Βασίλης Τσιτσάνης, περίοδος 1936-1954

[mala]

Σ' ευχαριστώ, Βικούλα! Ναι, ο άλλος τίτλος μου αρέσει πιο πολύ και σπάνια χρησιμοποιώ τον καινούριο, όπως ξέρεις. :-) Είναι, ίσως, το κομμάτι που στιγμάτισε τη φετινή χρονιά και θα μου θυμίζει για πάντα κάποιες πολύ σημαντικές γνωριμίες.

[wings]

https://www.youtube.com/watch?v=8fMD5kmyuLU

Πρώτη εκτέλεση

Της μαστούρας ο σκοπός (γνωστό και ως Τα πέριξ ή Όταν συμβεί στα πέριξ)

Ζεϊμπέκικο του 1942, από την κατοχική περίοδο στη Θεσσαλονίκη.
Μουσική & στίχοι: Βασίλης Τσιτσάνης
Πρώτη φωνογράφηση: 15 Ιουνίου 1946 [COLUMBIA D.G. 6599]
Πρώτη εκτέλεση: Στράτος Παγιουμτζής & Στέλιος Κερομύτης

Γιατί ρωτάτε να σας πω,
αφού σας είναι πια γνωστό!
Όταν συμβεί στα πέριξ φωτιές να καίνε,
πίνουν οι μάγκες αργιλέ.

Με τη σειρά μου θα τον πιω,
τώρα τις τσίλιες μου κρατώ.
Αυτοί τον πίνουνε κι εγώ σφυρίζω
της μαστούρας το σκοπό.

Τριγύρω όλοι στις φωτιές
και βόλτα φέρνει ο αργελές
μ' ένα κελάηδημα, το ίδιο πάντα,
στης μαστούρας το σκοπό.

Οι δύο τελευταίοι στίχοι κάθε στροφής τραγουδιούνται δύο φορές (σχ. 1, 2, 3, 4 - 3, 4).
Στην άλλη πλευρά του δίσκου βρίσκεται το τραγούδι «Βάρκα γιαλό».

[Πηγή για τους στίχους: Θεόφιλος Αναστασίου, ΒΑΣΙΛΗΣ ΤΣΙΤΣΑΝΗΣ, Άπαντα, σ. 101]

Σημειώσεις του Ντίνου Χριστιανόπουλου στο βιβλίο του Τα τραγούδια του Βασίλη Τσιτσάνη που γράφτηκαν στη Θεσσαλονίκη επί Γερμανικής Κατοχής (Εκδόσεις Μπιλιέτο, Παιανία), σελ. 19-21:

Τσιτσάνης: «Ήταν αργά το βράδυ [διάβαζε: αργά το απόγευμα], χειμώνας του 1942, και καθόμουνα μέχρι την ώρα που απαγορευόταν η κυκλοφορία, στο καφενείο "Νέον", που ήταν απέναντι στο Λευκό Πύργο. Ξαφνικά, μου 'ρθαν στο μυαλό εικόνες από τότε που ήμουνα παιδάκι, μαθητής στα Τρίκαλα. Το σπίτι μου ήταν κοντά στις στρατώνες, επί της οδού Λαρίσης, όχι πάνω από 150 μέτρα απόσταση. Τ' απογεύματα στην έξοδό τους οι βαρυποινίτες περνούσαν από μπροστά μου και τους έβλεπα. Γιατί οι στρατώνες ήταν γεμάτες όλο από βαρυποινίτες. Κι εγώ, 15-16 ετών παιδάκι, δεν είχα ησυχία, όλη μέρα με το μπουζούκι στα χέρια. Πήγαινα και τους έβλεπα από μακριά τι έκαναν. Και μου 'λεγαν: "Έλα μια μέρα κοντά μας να μας δεις τι έχουμε και τι κάνουμε". Μια μέρα πήγα κοντά εκεί που ήταν μαζεμένοι πίσω από τις στρατώνες, που ήταν όλο χωράφια. Και τους είδα όλους μαζεμένους τριγύρω από φωτιές, με τους λουλάδες και τα τέτοια. Οι εικόνες αυτές σφηνώθηκαν στο μυαλό μου. Ήμουν και παιδάκι. Αυτές οι εικόνες μού ήρθαν στο νου εκείνο το βράδυ στο "Νέον". Και γράφω αμέσως τις λέξεις: "Όταν συμβεί στα πέριξ φωτιές να καίνε, πίνουν οι μάγκες αργιλέ". Τίποτε άλλο δεν έγραψα, μόνο αυτό. Φωνάζω τον καταστηματάρχη, τον Ηλία τον Ευδαίμονα, και του λέω: "Τώρα συνέλαβα ένα τραγούδι, ένα δίστιχο, και πάω στο σπίτι να το φτιάξω. Αν δεν το φτιάξω", του λέω, "δε θα ησυχάσω". Πάω στο σπίτι έχοντας αυτές τις λίγες λέξεις μόνο. Και μ' αυτές έβγαλα τη μουσική - αυτές τις είχα στην αρχή σαν ένα είδος ρεφρέν, σαν επωδό. Μετά έγραψα και τα υπόλοιπα λόγια, αρχίζοντας με τη φράση: "Γιατί ρωτάτε να σας πω / αφού σας είναι πια γνωστό"» (Χατζηδουλής, 1979, σ. 204-205).

