτοσκιάσεις

[Ενότητα Φωτοσκιάσεις]

Χ

Αγαπημένη πλάνη, αγαπημένη ματαιότητα.

Ίσως καθρέφτισμα, ίσως μουσική,
μια μουσική παράξενη, μαρμαρωμένη.

Τι κι αν ξυπνήσουμε κάποτε κι ανοίξουν
τούτα τα μάτια σε μια άλλη αυγή.

Λιπόσαρκοι, γυμνοί και πεινασμένοι.

(Πώς να σε δω, Θεέ μου, να σε γνωρίσω,
πώς να κοιτάξω το πρόσωπό Σου,
χωρίς μάτια, δίχως πρόσωπο).

Εγώ αγαπώ τη γη, τη μάταιη γη,
είμαι από γη∙ εγώ αγαπώ το φως,
εγώ αγαπώ τη θλίψη την απέραντη,
τη θλίψη της γης, του ήλιου και του αγέρα.

Εγώ αγαπώ το σώμα και το αίμα,
το τίμιον αίμα, τ’ άγιο σώμα.

Τον έρωτα εγώ αγαπώ, το θάνατο.

Από τη συλλογή Φωτοσκιάσεις (1961)

[wings]

https://www.youtube.com/watch?v=NEwJAXHhcC0

Μανόλης Αναγνωστάκης & Μίκης Θεοδωράκης, Όταν μιαν άνοιξη
(ενορχήστρωση: Σταύρος Ξαρχάκος, ερμηνεία: Μαρία Φαραντούρη / έργο: Μπαλάντες (2007))

Γιώργος Θέμελης, Δενδρόκηπος

Χ

Στην πλατιά λεωφόρο προς το προάστιο,
—Ένας μονήρης δενδρόκηπος με στέγες χαμηλές—
Ψυχή...
Κάτι αγαθά σκυλιά χωμένα στο πετσί τους
Κι επάνω κάποια πρόωρα πλανημένα χελιδόνια,
Μετέωρα, σα να μας χαιρετούν και να μας δείχνουν
Το δρόμο προς την άνοιξη που πλησιάζει.
Μόλις προφταίνουμε να ιδούμε λίγο πίσω, λίγο εμπρός,
Κάποιον ακίνητο καπνό ή δέντρο που φεύγει.

Ήτανε κι άλλοι στην είσοδο, ξενιτεμένοι,
Φτασμένοι εκεί από τόπους μακρινούς.
(Σαν ένας τελευταίος σταθμός ή αίθουσα αναμονής).
Κοιτάζοντας με μάτια ασάλευτα προς το κιγκλίδωμα.

Γυρίσαμε και είδαμε τα ρούχα μας που ’χαν παλιώσει
Και τα κατάκοπα γόνατά μας γυρισμένα προς τη γη.
Και νιώσαμε τα χέρια που άγγισαν τα χέρια μας να σαλεύουν
Όπως τα ζωντανά ψάρια που πιάνεις στον ύπνο σου και ξεφεύγουν.
Να λάμπουν πίσω τα σπίτια που σκέπασαν τη γύμνια μας.

Ακούσαμε μέσα την καρδιά μας, όπως μια πέτρα που κυλάει.

Είδαμε τότε τον εαυτό μας σαν έναν άλλο,
Τριγυρισμένο από ’να φως,
Ανάμεσα σε καθαρές φωνές και ήχον οργάνων.

Χαιρετήσαμε τον ήλιο που βασιλεύει.

Πλησίασε κάποτε από μέσα ο Φύλαξ-Κηπουρός
(Κλειδιά στη ζώνη, την αξίνα στον ώμο).
Μας κοίταξε λίγο και χάθηκε στους διαδρόμους
Ανάμεσα δέντρα πανύψηλα κι αιώνιους ίσκιους.

Καθίσαμε κι εμείς εκεί με τους άλλους,
Μαζί με τις παλιές εικόνες που κρατούσαμε,

Κοιτάζοντας με μάτια ασάλευτα προς το κιγκλίδωμα.

