Ανέστης Ευαγγέλου

[wings]

Ανέστης Ευαγγέλου, Της αγάπης (9, 10, 11)

[Ενότητα Της αγάπης]

9

Α, πόσο λάμπει
το σώμα – το ημέρεψε
βάλσαμο της αγάπης.

10

Πώς αναδίνει
μουσική, πώς τραγουδεί
το φτωχό σώμα.

11

Πως λίγη αγάπη
θ’ άγιαζε τη ζωή σου
το εφανταζόσουν;

Από τη συλλογή Τα Χάι-Κάι (1978)

[wings]

Ανέστης Ευαγγέλου, Λουκάς Βενετούλιας
 
Κύριε, ανάπαψε τον με τους δίκαιους.
Το κόκκινο
που τόσο αγάπησε, κι από τα χέρια του
παρήγορα έλαμψε ευγενέστερο των ρόδων,
δεν ήταν μόνο της ιδέας που τον αξίωσε
αδελφικά να σμίξει με συντρόφους, φεύγοντας
–όσο αποφεύγεται με τέτοια, όσο ξορκίζεται–
την κοινή μοίρα.
Το κόκκινο, που τόσο αγάπησε,
ήταν η αθώα καρδιά του που αγρυπνούσε
τις νύχτες που η αγαπημένη του Θεσσαλονίκη
γλυκοκοιμόταν, και μυστικά, δίχως παράπονο,
μάτωνε για τ’ ανθρώπινα.
Κύριε, αν υπάρχεις,
κι ένα ολιγόπιστο μπορείς ν' ακούς, κατάταξέ τον
–ότι πολύ μαρτύρησε η ψυχή του για την ομορφιά
και στον τροχό οσιώθηκε το φτωχό σώμα–
κατάταξέ τον με τους δίκαιους κι ανάπαψέ τον.
 
Από τη συλλογή Η επίσκεψη και άλλα ποιήματα (1987)

Λουκάς Βενετούλιας, Οδός Δωδεκανήσου (λάδι) [Δημοτική Πινακοθήκη Θεσσαλονίκης]



Πηγή: Δήμος Θεσσαλονίκης

Αναλυτικό βιογραφικό του Θεσσαλονικιού ζωγράφου Λουκά Βενετούλια (1930-1984) στον ιστότοπο: http://www.artprisma.gr/mouseio_artist.asp?aid=408&id=5&lang=gr

[banned]

Από την προσωπική μας γνωριμία, μπορώ να καταθέσω ότι ο Λουκάς Βενετούλιας δεν ήταν μόνο ένας σπουδαίος ζωγράφος αλλά και ένας εκπληκτικά αγνός άνθρωπος, όπως λέει στο ωραίο ποίημά του και ο Ανέστης Ευαγγέλου.  Η πρωταρχική αθωότητα του καλλιτέχνη είχε βρει την έκφρασή της, με τρόπο αξιοθαύμαστο, και στην καθημερινή του πράξη. Ο Λουκάς πίστευε πραγματικά ότι μπορούσε να αλλάξει τον κόσμο.

Η πράξη αυτή, αυτή η συγκινητική συνέπεια στην ιδεολογία του, ενέπνευσε τον Ανέστη, ενέπνευσε κι εμένα, ίσως και άλλους.

[wings]

Εικόνα από την Αρχαία Αγορά της Θεσσαλονίκης.
Η Ρωμαϊκή Αγορά απλωνόταν σε μεγάλη έκταση στην καρδιά της Θεσσαλονίκης,
λίγο πιο κάτω από το ναό του Αγίου Δημητρίου.

Θεσσαλονίκη Ιστορία της πόλης και του Δήμου, Ιστορικοί συγγραφείς, Εποπτεία Ν. Κ. Μουτσόπουλος, Φωτογραφίες Εκδ. Αλέξανδρος, Αρχείο καρτών Ν. Χόρμπου, Κέντρο Ιστορίας Θεσσαλονίκης και άλλες, Εκδ. Αλέξανδρος
Πηγή: Δήμος Θεσσαλονίκης



Ανέστης Ευαγγέλου, Άστεγα (4)

[Ενότητα Άστεγα]

4

Ερείπια. Αρχαία Αγορά
Θεσσαλονίκης.