Η μελωδία του πρώτου δίστιχου («Γιατί ρωτάτε να σας πω / αφού σας είναι πια γνωστό») χρησιμοποιήθηκε από τον Τσιτσάνη το 1947 και στο τραγούδι του «Θα μπλέξω μ' άλλην και θα κλαις / γιατί μου κάνεις μπαμπεσιές», με μικρή αλλαγή στο μουσικό κλείσιμο των στίχων.

Ένα από τα μελωδικότερα τραγούδια του Τσιτσάνη. Τέλεια και πρωτότυπη σύνθεση. Παρά το θέμα του, γνώρισε μεγάλη επιτυχία και παραμένει αξεπέραστο.

Αυτό το τραγούδι το λατρεύω - αν μου ζητούσαν να διαλέξω τα 5-6 πιο αγαπημένα μου τραγούδια/μουσικά κομμάτια του Βασίλη Τσιτσάνη, θα έλεγα χωρίς πολλή σκέψη: «Μινόρε», «Αρχόντισσα», «Συννεφιασμένη Κυριακή», «Ματσαράγκα», «Ό,τι κι αν πω δεν σε ξεχνώ», «Της μαστούρας ο σκοπός».

Μαλαματή, θυμάσαι που σου έλεγα ότι κάθε πετρούλα που πατάμε στη Θεσσαλονίκη κρύβει κι από μια μεγάλη ιστορία; Θυμήσου πού καθίσαμε πριν 15 μέρες και σκέψου τι γράφτηκε κάπου εκεί δίπλα πριν από 65 χρόνια.

[wings]

https://www.youtube.com/watch?v=vaAAHKX9r_s

Πρώτη εκτέλεση

Πάει κι αυτός

Ζεϊμπέκικο.
Μουσική & στίχοι: Βασίλης Τσιτσάνης
Πρώτη φωνογράφηση: 1950 [COLUMBIA D.G. 7288]
Πρώτη εκτέλεση: Πρόδρομος Τσαουσάκης & Ρένα Στάμου

Μ' αυτόνε που τραβιόσουνα κι έλεγες θα σε πάρει,
το 'δες πως σε παράτησε για μια γυναίκα άλλη.

Πάει κι αυτός, πάει κι αυτός, με γεια και σ' άλλα,
τώρα σ' άφησε, τώρα σ' άφησε μπουκάλα!

Απ' το κεφάλι σου τα φταις όλα και τα παθαίνεις,
ανυπολόγιστα να κλαις και να τον περιμένεις.

Πάει κι αυτός, πάει κι αυτός, με γεια και σ' άλλα,
τώρα σ' άφησε, τώρα σ' άφησε μπουκάλα!

Σε μένα να 'ρθεις μη σκεφτείς, σαν πρώτα και ν' αράξεις,
εσύ δεν πρόκειται μυαλό ούτε ζωή ν' αλλάξεις.

