Τάκης Γραμμένος

[wings]

https://www.youtube.com/watch?v=BqUiC4j98Kc

Μάνος Χατζιδάκις & Νίκος Γκάτσος, Μελαγχολικό εμβατήριο
(τραγούδι: Μανώλης Μητσιάς & Δήμητρα Γαλάνη / δίσκος: Αθανασία (1976))

Τάκης Γραμμένος, Ερμηνεία της πόλης (ΙI)

Ούτε το φεγγάρι των Σάρδεων
μια νύχτα στην οδό Ολύμπου
τον έκανε να εννοήσει την τέχνη ως ηδονή.
Συνήθως εκεί ήταν δυνάμεις που το λιγόστευαν
και βρεμένα κοστούμια ριγέ στο δρόμο
και όλα έχουν αλλάξει. Καλύτερα ίσως.
Άλλη ήταν η πλατεία, άλλα τα σπίτια
ήταν απόβροχα της χρηστομάθειας
αρχαίων επιγραμμάτων
στις πολυκατοικίες της οδού Ολύμπου
ερωτιδείς, Φαέθωνες, κάτι γύψινες διακοσμήσεις
όλα τα αποβράσματα της αρχαιότητας.

Από τη συλλογή Ερμηνεία της πόλης (1999)

[wings]

https://www.youtube.com/watch?v=zKfNFPwe5hM

Μάνος Χατζιδάκις & Νίκος Γκάτσος, Αθανασία
(τραγούδι: Δήμητρα Γαλάνη / δίσκος: Αθανασία (1976))

Τάκης Γραμμένος, Ερμηνεία της πόλης (Ι)

Κατασκευάζει ο καιρός προοπτικές αθανασίας
με τη μορφή αιμάτινων παραπετασμάτων στις πεδιάδες
άνοιξη νωρίς το απόγευμα
κυρίως στο ύψος των ανθέων του ηλίου
υπό την επήρειαν του βλέμματος του Θεού
και των ανθρώπων που φωνάζουν τις απόψεις τους.

Κάθε τι εξηγεί τα πάντα
και ό,τι αποκαλείται νόημα ή λέξη
είναι πέταλο άνθους που τρέμει
και απορεί για την καταστροφή του καιρού.

(Άνοιξη ’92)

Από τη συλλογή Ερμηνεία της πόλης (1999)

[wings]

https://www.youtube.com/watch?v=apBrj-xeJB8

Πέτρος Βαγιόπουλος & Μανώλης Ρασούλης, Βαλκανιζατέρ
(τραγούδι: Ελένη Βιτάλη / δίσκος: Βαλκανιζατέρ (1995))

[Ενότητα Πόλεις]

III

Τάκης Γραμμένος, Οι άγιοι λυχνούχοι των Βαλκανίων


Σα βασιλιάδες μέσα σε δωμάτιο σκοτεινό
συζητάνε χαμηλά οι συνειδήσεις των πόλεων.
Έξω στους δρόμους πάνω σε κολόνες
άγιοι λυχνούχοι φέγγουνε για τους περαστικούς.

Δεν έχω να πω για καμιά μυθολογία
ήρεμη σαν τους καιρούς
καθώς γυρνάν τα φύλλα.
Αλλά αυτές τις Κυριακές του φθινοπώρου που θα ’ρθουν
θα πάρω και πάλι το κατασκότεινο τρένο
με κινήσεις σαν έκρηξη άστρων
να πάω να βρω τα κύματα των ανθρώπων
στους κεντρικούς δρόμους και στις αγορές
την κατάνυξη των διαφανειών στης θάλασσας το πρωινό
τη μελαγχολία των κίτρινων φύλλων
την συγκίνηση των αγαλμάτων
που ο χαλκός τους μια μέρα θα λιώσει
και θα γενεί ποτάμι με φωτιές στους δρόμους
ή και ψυχές, όπου θα ξεγλιστράν σαν τους αέρηδες
μέσ’ από τις πτυχώσεις των παλτών
τις ράγες των τραμ
και τους αρχιτεκτονικούς ρυθμούς.

Τότε, γυναίκες σαν τις μακεδόνισσες
θα με κεράσουνε κρασί
να ραντίσω τριγύρω να ’ρθουν οι νεκροί
σ’ ένα χωριό του βορρά πλάι στις ράγες των τρένων
όλο ομίχλες.