Τόση σπατάλη
ζωής, για ν’ απομείνουν
τούτες οι πέτρες;

Από τη συλλογή Τα Χάι-Κάι (1978)

[banned]

Eπάνω ακριβώς απ' αυτά τα ερείπια κι αυτές τις πέτρες, έκαναν τα παιδιά της Αγνώστου Στρατιώτου και της Μητσαίων τα πρώτα βήματά τους. Εδώ έπαιζε η τσακαλοπαρέα πετροπόλεμο με την Καρμπολά, τη γειτονιά του Γιάννη Καρατζόγλου απέναντι, εδώ παίζαμε μπάλα, τσομάκα τσιλίκα, κρυφτόμπικο, αγιούτο, κυνηγητό, μπίλιες, εδώ πετάξαμε τους χαρταετούς μας, εδώ πλακωνόμασταν στις μπουνιές και ξαναγινόμασταν φίλοι μετά, κι εδώ είδαμε τις μεγάλες συγκεντρώσεις κάτω από το εργατικό κέντρο. Και χίλια δυο άλλα.

Η απέραντη αυτή πλατεία που την έδερνε ο βαρδάρης δεν λεγόταν τότε Πλατεία Αρχαίας Αγοράς αλλά Πλατεία Δικαστηρίων. Κι εμείς ιδέα δεν είχαμε για το τι κρυβόταν κάτω από την κακοτράχαλη επιφάνειά της. Η αρχαιολόγος που την ανακάλυψε λέγεται Πολυξένη Βελένη και έχει γράψει ένα πολύ ωραίο βιβλίο για τα ευρήματα της πλατείας.

ΥΓ. Παράξενο αλλά μου φαίνεται ότι άστεγοι είμαστε τώρα.

[wings]

Κι εμείς ιδέα δεν είχαμε για το τι κρυβόταν κάτω από την κακοτράχαλη επιφάνειά της. Η αρχαιολόγος που την ανακάλυψε λέγεται Πολυξένη Βελένη και έχει γράψει ένα πολύ ωραίο βιβλίο για τα ευρήματα της πλατείας. 

Ας δούμε, λοιπόν, τι κρυβόταν κάτω από την πλατεία με βάση τις σελίδες του υπουργείου πολιτισμού:

Αναπαράσταση του νότιου και ανατολικού τμήματος της αρχαίας αγοράς στη Θεσσαλονίκη

Η αρχαία αγορά της Θεσσαλονίκης περιλάμβανε έκταση περίπου 20 στρεμμάτων και περικλείεται από τις σημερινές οδούς Ολύμπου και Φιλίππου. Κατείχε το κέντρο της ρωμαϊκής πόλης. Εκεί βρίσκονταν δημόσια κτήρια και διάφοροι χώροι που διαμορφώθηκαν με ενιαία αρχιτεκτονική αντίληψη σε δύο κλιμακωτά επίπεδα. Το συγκρότημα αποτελούσε τον οικονομικό και εμπορικό πυρήνα της πόλης, είχε, ωστόσο, διοικητικό και ψυχαγωγικό χαρακτήρα. Στα αυτοκρατορικά χρόνια αποκτά μνημειακό χαρακτήρα.

Η αγορά των αυτοκρατορικών χρόνων έχει δύο κύριες οικοδομικές φάσεις, στα μέσα του 2ου και στα μέσα του 3ου αιώνα μ.Χ. Πρόκειται για ένα συγκρότημα σε σχήμα "Π", αποτελούμενο από δύο συνεχόμενες πλατείες, με είσοδο από τη βόρεια πλευρά (σημερινή οδό Ολύμπου). Καταλάμβανε έκταση τεσσάρων οικοδομικών νησίδων. Αποτελείται από τρεις κιονοστήριχτες πτέρυγες, με κίονες κορινθιακού ρυθμού στο ισόγειο και ιωνικού στον όροφο, ενώ στο βάθος υπήρχε μια ζώνη με διάφορα δωμάτια. Στη νότια πλευρά της αγοράς και εξαιτίας της φυσικής κλίσης του εδάφους κατασκευάστηκε διπλή υπόγεια θολοσκεπής στοά (cryptoporticus), η οποία στήριζε την κανονική κορινθιακή στοά. Πιθανόν λειτουργούσε ως δημόσια αποθήκη, ενώ αργότερα χρησιμοποιήθηκε ως αποθήκη των καταστημάτων της αγοράς. Τα καταστήματα που υπήρχαν είχαν σχεδιαστεί ήδη από την πρώτη οικοδομική φάση της αγοράς, ωστόσο κατασκευάστηκαν στη δεύτερη φάση της. Ο ελεύθερος χώρος της αγοράς ήταν επιστρωμένος με ορθογώνιες μαρμάρινες πλάκες και ήταν ανοιχτός μόνο από τη βόρεια πλευρά του, από όπου περνούσε ένας από τους βασικότερους δρόμους της πόλης, «η μέση οδός?. Από τις στοές που πλαισίωναν το χώρο αυτό έχουν αποκαλυφθεί η νότια και η ανατολική στοά, σχεδόν στο σύνολό τους. Η ανατολική στοά που έχει διατηρηθεί καλύτερα διαθέτει ψηφιδωτό δάπεδο, διακοσμημένο με γεωμετρικά σχήματα. Ακόμη βρέθηκαν στη θέση τους βάσεις κιόνων, ένας κίονας και ένα κορινθιακό κιονόκρανο.

