Γιώργος Θέμελης

[wings]

Γιώργος Θέμελης: Δ. Η Μόνα παίζει

[Ενότητα Ζώα, Πράγματα, Υποστάσεις]

I

Τ’ αρνί ήπιε απ’ το ποτάμι του λύκου.
Τ’ αρνί αρνί, ο λύκος λύκος.

Είναι καλός ο λύκος, όπως τ’ αρνί,
Είναι καλή η μαύρη αρκούδα.

Όλα τα ζώα είναι καλά.
Τα σκυλιά φυλάνε τα σπίτια και τ’ αρνιά.

Τα ζώα μιλάνε: είμαστε ζώα.

Γαβγίζουμε, κουνούμε την ουρά,
Κάνουμε το περπάτημα της πάπιας.

Εγώ ’μαι τ’ άσχημο γυμνό παπί.

Αλλάζω, γίνομαι κύκνος
Μες στο καθρέφτισμα της λίμνης.

Η Μόνα είναι γατάκι, νιαουρίζει.

Από τη συλλογή Η Μόνα παίζει (1961)

[wings]

Γιώργος Θέμελης: Δ. Η Μόνα παίζει

[Ενότητα Ζώα, Πράγματα, Υποστάσεις]

II

Το γαϊδουράκι έκοψε το σκοινί
Και τρέχει σ’ άγνωστους κήπους.

Σηκώθηκαν οι πεταλούδες,
Σηκώθηκαν τα πουλιά και τα κουνέλια.

Να ’μουν πουλί να πέταγα, να ’μουνα
Γαϊδουράκι σε μιαν άνοιξη.

Κρίνος, λευκότατη σιωπή.

Καλύτερα ποτάμι να τραγουδώ,
Να ’ρχονται τα κοπάδια να με πίνουν.

Από τη συλλογή Η Μόνα παίζει (1961)

[wings]

Γιώργος Θέμελης: Δ. Η Μόνα παίζει

[Ενότητα Ζώα, Πράγματα, Υποστάσεις]

III

Το σπίτι μας είναι ένα μεγάλο δάσος,
Γεμάτο δέντρα, μυστικές φωνές.

Κοριτσάκια γυρίζουν μες στη νύχτα∙
Έχασαν τα ματάκια τους, χάθηκαν.

Προς την αυγή διαβαίνει ο πρίγκιπας.

Τ’ αλογάκι του είναι νοητάκι και μιλάει
Με τα μακριά μαλλιά και τ’ ασημένια πέταλα.

Κοντά στην πόρτα αρχίζει η θάλασσα,
Καράβια, μαγικά δελφίνια και ψαράδες.

Το δάπεδο γέμισε βαθιά νερά∙
Πέφτουμε χάμου και κολυμπούμε.

Εδώ η θάλασσα, εκεί η στεριά,
Ανοίγουμε νά ’μπουν ψάρια και πουλιά.

Από τη συλλογή Η Μόνα παίζει (1961)

[wings]

Γιώργος Θέμελης: Δ. Η Μόνα παίζει

[Ενότητα Ζώα, Πράγματα, Υποστάσεις]

IV

Ο ήλιος είναι απάνω.

Κάτω είμαστ’ εμείς,
Τα ζωντανά φυτά και τα λουλούδια.

Τάχα περνά ο αγέρας, μας αγγίζει
Με ήχους μακρινούς, αόρατα δάχτυλα.

Ο αγέρας σα μια θάλασσα.

Δε φαίνεται, τον ακούς,
Μια άλλη θάλασσα, μια μουσική.
Για ψάρια έχει πουλιά και πεταλούδες.

(Τα ψάρια είναι θαλάσσια πουλιά, πετούν.)

Ανοίγουνε τα πέταλά μας,
Βάζουμε τα φανταστικά φτερά της πεταλούδας.

Τα φανταστικά φτερά, τ’ άφαντα πέταλα
Στους γυμνούς ώμους, στ’ αχτένιστα μαλλιά,
Είναι πιο πραγματικά, πιο απέραντα,
Σαν τ’ αρχαγγελικά μες στα μεγάλα όνειρα.

Παίζουμε την Ανάσταση της Άνοιξης.

Τάχα κοιμάται και ξυπνά σε δάση αφανισμένα
Μια πεθαμένη αθάνατη μέσα στον θάνατο.

Σαν την Πεντάμορφη στον Άδη.

Από τη συλλογή Η Μόνα παίζει (1961)

[wings]

Γιώργος Θέμελης: Δ. Η Μόνα παίζει

[Ενότητα Ζώα, Πράγματα, Υποστάσεις]

V

Μέσα μας είναι το ψάρι, σχίζει μια θάλασσα,
Φανερώνεται στον ύπνο, ερωτική λαχτάρα.