Κολοσσικοί ρυθμοί με ξετινάζουνε
σε τούτες τις πόλεις και τα χωριά
και πέφτω σα σκουπίδι στους δρόμους
από ψηλά
χορεύοντας με χίλιους ήλιους μπλε
χωρίς σελήνες
πιάνοντας παρέα με παραδείσια πουλιά
και πέφτω σα σκουπίδι στους δρόμους
πάνω στα μαρμαρένια αλώνια
καθώς τρία μαύρα πουλιά ρίχνουνε σκιές
στο λιμάνι της αποικίας.
Τρία μαύρα πουλιά
άγριοι δολοφόνοι των ημερών μου
μαυρίσανε τα κύματα

Ίσως γιατί εμείς, δε μεγαλώσαμε σε εποχή
όπου μοντάρουνε δύο και τρεις ιδεολογίες
αλλά σε μία εποχή
όπου μοντάραν πολυκατοικίες
κι όπου τ’ αγάλματα, άμα μιλούσαν
λέγανε πράγματα ποιητικά
μέσα σε ακάλυπτους χώρους και σε σύννεφα
μιας πόλης προσιτής μονάχα σε κηδείες.
Μιαν άλλη μέρα θα πάρω το τρένο
και θ’ ανέβω πλάι στο φεγγάρι σχεδόν
ν’ ανακαλύψω τις ιδιορρυθμίες και το μεγαλείο
των ποιητών που καίγονται στους γαλαξίες
και τη ζοφερή ιεραρχία
της αρρυθμίας των πόλεων

Από τη συλλογή Τρίτη ιστορία (1981)

[wings]

https://www.youtube.com/watch?v=Zn525dzv2N4

Τζοακίνο Ροσίνι, Ο κουρέας της Σεβίλης
(Εθνική Λυρική Σκηνή, θέατρο Ολύμπια, 2011)

Τάκης Γραμμένος, Αίνοι

Μια μέρα θα πάμε μαζί
στη Λυρική των Αθηνών
για να πετάξω από πάνω μου
τις λάσπες και τα χερσαία νερά
και επειδή οργάνωνες το τέρμα Πατησίων
έτσι ώστε το θείον να σε ξεχωρίζει συνεχώς
πράγμα που δεν το έκανε
για κανέναν ποιητή απολύτως
ακόμη και όταν στο λευκό κρήδεμνο της ημέρας
μεταξύ των άκρων του λιμανιού της Θεσσαλονίκης
η ίδια η Θεοτόκος
και άνθρωποι θεατρικοί των σταδίων
τα έβαζαν με τη διαρκή επανάληψη
των χαραμάτων και του ηλιοβασιλέματος
αλλά και με την αστάθεια της πολεοδομίας
και των εξεγέρσεων
και επικαλούνταν μόνο τους ποιητές.
Θα είχε ποιητές και εκείνη η εποχή
και αγάλματα για μιαν αιωνιότητα.
Βέβαια οι άνθρωποι επικαλούνται συνήθως το θείον
και ύστερα θεσμοθετούν το ορθό
ό,τι δηλαδή κατέστρεφαν συνεχώς
και κανένας τους δεν θέλει το ανθρώπινο.
Έτσι φαίνεται.
Και καλύπτουν τα μέλλοντα με συνδυασμούς ανθέων.
Όμως εμάς είναι τέτοια η έκσταση που μας έχει καταλάβει
που προσεγγίζουμε το ύφος ποιητών
και χωρίς να γνωρίζουμε σε ποιον κύκλο βρισκόμαστε
βλέπουμε τα μαυροπούλια του απογέματος
στο πάρκο του τέρματος της οδού Πατησίων.
Είναι μια συνομιλία των δικαίων και των αδίκων
με την εποπτεία του Θεού.
Μια μέρα θα πάμε μαζί
στη Λυρική των Αθηνών.