Πίσω από την ανατολική πτέρυγα διασώζεται το νομισματοκοπείο, το ωδείο και το αρχείο εγγράφων. Το νομισματοκοπείο της πόλης ταυτίστηκε από τις πήλινες μήτρες μια χρήσης που βρέθηκαν σε έναν κλίβανο, με τις οποίες κατασκεύαζαν πέταλα χάλκινων νομισμάτων με τη μέθοδο του «χαμένου κεριού?. Η νοτιότερη αίθουσα της ανατολικής πλευράς ήταν το αρχείο εγγράφων, καθώς αποτυπώματα των ξύλινων ραφιών διαπιστώθηκαν στον ανατολικό τοίχο του χώρου αυτού. Στο κεντρικό τμήμα της πλευράς αυτής κατασκευάστηκε το ωδείο που σώζεται σήμερα. Η πρόσβαση γινόταν από πέντε μαρμάρινες θύρες, από τις οποίες οι δύο ακραίες προορίζονταν αποκλειστικά για τους καλλιτέχνες. Κλίμακες οδηγούσαν τους θεατές στο διάζωμα του ωδείου. Η ορχήστρα δεν ήταν ημικυκλική, αλλά τμήμα έλλειψης. Από το δάπεδό της έχουν διασωθεί μερικές μαρμάρινες λευκές πλάκες. Το κοίλο εδράζεται σε καμαροσκέπαστες στοές. Από τα εδώλια διατηρούνται σήμερα επτά σειρές.

Περίπου στο δεύτερο μισό του 3ου αιώνα μ.Χ. η αγορά της Θεσσαλονίκης αποκρυσταλλώθηκε, διαθέτοντας δημόσιους χώρους στις τρεις στεγασμένες πλευρές της. Τα δάπεδα των στοών ήταν τότε στρωμένα με ισχυρό κονίαμα. Έναν αιώνα αργότερα, στα μέσα του 4ου αιώνα μ.Χ., στη δεύτερη οικοδομική φάση της, διακοσμούνται τα δάπεδα με ψηφιδωτά, ενώ παράλληλα επισκευάζονται και τμήματα των κιονοστοιχιών. Στα χρόνια του Ιουλιανού επεκτείνεται το ωδείο και μετατρέπεται σε θέατρο, με τη δημιουργία ενός δεύτερου κοίλου και την επέκταση της σκηνής. Το νέο θέατρο μπορούσε πλέον να δεχτεί 2000-2500 θεατές.

Το συγκρότημα της αγοράς δεν καταστράφηκε από το μεγάλο σεισμό του 7ου αι. μ.Χ., αλλά εγκαταλείφθηκε σταδιακά. Οι μεταγενέστερες προσθήκες στο χώρο της αγοράς είναι πολύ λίγες, συγκεκριμένα εργαστήρια κεραμικής που δημιουργήθηκαν στη βυζαντινή εποχή. Σιγά σιγά επήλθε η υποβάθμιση του χώρου, ενώ κατά την Τουρκοκρατία παραχωρήθηκε το ιστορικό κέντρο σε Εβραίους από την Ισπανία.

Από τα κτήρια της αγοράς έχει αναστηλωθεί και δοθεί η κρυπτή στοά σε χρήση για εκθέσεις, συνέδρια και συναυλίες από το 1966. Επίσης, έχει αναστηλωθεί το ωδείο (χωρητικότητας 350 ατόμων) και έχει δοθεί σε χρήση από το 1997.
Πηγή: http://www.culture.gr/h/2/gh251.jsp?obj_id=1424



Εικόνα από την Αρχαία Αγορά της Θεσσαλονίκης.