Πάει κι αυτός, πάει κι αυτός, με γεια και σ' άλλα,
τώρα σ' άφησε, τώρα σ' άφησε μπουκάλα!

Ο δεύτερος στίχος κάθε στροφής τραγουδιέται δύο φορές (σχ. 1, 2, 2).

[Πηγή για τους στίχους: Θεόφιλος Αναστασίου, ΒΑΣΙΛΗΣ ΤΣΙΤΣΑΝΗΣ, Άπαντα, σ. 238].

Εξαιρετικό ζεϊμπέκικο της μετεμφυλιακής εποχής. Το τραγούδι ηχογραφήθηκε το 1950, αλλά ο δίσκος κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1957.

Αφιερωμένο σε όσους κατά εποχές ένιωσαν ότι τους άφησαν μπουκάλα... και ποιος δεν το 'χει νιώσει αλήθεια;

[wings]

https://www.youtube.com/watch?v=3hucGLAPqNs

Πρώτη εκτέλεση

Τρέξε, μάγκα, να ρωτήσεις (Η ντερμπεντέρισσα)

Ζεϊμπέκικο της κατοχής στη Θεσσαλονίκη (κατά τον Τσιτσάνη, Χατζηδουλής, σ. 20).
Μουσική: Βασίλης Τσιτσάνης
Στίχοι: Νίκος Ρούτσος & Βασίλης Τσιτσάνης
Πρώτη φωνογράφηση: 1947 [ODEON G.A. 7399]
Πρώτη εκτέλεση: Μάρκος Βαμβακάρης, Στέλλα Χασκήλ & Βασίλης Τσιτσάνης

Τρέξε, μάγκα, να ρωτήσεις, να σου πουν ποια είμ' εγώ.
Είμ' εγώ γυναίκα φίνα, ντερμπεντέρισσα,
που τους άντρες σαν τα ζάρια τούς μπεγλέρισα.

Δε με συγκινούν αγάπες, φτάνει να καλοπερνώ,
κάθε βράδυ να τραβάω το ποτήρι μου
και να σφάζονται λεβέντες για χατίρι μου.

Πως θα γίνω εγώ δική σου πάψε να το συζητάς.
Δε γουστάρω τις παρόλες, σου ξηγήθηκα,
στις ταβέρνες και στα καμπαρέ γεννήθηκα.

Οι δύο τελευταίοι στίχοι κάθε στροφής τραγουδιούνται δύο φορές (σχ. 1, 2, 3 - 2, 3).

[Πηγή για τους στίχους: Θεόφιλος Αναστασίου, ΒΑΣΙΛΗΣ ΤΣΙΤΣΑΝΗΣ, Άπαντα, σ. 112]

Σημειώσεις του Ντίνου Χριστιανόπουλου στο βιβλίο του Τα τραγούδια του Βασίλη Τσιτσάνη που γράφτηκαν στη Θεσσαλονίκη επί Γερμανικής Κατοχής (Εκδόσεις Μπιλιέτο, Παιανία), σελ. 83-85:

Βίρβος (ό.π., σ. 122): «Έχω μια φωτοτυπία από την "Ντερμπεντέρισσα", που του είχε δώσει [του Τσιτσάνη] ο Ρούτσος. Και η οποία, βέβαια, δεν έχει - εκτός από ένα δίστιχο - καμιά σχέση με την "Ντερμπεντέρισσα" που κυκλοφόρησε τελικά ο Τσιτσάνης».

Τελευταία, ο Πάνος Γεραμάνης, σε σημείωμά του στο περιοδικό «Πρόσωπα - 21ος αιώνας» (Αθ., αρ. 101, 10.2.2001, σ. 21), μας προσφέρει τη «Ντερμπεντέρισσα» του Ρούτσου, που ανέφερε στο βιβλίο του ο Βίρβος, μαζί με μια αποκαλυπτική συνέντευξη του Τσιτσάνη, που του είχε παραχωρήσει ο συνθέτης το 1980: «Γνώρισα τον Ρούτσο το 1947. Μου συστήθηκε σαν στιχουργός και μου ζήτησε να τον βοηθήσω. Τότε του έδωσα ένα δικό μου θέμα και το δίστιχο

Εγώ είμαι γυναίκα φίνα ντερμπεντέρισσα
και τους άντρες σαν τα ζάρια τους μπεγλέρισα.