Από τη συλλογή Αποκαλυπτικά της Εσπερίας (1991)

[wings]

Τάκης Γραμμένος, Ερμηνεία της πόλης (ΙV)

Με τον καιρό είχε μια εμπλοκή με ιδεολογίες
μέσα σε έναν πηκτό αέρα ναού με ψυχές και αγίους
πράγμα που βέβαια επέτεινε την πτώση του φεγγαριού
στα νερά της βροχής και στα πατήματα των ανθρώπων.
Μοιραία διατύπωσε ένα σύστημα εξηγητικό
περί της εποχής και του σύμπαντος
οπότε μία σταγόνα έγινε άνθος
και ύστερα πανσέληνος και πολιτική
και οι πρωινοί αστέρες έφεγγαν
πάνω από κάθε τάφο.
Και ο αέρας ήτανε όλο ψυχές και αίματα
προς το κάστρο με τους ιδεολόγους ιδίως
και όταν κατέβαινε
ήτανε πολεοδομίες και καταστροφή.

Από τη συλλογή Ερμηνεία της πόλης (1999)

[wings]

Τάκης Γραμμένος, Μορτ σεζόν (III)

[Ενότητα Μορτ σεζόν (1972-1978)]

III

Μέρες εφύλαγα τους ίσκιους
Δεκαπενταύγουστο καιρό
και φεγγάρι δεν είδα.

Με τον Σεπτέμβρη πήραν οι βροχές
κι η λίμνη φαίνονταν σταχτιά σαν πέτρα
έτσι που, όταν κατέβαινα στον πάτο της
δε γινότανε να βλέπω τα σπίτια της πόλης
τους δρόμους και τις περικόσμητες ενδυμασίες
ανθρώπων εξόριστων
που μιλούσαν χαριτωμένα τ’ απογέματα
γύρω απ’ το κεντρικό ρολόι της Μητρόπολης.

Μια εποχή πιο ύστερα
ένα βράδυ δώδεκα η ώρα
έκρωξαν όλες νερόκοτες μαζί
και βγήκ’ ένα φεγγάρι
κόκκινο σαν το αίμα.

Από παλιά θυμόμουν τ’ αργυρό μονάχα
τη μια μετά από βροχή
παραμονές Χριστούγεννα πρωί στις πέντε χαμένο
πίσω απ’ τα ρουμπινένια κεραμίδια
τ’ ολοφώτιστου ναού
την άλλη πίσω απ’ το τζάμι το γυμνό –
και βγήκ’ ένα φεγγάρι κόκκινο σαν αίμα.

Ήρθε με πέλματα γυμνά
και μάτια κόκκινα
δεμένα με κλωστές από τ’ αστέρια.
Κρατούσε έν’ άλλο φεγγάρι στα χέρια της, γλυκύφεγγο.
Τότε πίσω απ’ το ντενεκεδένιο γκαράζ
ένα παρατημένο του χειμώνα πουλί
ηχηρό και άφαντο
έβγαλε φωνίτσα και είπε:

«Ρόδο της ψυχής μου χρυσό
μονάχο σε δέντρο
με κίτρινα φύλλα φλεγόμενα
κι έρημο
τρικυμίζει ο αέρας με τα κινήματά σου
και το κρήδεμνο των μαλλιών σου τ’ αστροκέντητο
θαλασσοδέρνει.»

Ύστερα ήρθε μια με μύτη γρυπή και με υάκινθους
φαιώδης και μικρά παντελώς
σαν την ποιήτρια Σαπφώ
στη μνήμη των παπύρων της Αλεξανδρείας
κι αρχίνησε να χορεύει πάνω στις λάσπες
έναν ανόργανο χορό
όπως τα ξεραμένα φύκια
γύρω απ’ τα πεύκα με τον αέρα.

Και να ψέλνει παράφωνα.

Κι ένα άλλο μαδημένο πουλί
πίσω από έναν άσπρο τοίχο
έβγαλε φωνίτσα κι είπε:

«Έτσι, κρατώντας μιαν ανθοδέσμη
θα ξεφύγω την Κυριακή πάνω σε ράγες
κι αστραπιαία θα μικραίνω σα μια κουκκίδα
κάπου στον ελαφρά κόκκινο
θαλασσινόν ορίζοντα.»

Και το πρωί ο ήλιος σαν τρίχινο πανί.

Καστοριά 1972

Από τη συλλογή Τρίτη ιστορία (1981)

Σημείωση του ποιητή
Μορτ Σεζόν: έτσι άκουσα να λένε παλιοί της Θεσσαλονίκης την εποχή μετά τα Χριστούγεννα που λιγόστευαν πολύ οι δουλειές.