Θεσσαλονίκη Ιστορία της πόλης και του Δήμου, Ιστορικοί συγγραφείς, Εποπτεία Ν.Κ. Μουτσόπουλος, Φωτογραφίες Εκδ. Αλέξανδρος, Αρχείο καρτών Ν. Χόρμπου, Κέντρο Ιστορίας Θεσσαλονίκης και άλλες, Εκδ. Αλέξανδρος
Πηγή: Δήμος Θεσσαλονίκης

[wings]

Ανέστης Ευαγγέλου, Τις νύχτες

[Ενότητα Μετά την καύση]
 
Σαν τα πουλιά που φέρνουνε την άνοιξη
και το φθινόπωρο τραβούν για το νοτιά,
ανάλαφρα, χορευτικά, μες στο σοφό ένστικτό τους-
σ’ έχασα πάλι.
Όμως τις νύχτες
σ’ ανακαλύπτω έκθαμβος στις κρύπτες του ύπνου
ή έρχεσαι εσύ με τα μαλλιά σου κυματίζοντας
αποδημητική
και βρίσκω πάλι το δέρμα σου
ζεστό
και σε εισπνέω
κι ως το πρωί μοσχοβολάει παράξενα το σώμα μου
σαν τρυφερό της άνοιξης βλαστάρι.
 
Από τη συλλογή Το διάλειμμα (1976)

[banned]

Νομίζω ότι αυτό είναι ένα από τα ωραιότερα ερωτικά ποιήματα της ανθολογίας.

[wings]

Κι εγώ έτσι νομίζω.

[wings]

Ανέστης Ευαγγέλου, Έλευση

[Ενότητα Στο καμίνι]
 
Χρόνια της πέτρας, δύσκολα, καιροί
σκληροί, σε βράχον απάνω άνυδρο, φαρμακερό
γρανίτη, με σαύρες ολόγυρα κι ουδ’ ένα
πράσινο φύλλο, σ’ έχτισαν, ψυχή μου.

Πόσος καιρός επέρασε δεν ξέρω,
χειμώνα καλοκαίρι, γυμνός και πένης,
σε τούτη την ξερολιθιά της συμφοράς.

Κι ήρθες εσύ
έτσι αναπάντεχα, βούλα της άνοιξης, σώμα
ανάερο της αυγής, και αξιώθηκα
για μια στιγμή να σε κρατήσω τρυφερά
στην αγκαλιά μου. Μες στο σκοτάδι
άκουσα την καρδιά σου να χτυπά∙ σε πήρα,
καθώς που παίρνουν τα πουλιά, στα χέρια μου.

Αχ, δεν το φανταζόμουνα πως μια στιγμή
μονάχα πάθους, ένα μόριο χρόνου,
θα ’φτανε να ζεστάνει όλη τη ζωή μου.

Πώς πρέπει τώρα
να προσέχω, Θεέ μου.
Και μία μόνον
αδέξια κίνηση, εμέ του αμάθευτου, του στερημένου,
μπορεί να σε πληγώσει.
                               
Δεν είχε,
λοιπόν, παγώσει όλο μου το αίμα;
Είχε απομείνει,
σε τούτη την ξερολιθιά της συμφοράς, μια κρύπτη;

Έλα να σε φιλήσω, βούλα της άνοιξης,
σώμα ανάερο της αυγής,
αγάπη–

πρώτη φορά τρελαίνονται τα λόγια μου,
κι όλα αυτά τα παράξενα συμβαίνουν
πρώτη φορά.

Από τη συλλογή Το διάλειμμα (1976)

[wings]

Ανέστης Ευαγγέλου, Τώρα που γήινο στήριγμα
 
Τώρα που γήινο στήριγμα δε με κρατεί
πάρεξ η θαμπωμένη μνήμη του σπιτιού∙
τώρα που εσπάσαν ανεξήγητα μία μία
(ή εγώ τις έσπασα) όλες οι γέφυρες∙
τώρα που και η πλέον δύσβατη ατραπός που απέμεινε
από εχθρικά και άγρια χόρτα έχει φράξει–
καιρός πλέον να μιλήσουμε εμείς οι δύο
καιρός σαν παλιοί φίλοι να δώσουμε τα χέρια
να συνεννοηθούμε επιτέλους.
 