Μέσα μας είναι τ’ όστρακο και το φτερό,
Η άγρια μοναξιά, η χωματένια ακινησία.

Θα μας σκεπάσει μέσα η γη σαν τα μεγάλα ζώα.

(Ποιος θα βαστάξει, Θεέ μου, τη σάρκα μας,
Ποιος θα κρατήσει το πρόσωπό μας.)

Δε μας χωράει η γη, δε μας σηκώνει η θάλασσα.

Γινόμαστε χελώνες, γινόμαστε πεταλούδες,
Σερνόμαστε χάμου με την κοιλιά, πετούμε.

Μεγάλες περιπέτειες, εξάσκηση,
Όπως μαθαίνουν πτήση οι νεοσσοί.

Απ’ το φυτό, στο ζώο, στο πουλί.

Από τη συλλογή Η Μόνα παίζει (1961)

[wings]

Γιώργος Θέμελης: Δ. Η Μόνα παίζει

[Ενότητα Ζώα, Πράγματα, Υποστάσεις]

VI

Λίγο πιο πάνω στέκει ο Άγγελος.

Επάνω απ’ το πουλί,
Επάνω από το πρόσωπο.

Σκύβει και το κοιτάζει,
Το ’χει κρυφό καθρέφτη του.

–Χωρίς καθρέφτη πεθαίνει ο Άγγελος,
Χωρίς όψη, δίχως άνθρωπο.–

Μπορείς να τον αισθανθείς,
Καθώς αφήνεται στο πρόσωπό σου.

Πώς γίνεται όταν πετάς
Επάνω απ’ όλες τις στέγες.

Θαρρείς ανοίγει η όψη σου,
Θαρρείς κι ακούς μια μουσική.

– Χωρίς μουσική πεθαίνει ο άνθρωπος,
Χωρίς λάμψη, δίχως Άγγελο.

Από τη συλλογή Η Μόνα παίζει (1961)

[wings]

Γιώργος Θέμελης: Δ. Η Μόνα παίζει

[Ενότητα Ζώα, Πράγματα, Υποστάσεις]

VII

Το ίδιο αίμα μας πλησιάζει,
Το ίδιο αίμα, ο ίδιος χυμός.

Ζώα, φυτά, νεκρούς και ζωντανούς.

Έτσι θα σηκωθούν αλλάζοντας δέρμα,
Σάρκα, οστά, τα σώματα μες στην αυγή.

Καινούρια βουνά, καινούρια όνειρα.

Μέσα σε κάθε πρόσωπο φανερώνεται,
Μέσα σε κάθε σώμα παίζει ο Θεός.

Με φως παίζει και σκότος, με θάνατο.

Μεγαλώνει ο Θεός,
Γίνεται,
Αναβάλλεται.

Οδοιπορεί γυρεύοντας τον εαυτό του.

Αιώνιο Νήπιο,
Ομόσαρκε,
Όμαιμε,
Ομοθάνατε.

Γενιά μου
Και θλίψη μου.

Καινούριο αίμα και νερό, καινούρια σταύρωση.

Γύρισα πίσω, είμαι ένα νήπιο,
Είμαι ένα αιώνιο σχήμα, είμαι ένα άθυρμα.

Το παιδί με παίρνει από το χέρι.

Από τη συλλογή Η Μόνα παίζει (1961)

[wings]

Γιώργος Θέμελης: Δ. Η Μόνα παίζει

[Ενότητα Αθύρματα]

I. Κούκλες

Οι κούκλες είναι αληθινές∙
Πιο αληθινές από μας
Με τα καμένα χέρια και πρόσωπα.

Κάθε στιγμή αλλιώτικοι και φαγωμένοι
Από σκότος και φως, από τον άνεμο.

(Μας βλέπει το παιδί και μας λυπάται,
Ετοιμάζει τα μάτια να μας κλάψει.)

Οι κούκλες είναι αληθινές∙
Ακίνητες, άφθαρτες,
Μες στη εφήμερη μικρή τους θλίψη.
Καθαρές υποστάσεις, πιο απτές,
Ανάμεσα σε κείνες και σε μας,
Αδερφές, όμαιμες, τέκνα της γης.

Κοντά στη σάρκα μας, κοντά στην ψυχή μας.

Βγάζουν μικρές μικρές φωνές, χωρίς
Να τρέμουν τα χείλη, μονάχα
Τα κινητά τους μάτια ανοιγοκλειούν
Για χάρη της ψυχής που τις αγγίζει,
Να της μαθαίνουν παίζοντας τη σιωπή
Και την αγάπη, να μοιράζονται τη μοναξιά.