Ύστερα από μήνες μού παρέδωσε το παρακάτω κείμενο, γραμμένο με τα ίδια του τα χέρια:

Είμ' εγώ γυναίκα φίνα, ντερμπεντέρισσα,
που τους άντρες σαν τα ζάρια τους μπεγλέρισα.
Θηλυκό πολύ μυστήριο, μαγκιόρικο,
αλειτούργητο, σκληρόκαρδο και ζόρικο.

Δεν γουστάρω τις παρόλες και τα φούμαρα,
σε ταβέρνες και σε καμπαρέ τα φούμαρα.
Απ' τους άντρες εχτιμώ τα πορτοφόλια τους
κι αν μου κάνουν καρμιριές, θα φαν τη φόλα τους.

Κάθε βράδυ να τραβάω το ποτήρι μου
και να σφάζονται λεβέντες για χατίρι μου.
Όλη μέρα να μου κάνετε τα γούστα μου
και τη νύχτα να κουρνιάζετε στη φούστα μου.

Πέρασαν πολλοί μήνες, μου είπε τότε ο Βασίλης Τσιτσάνης, αναζητώντας λέξεις και εντυπωσιακά ευρήματα - πράγμα που συνηθίζω - και, τελικά, αυτό το δίστιχο [εννοεί το δίστιχο του Ρούτσου: «Κάθε βράδυ να τραβάω το ποτήρι μου / και να σφάζονται λεβέντες για χατίρι μου»] το πάντρεψα μ' ένα άλλο τραγούδι, που είχα γράψει στην κατοχή, το "Τρέξε, μάγκα, να ρωτήσεις", για να γίνει μετά η θρυλική "Ντερμπεντέρισσα", με δύο τίτλους. Τότε φυσικά ο Ρούτσος δεν ζήτησε αντάλλαγμα, αφού στο πρώτο τεστ που του έκανα ήταν αρνητικός. Το μόνο που έκανε ήταν να σπεύσει, σαν καλός νοικοκύρης, να κατοχυρώσει το τραγούδι, εν αγνοία μου, στην Εθνική Βιβλιοθήκη, μετά τη φωνογράφηση».

...
Επανέρχομαι  στο τραγούδι. Το «Τρέξε, μάγκα, να ρωτήσεις» είναι ένα από τα πιο εντυπωσιακά και δυναμικά τραγούδια του Τσιτσάνη - μάγκικο μεταπολεμικού κλίματος - που δίκαια έγινε μεγάλη επιτυχία.

Θρυλικό ζεϊμπέκικο του Βασίλη Τσιτσάνη, ύμνος στη γυναίκα... και θαρρώ πως δικαιούμαι να μου το αφιερώσω. :-)

[Πρωτέαs]

Τελευταία, ο Παύλος Γεραμάνης, σε σημείωμά του στο περιοδικό «Πρόσωπα - 21ος αιώνας» (Αθ., αρ. 101, 10.2.2001, σ. 21), μας προσφέρει τη «Ντερμπεντέρισσα» του Ρούτσου, που ανέφερε στο βιβλίο του ο Βίρβος, μαζί με μια αποκαλυπτική συνέντευξη του Τσιτσάνη, που του είχε παραχωρήσει ο ...

Να πούμε εδώ ότι δεν πρόκειται για τον Παύλο, αλλά για τον Πάνο Γεραμάνη, τον μεγάλο ερευνητή και εργάτη του ρεμπέτικου, που χάθηκε πρόωρα ...Καλό ταξίδι, Πάνο.

[wings]

Το διόρθωσα στο προηγούμενο μήνυμά μου και έχεις απόλυτο δίκιο. Ωστόσο, διευκρινίζω ότι έτσι ακριβώς αναφέρει το όνομα ο Ντίνος Χριστιανόπουλος στο βιβλίο του και προφανώς πρόκειται για λάθος εκ παραδρομής.