Από τη συλλογή Δενδρόκηπος (1955)

[wings]

Γιώργος Θέμελης, Είναι για σένα

[Ενότητα Στα ίχνη των πουλιών]

Είναι για σένα που αγαπώ το φως
Τους ανθρώπους τα δέντρα που σου μοιάζουν
Ό,τι σαλεύει κι ό,τι πνέει
Το κύμα που μοιράζεται την απλωσιά του
Και το νερό που τραγουδάει τον έρωτα

Είναι για σένα κι είσαι εσύ
Που περπατείς μες σ’ όλους τους καθρέφτες
Στο κάθε τι στα πράγματα
Τα γκαρδιακά μου αδέρφια

Και το τραπέζι αυτό το τρυφερό που βλέπει
Τα χέρια σου στον ύπνο του σα δυο φτερά
Και το τραπέζι αυτό το τρυφερό που ακούει
Τη μυστική του ηχώ μες στην πυκνή σιωπή του

Είναι η καρδιά μου που σε στηρίζει σα μια σημαία
Είναι η καρδιά μου που σε δέχεται σαν ουρανό

Από τη συλλογή Άνθρωποι και πουλιά (1947)

[wings]

Γιώργος Θέμελης, Επιστροφή

Από σκαλί σε σκαλί
Δε βρίσκω καιρό να σηκώσω κεφάλι
Να θυμηθώ κοιτάζοντας τον ουρανό

Δεν μπορώ να κινήσω το χέρι
Ν’ αγγίξω τον καρπό τον πόνο μες στο δέρμα
Ο άνεμος περνά σφυρίζοντας μες από κορμούς
Χορδές σκονισμένα μαλλιά ακούρευτα όνειρα

Πουθενά δεν είναι σταμάτημα
Ακούς που ηχεί βαθιά το σώμα
Φωνάζει βοήθεια η λυγισμένη κραυγή

Το παλιωμένο σπίτι στέκει από συνήθεια
Πρέπει να πατώ στα δάχτυλα
Να μιλώ με τα μάτια
Μην ξυπνήσω τον ύπνο που κοιμάται
Θα φωνάξουν οι σωπασμένες φωνές
Θα γκρεμιστούν οι ψεύτικες κούκλες

Νύχτα θολή από ίσκιους που χόρτασαν αίμα

Να πατήσω επάνω σε πτώματα
Να περπατήσω επάνω στα δάκρυα
Με τα παλιά σχισμένα παπούτσια

Ας βγάλουμε από πάνω μας το μπαλωμένο πουκάμισο
Να ξαναγίνουμε ξυπόλητα παιδιά του δρόμου
Να ξαναγίνουμε γυμνά νεογέννητα νήπια
Ανάμεσα στα έκπληκτα αγαθά ζώα

Ατέλειωτο τραγούδι ο κόσμος
Μέσα στα μάτια ενός παιδιού
Ουράνια φτερά και χελιδόνια αντάμα
Ένα τραγούδι κρυμμένο στην καρδιά του νερού

Ο ουρανός
Μέσα στα πρόσωπα

Από τη συλλογή Γυμνό παράθυρο (1945)

[wings]

Γιώργος Θέμελης, Η νήσος των ναυαγών

Σχέδιο για μια λυρική εποποιία

Πόντον επ’ ατρύγετον δερκέσκετο δάκρυα λείβων
Οδύσσεια Ε 84

Δεύτερη ραψωδία

Η νήσος των ναυαγών

Τώρα μας καίει το λιοπύρι
Επάνω σ’ αυτή την ξέρα σ’ αυτό το μαύρο βράχο
Κυκλωμένο απ’ τους ανέμους δαρμένο απ’ τη βοή
Κι από μηνύματα καταιγίδων

Στεγνοί
Με σάρκες λιγοστές κι άφθονο ουρανό
Ψυχή αλμυρή δέρμα φθαρμένο από θαλασσοπούλια και φως
Μαζεύουμε το νερό της βροχής μες στις κουφάλες
Μασούμε πεταλίδια και βότσαλα

Μας τρώει η έγνοια
Μας ανάβει τα είδωλα μια αλλοτινή μορφή
Πανιά μεγάλα και ξάρτια μες στη φτερούγα του ήλιου
Κ’ η φαντασία μιας θάλασσας που δεν την πάτησε ίσκιος
Δε ράγισε το πράο της κρύσταλλο αυλακιά πουλιού