Από τη συλλογή Η Μόνα παίζει (1961)

[wings]

Γιώργος Θέμελης: Δ. Η Μόνα παίζει

[Ενότητα Αθύρματα]

II. Το σπίτι της κούκλας

Της πιο αγαπημένης κούκλας του κουτί
Είναι ένα μεγάλο σπίτι,
Κατοικία με στέγη και ουρανό.

Νυχτώνει – ξημερώνει...

Η Κατερίνα μπαινοβγαίνει και περπατεί,
Τα βήματά της αντηχούν στα σκαλοπάτια.
Λέει κουβέντες, καλημερίζει τους ανθρώπους,
Χαϊδεύει τα μικρά ζώα, ταΐζει τα πουλιά.

Ύστερα μπαίνει και κοιμάται.

Χωρίς να κλείνει τα παραθυρόφυλλα
Στους λύκους, στα όνειρα και στα κακά σκυλιά,
Γιατ’ έχει επάνω της τα μάτια της Μόνας
και τη φυλάν, προσέχουν τα μάτια της.

Γιατ’ έχει πάνω στα χείλη της, τα χείλη της.

Από τη συλλογή Η Μόνα παίζει (1961)

[wings]

Γιώργος Θέμελης: Δ. Η Μόνα παίζει

[Ενότητα Μεταμορφώσεις]

I. Μεταμφίεση

Κοιτάξτε μέσα τα μάτια πώς
Πάνε ν’ αλλάξουν, την όψη του
Προσέξτε, εκεί που κρύβεται η ψυχή
Και μαζί αναφαίνεται, παίζοντας με φως,
Με αλλαγές του καιρού και των χρωμάτων.

Η ψυχή παίζει με φως, παίζει με σκότος,
Δοκιμάζει με γύμνια και το ένδυμα.

– Εγώ, δεν είμ’ εγώ, λέει, εγώ
Δεν είμαι η Μόνα, είμαι η Κατερίνα.

– Είμαι ο Γιαννάκης: να με λέτε Γιαννάκη.

(Η Κατερίνα χορεύει μες στα δικά της μέλη,
Ο Γιαννάκης κλαίει μες στα δικά της δάκρυα.)

Αγάπη, απέραντη άνοιξη, μεταμφίεση
Από μια σάρκα σ’ άλλη σάρκα.

Κοινωνία σωμάτων, μετάσταση ψυχών.

Από τη συλλογή Η Μόνα παίζει (1961)

[wings]

Γιώργος Θέμελης: Δ. Η Μόνα παίζει

[Ενότητα Μεταμορφώσεις]

II. Ενατένιση

Κάποτε μεγαλώνει
Μες σ’ ένα άλλο ανάστημα
Μελλοντικό.

Γίνεται ωραία,
Σα μια εικόνα.

Νίβεται – χτενίζεται.

–Πώς ψάχνει
Ο έρωτας
Μέσα στα μάτια;–

Καθρεφτίζεται.

Εδώ είναι, λέει
Εδώ είναι η Μόνα
Μες στον καθρέφτη,
Και με βλέπει.

Από τη συλλογή Η Μόνα παίζει (1961)

[wings]

Γιώργος Θέμελης: Δ. Η Μόνα παίζει

[Ενότητα Μεταμορφώσεις]

III. Κελάδημα

Πώς γίνεται κανείς πουλί
Αλλάζοντας σχήμα, υπόσταση,
Μες σε μια διάφανη μεταμόρφωση.

Κάτι ανάμεσα παιδί και χελιδόνι.

Ακούς φθόγγους, ακούς
Κομμένες συλλαβές.
Τα πνευστά και τα κρυστάλλινα.

Λαλεί το πουλί, φυσάει ο αγέρας.

Ως επιστροφή πίσω στο βρέφος,
Νοσταλγία της σιωπής,
Θρόισμα του φυτού και του κρίνου,
Του ρόδου, όταν ανοίγει τα πέταλά του.

Κανείς δεν ξέρει αυτή τη γλώσσα,
Πριν απ’ τη γλώσσα, αυτή τη μουσική.

Μονάχα οι κούκλες αντηχούν στη σιωπή,
Σαν τα βουνά, τα μνήματα και τ’ άδεια σπίτια∙
Κινούν τ’ αμίλητα χείλη, τ’ αποστηθίζουν,
Τα κάνουν μέσα τους ποίηση και προσευχή.

Τα καταγράφουν στη γλώσσα τους την ανεκλάλητη.