[wings]

https://www.youtube.com/watch?v=D2IksOV1lwo

Πρώτη εκτέλεση

https://www.youtube.com/watch?v=d8nsYFBlc1M

Με τον Βασίλη Τσιτσάνη

Τη μοίρα μου την είδα (και την ξέρω)

Χασάπικο του 1942, της εποχής της Θεσσαλονίκης (Χατζηδουλής, σ. 59).
Μουσική & στίχοι: Βασίλης Τσιτσάνης
Πρώτη φωνογράφηση: 1950 [H.M.V. A.O. 2946]
Πρώτη εκτέλεση: Πρόδρομος Τσαουσάκης

Έχω ντουμάνι στην καρδιά και κλαίω λυπημένα,
χωρίς να φταίξω τίποτα, πληρώνω τα σπασμένα.
Απ' την κακούργα τη ζωή τίποτα δε γυρεύω,
γιατί εγώ τη μοίρα μου την είδα και την ξέρω.

Μες στις φουρτούνες της ζωής παλεύω απελπισμένος,
γιατί καταδικάστηκα ερήμην ο καημένος.
Στον ψεύτη τούτο το ντουνιά τίποτα δε γυρεύω,
γιατί εγώ τη μοίρα μου την είδα και την ξέρω.

Έριξα ζάρια κι έχασα, κόπηκαν τα φτερά μου,
με πνίγει το παράπονο που έχω στην καρδιά μου.
Απ' την κακούργα τη ζωή τίποτα δε γυρεύω,
γιατί εγώ τη μοίρα μου την είδα και την ξέρω.

Οι δύο τελευταίοι στίχοι κάθε στροφής τραγουδιούνται δύο φορές (σχ. 1, 2, 3, 4 - 3, 4).

[Πηγή για τους στίχους: Θεόφιλος Αναστασίου, ΒΑΣΙΛΗΣ ΤΣΙΤΣΑΝΗΣ, Άπαντα, σ. 183]

Σημειώσεις του Ντίνου Χριστιανόπουλου στο βιβλίο του Τα τραγούδια του Βασίλη Τσιτσάνη που γράφτηκαν στη Θεσσαλονίκη επί Γερμανικής Κατοχής) (Εκδόσεις Μπιλιέτο, Παιανία), σελ. 38:

Το τραγούδι αυτό το συμπεριλαμβάνω στα τραγούδια της κατοχής, εφόσον η μελωδία του έγινε το 1942. Αργότερα ο Τσιτσάνης πρόσθεσε και τους στίχους, πάντως πριν από το 1950. Η μελωδία αρχικά προορίζονταν για τη «Λιτανεία του μάγκσα» (Χατζηδουλής, σ. 59 και 215).

Μελωδικότατο. Μια εξαίρετη σύνθεση.

Και η πρώτη εκτέλεση με τον Πρόδρομο Τσαουσάκη:

https://www.youtube.com/watch?v=D2IksOV1lwo

[wings]

https://www.youtube.com/watch?v=TJaLhDxD8qE

Πρώτη εκτέλεση

Θά ’ρθω μια γλυκιά βραδιά

Προπολεμικό ζεϊμπέκικο.
Μουσική & στίχοι: Βασίλης Τσιτσάνης
Πρώτη φωνογράφηση: Ιανουάριος 1938 [Columbia DG 6357]
Πρώτη εκτέλεση: Στράτος Παγιουμτζής

Θά ’ρθω μια γλυκιά βραδιά, μια χιονισμένη νύχτα,
στο παραθύρι σου κοντά με χίλια καρδοχτύπια.

Θα παίζω και θα τραγουδώ ώσπου να σε ξυπνήσω,
να φύγει ο πόνος της καρδιάς, τη φλόγα μου να σβήσω.

Εγώ για την αγάπη σου και για την ομορφιά σου,
θε να βαφτίσω ένα παιδί, να βγάλω τ’ όνομά σου.