Από τη συλλογή Μέθοδος αναπνοής (1966)

[wings]

Ανέστης Ευαγγέλου, Τα υλικά της χαράς

[Ενότητα Μετά την καύση]
 
Ανάμεσα από σωρούς σκουπιδιών, ερειπίων, θανάτων
και ποταμούς δακρύων,
λάμπουνε καταχωνιασμένα, ελάχιστα,
τα υλικά της χαράς.
Ψάχνε
με υπομονή και πίστη απέραντη
καθώς τα πετεινά τ’ ουρανού σε χιονισμένον
έρημο κάμπο
και μάζευέ τα πετραδάκι πετραδάκι.
 
Από τη συλλογή Το διάλειμμα (1976)

[wings]

Κλωστές τα μαλλιά σου......Χρήστος Θηβαίος - YouTube

Βασίλης Δημητρίου & Μάνος Ελευθερίου, Κλωστές τα μαλλιά σου
(ερμηνεία: Χρήστος Θηβαίος / δίσκος: Ο μεγάλος θυμός (1998))

Ανέστης Ευαγγέλου, Αυτά

[Ενότητα Στο καμίνι]
 
Αυτά τα μάτια, έτσι καθώς
αδιόρατα σου χαμογελούν και σε ανακρίνουν
εισδύοντας από τις αφύλαχτες ρωγμές στα ενδότερα,
λάμποντας εκτυφλωτικά,
αυτά τα μάτια είναι μαγνήτες καταστροφικοί–
μια μέρα θα σε κάψουν.

Ετούτα τα μαλλιά, έτσι όπως
μέσα τους χάνεσαι μεθώντας απ' την ευωδιά,
εισπνέοντας άπληστα, ως την τρέλα, το φαρμάκι τους,
και στο λαιμό σου τυλίγονται βαλσαμικά
και σε ναρκώνουν,
ετούτα τα μαλλιά είναι πλοκάμια–
μια μέρα θα σε πνίξουν.

Αυτά τα χέρια, έτσι καθώς
απαλά περπατούν επάνω στο κορμί σου
και τρυφερά σου κλείνουν μία μία τις πληγές,
αδιάκοπα, κιόλας, ταξιδεύοντας στον ύπνο σου, τυραννικά,
και καθώς κύμα πονετικό, της άνοιξης, σε νανουρίζουν–
θα ’ρθει μια μέρα που θα σε σκοτώσουν.

Αυτά τα μάτια, αυτά τα μαλλιά, κι αυτά τα χέρια.
 
Από τη συλλογή Το διάλειμμα (1976)

[wings]

Ανέστης Ευαγγέλου, Η ομίχλη

Να μιλήσω για την ομίχλη
να πω για τον λασπωμένο καρόδρομο μέσα στην καταχνιά
καθώς κολλούνε τα βήματά μας και δε βλέπεις
παρά μόνον ακούς, των άλλων τις φωνές, των πορευομένων–
δεν είναι ένα σχήμα λόγου ούτε πια υπάρχει
διάθεση για παραδοξολογίες.

Μιλώντας, ακόμα, για την ομίχλη, καταλαβαίνετε,
δεν κάνω λόγο για τις καιρικές συνθήκες–
όλοι έχουνε δει κάποτε ομίχλη
η ομίχλη είναι παλιά όσο και ο κόσμος.

Εκείνο που θέλω να πω είναι άλλο κι ίσως μόνο
όσοι πλάι μου βαδίζουνε και δεν τους βλέπω
καταλαβαίνουνε καλά ομίχλη τι σημαίνει:

αφανιζόμαστε, αδέρφια, αφανιζόμαστε,
βαθμηδόν βουλιάζουμε μες στην ομίχλη
μας αφομοιώνει η καταχνιά έναν έναν.

Παράξενα αντηχούν οι φωνές μέσα στη σιωπή
κι ακόμα πιο παράξενοι οι σύντροφοι που βαδίζουν με τυφλά χέρια.

Από τη συλλογή Περιγραφή εξώσεως (1960)

[wings]

Ανέστης Ευαγγέλου, Θηρίο αγαπημένο

[Ενότητα Το κακό παιχνίδι]

Θηρίο αγαπημένο, πόσα χρόνια
περάσαμε μαζί, τι νύχτες
και τι αυγές, τι μεσημέρια,
τι απόβραδα.
Τι αίμα ήπιες,
θηρίο μου, τι σάρκα έφαγες,
τι σπλάχνα σπάραξες ζεστά,
αχόρταγο πάντοτε και διψασμένο,
ακόρεστο–
κι εγώ ο τρελός ακόμα σ’ αγαπώ.

Από τη συλλογή Αφαίμαξη ’66-’70 (1971)