Από τη συλλογή Η Μόνα παίζει (1961)

[wings]

Γιώργος Θέμελης: Δ. Η Μόνα παίζει

[Ενότητα Μεταμορφώσεις]

IV. Κρυφτούλι

–Δεν είμ’ εγώ– δεν είμαστε,
Κρυβόμαστε
Πίσω απ’ τα θυρόφυλλα, πίσω
Απ’ τον καθρέφτη, δε φαινόμαστε
Ο ένας στον άλλο, χανόμαστε
Ο ένας απ’ τον άλλο.

Είναι σαν ένα πυκνό δάσος
Και χάνεται η σκιά,
Σβήνει το σχήμα του κορμιού.

Το πήρε η νύχτα, το κατάπιε η γη.

Ψάχνουμε να βρούμε ο έναν τον άλλο,
Η μια σκιά την άλλη,
Πίσω απ’ τα θυρόφυλλα, πίσω
Απ’ τον καθρέφτη, φωνάζουμε:
– Πού είσαι, πού! –Εδώ, εδώ!–
Ακούγεται σπαραχτικά,
Σαν από κάπου, σαν από μακριά,
Πολύ μακριά, μεγάλη απόσταση.

Η τρυφερή ψυχή αναφαίνεται
Μες από τοίχους και κρύπτες.

Όψη χλωμή, το πρόσωπο μέσα στα χέρια.

Από τη συλλογή Η Μόνα παίζει (1961)

[wings]

Γιώργος Θέμελης: Ε. Γενεαλογία του προσώπου

II

Το πρόσωπο της μητέρας ανοίγει, πολλαπλασιάζεται.

Τη νύχτα βγαίνει σαν ένας ήλιος
Του Μεσονυκτίου.

Φέγγει στα σκοτεινά δωμάτια
Και στους σιωπηλούς διαδρόμους.

Διώχνει τις σκιές και τα κακά σκυλιά.

–Έξω από μας, έξω στους δρόμους
Ουρλιάζει ο άνεμος, φεύγουν οι λύκοι.

Έξω από μας, έξω απ’ την ψυχή μας.–

Μέσα στον ύπνο η τρυφερή ψυχή,
Ανάμεσα πουλιά και ζώα, ψάρια ζωντανά,
Ανάμεσα αστραπές και ξαφνικά σκοτάδια,
Γυρεύει τα μάτια της στα μάτια της μητέρας
Γυρεύει τα χείλη της στα χείλη της.

Γυρεύει όλη τη λάμψη της να λάμψει.

Από τη συλλογή Η Μόνα παίζει (1961)

[wings]

Γιώργος Θέμελης: Ε. Γενεαλογία του προσώπου

III

–Πρόσωπο, όνειρο του κόσμου,
Από αίμα και καημό,
Απαράμιλλο, άφαντο, άχραντο,
Αγρύπνια μου και προσευχή μου.

Πάθος του έρωτα και του θανάτου.–

Το πρόσωπο έρχεται, το πρόσωπό σου,
Μες από εικόνες, πορτρέτα και καθρεφτισμούς.

Απ’ τα δικά μας πρόσωπα ανεβαίνει,
Τα μάταια, τ’ άχρηστα και τα σχισμένα.

–Είμαστε δρόμος να περάσεις,
Κατώφλι να διαβείς, σκαλί ν’ ανέβεις.

Είμαστε ψωμί και σάρκα να τραφείς.–

Έρχεται το πρόσωπο απ’ τους νεκρούς,
Που δε μιλούν, απ’ τους αγέννητους.

Πάσχουν χωρίς όψη, δίχως ένδυμα.
Δεν έχουν ήλιο – μάνα να φανούν.

–Ω μάνα, νύχτα και ξημέρωμα,
Σάρκα και γη, αγκαλιά, βαθιά σιωπή,
Οπωροφόρο, διάδημα, πράσινε κάμπε.

Ω μάτια, χείλη, ευφρόσυνα και καρπερά.–

Το πρόσωπο έρχεται από πέρα,
Από κάποιον που λείπει κι είναι απών.

Δεν απαντά, δεν αναφαίνεται.

Η μάνα τον καλεί μες στην κυοφορία,
Να του δώσει σάρκα, να τον ντύσει.

Μα δεν μπορεί να ’ρθει, δεν έχει φως,
Δεν έχει μάτια να φανεί.

Όλο κινάει να γεννηθεί και δε γεννιέται.

Ψάχνει μέσα στις νύχτες που έρχονται
Για κάποιον ήλιο-πρόσωπο, το πρόσωπό σου.

Από τη συλλογή Η Μόνα παίζει (1961)