Δε γίνεται να ξεχάσουμε
Να πληθύνουμε τη σκόνη θάβοντας το πιο ακέραιο σχήμα
Στους τάφους που αναπαύονται τα λείψανα των μεγάλων νεκρών
Στο χωνευτήρι του διανυμένου χρόνου με τον κίτρινο άνεμο
Γιατί πλέει, ταξιδεύει μέσα στο αίμα μας οργώνοντας το γυρισμό του με τις χιλιάδες χρόνια
Πάνω σε πλάκες χιλιοδιπλωμένες ποτισμένες οδύνη και που τις ξεφυλλίζει ένας καημός

Σκαρί απ’ όμορφη γυναίκα που η θωριά της καίει και γράφεται
Και που η ασύγκριτη γραμμή της έχει κάτι απ’ το πουλί που πετάει ψηλά
Και κάτι απ’ την κοκκινωπή αγωνία του ήλιου όταν μπατάρει
Κι απ’ το θυμό της θάλασσας που μάχεται να συγκεράσει
Το φως και το σκοτάδι
Το φελλό και το μολύβι

Προβάλλει με το γνώριμο ερωτικό του λύγισμα
«Αργώ» ή «Γοργόνα» στην πολύφωτη μπούκα του ορίζοντα
Φέρνοντας πίσω τους θεούς
Τον καπετάνιο που χάθηκε στις πόρτες της αυγής
Αγγεία, χρυσαφικά…

Το καράβι που πλέει μέσα στο αίμα μας

Από τη συλλογή Ο γυρισμός (1948)

[wings]

Γιώργος Θέμελης, Γέννηση

Οδύνη το σκέπασμα
Να κάθεσαι να υπάρχεις
Μέσα στο στήθος

Με παιδεύουν λυγμοί
Ραγισμένες καμπάνες

Να είχα το θάρρος
Αγάπη ακούραστη
Να μπορούσα να ψάλλω
– Ειρήνη!... Ευδοκία!

Έκλεισαν οι φωνές
Τα μάτια έχουν στεγνώσει
Μοναξιά μεγαλόπρεπη

Έντομα φριχτά φτερά βυθισμένα στη λάσπη
Αλλού το κεφάλι, αλλού τα μέλη
Θρεμμένα με το ίδιο τους το αίμα

Δεν υπάρχουν πια ποιμένες
Άστρα που ψάλλουν στον βαθύ ουρανό
Οι Άγγελοι τραβήχτηκαν σε απρόσιτα ύψη

Δε βρίσκεται στη γη παρθένος
Να εγκυμονεί τον γιο του ανθρώπου
Αγκαλιά ουρανού με τη νύχτα

Πότε θα περιμένουν νά ’ρθει
Η Δεύτερη Παρουσία

Από τη συλλογή Γυμνό παράθυρο (1945)

[wings]

https://www.youtube.com/watch?v=D-m9qGp3CwA

Μάνος Χατζιδάκις & Μάνος Ελευθερίου, Η μπαλάντα του οδοιπόρου
(ερμηνεία: Γιάννης Δημητράς / έργο: Ο οδοιπόρος, το μεθυσμένο κορίτσι και ο Αλκιβιάδης (1974))

Γιώργος Θέμελης, Οδοιπόροι

[Ενότητα Σημεία και σύμβολα]

Όταν περνώ τον εαυτό μου,
Σαν μέσα σ’ ένα άλλο ένδυμα,
Βγάζοντας τα καθημερινά κουρέλια,
Το φως
Ανατέλλει και δύει στο πρόσωπό μας.

Η τύχη του κρέμεται μετέωρη,
Σαν από κάποιον ήλιο δικό μας.

Λέμε το φως ημέρα, το σκότος νύχτα,
Μοιράζουμε ονόματα: άστρα, φυτά και ζώα.

Είμαστε δίχως τάφο και πατρίδα,
Σαν τους πλανόδιους μουσικούς.
Τραγουδούμε, χορεύουμε, παίζουμε όργανα.

Η μουσική μας είναι η ομιλία μας, ο έρωτας το μυστικό μας.

Οδοιπορείτε, ακούραστοι οδοιπόροι, μιλάτε.
Τι στοιχίζει μια λέξη ακόμα, ένα όνομα.
Ένα χαμόγελο ή μια χειρονομία. 

Από τη συλλογή Φωτοσκιάσεις (1961)