Θά ’ρθω μια γλυκιά βραδιά, μια χιονισμένη νύχτα,
μες στο σκοτάδι το βαθύ, του ύπνου σου τη γλύκα,
όπου διαβάτης δεν γυρνά στο παραθύρι δίπλα.

Κάθε στίχος τραγουδιέται δύο φορές (σχ. 1, 1, 2, 2), εκτός από τον προτελευταίο που, αντί να επαναληφθεί, μετατρέπεται, προσφέροντάς μας τον καταληκτήριο στίχο.

Στην άλλη πλευρά του δίσκου βρίσκεται το τραγούδι «Σ’ αυτόν τον κόσμο δυστυχής».

[Πηγή για τους στίχους: Θεόφιλος Αναστασίου, ΒΑΣΙΛΗΣ ΤΣΙΤΣΑΝΗΣ, Άπαντα, σ. 60]

Από την πρώιμη εποχή του Βασίλη Τσιτσάνη στα Τρίκαλα ξεκινά αυτό το τραγούδι, αν και φωνογραφήθηκε την εποχή που ο συνθέτης βρισκόταν στη Θεσσαλονίκη: ερωτικό, τρυφερό και χαρούμενο - ένα εξαιρετικό ζεϊμπέκικο.

[wings]

https://www.youtube.com/watch?v=fLiB_Y2n7d8

Πρώτη εκτέλεση

Μαγκιόρα

Ζεϊμπέκικο (γράφτηκε επί κατοχής σύμφωνα με όσα αναφέρει ο Τσιτσάνης στου Χατζηδουλή, σ. 20∙ κατά τον Πετρόπουλο, σ. 178, γράφτηκε το 1943).
Μουσική & στίχοι: Βασίλης Τσιτσάνης
Πρώτη φωνογράφηση: 1947 [ODEON G.A. 7391]
Πρώτη εκτέλεση: Μάρκος Βαμβακάρης, Βασίλης Τσιτσάνης & Γιάννης Τατασόπουλος

Αφού μαγκιόρα θέλησες από μικρή να γίνεις,
έλα μαζί μου μια βραδιά, κρασί παλιό να πίνεις!

Θα δεις το γλυκοχάραμα τι όνειρα σού φέρνει,
βάσανα, πίκρες και καημούς, μαγκιόρα μου, σ' τα παίρνει!

Ν' ακούσεις πάντα τις βραδιές όλο γλυκιές κιθάρες,
φιλιά και χάδια κι αγκαλιές, μπουζούκια, μπαγλαμάδες!

Ο δεύτερος στίχος κάθε στροφής τραγουδιέται δύο φορές (σχ. 1, 2, 2).
 
[Πηγή: Θεόφιλος Αναστασίου, Βασίλης Τσιτσάνης, Άπαντα, σ. 111]

Σημειώσεις του Ντίνου Χριστιανόπουλου στο βιβλίο του Τα τραγούδια του Βασίλη Τσιτσάνη που γράφτηκαν στη Θεσσαλονίκη επί Γερμανικής Κατοχής) (Εκδόσεις Μπιλιέτο, Παιανία), σελ. 41:

Είναι κρίμα που το θαυμάσιο αυτό τραγούδι (σπουδή σε στυλ μαγκιόρικου ύφους, από τα καλύτερα του Τσιτσάνη) δεν προσέχτηκε όσο έπρεπε. Πρόκειται αναμφισβήτητα για μια κορυφαία στιγμή του ρεμπέτικου.

Στην άλλη πλευρά του δίσκου υπάρχει το τραγούδι «Μόρτισσα».

[wings]

https://www.youtube.com/watch?v=-ixMy4SGYWY

Πρώτη εκτέλεση

Φάνταζες σαν πριγκιπέσα

Ζεϊμπέκικο της προπολεμικής περιόδου της Θεσσαλονίκης
Μουσική & στίχοι: Βασίλης Τσιτσάνης
Πρώτη φωνογράφηση: 1939 [Odeon GA 7322]
Πρώτη εκτέλεση: Μάρκος Βαμβακάρης, Απόστολος Χατζηχρήστος & Βασίλης Τσιτσάνης

Έμαθα πολλά, μικρό μου,
που ζαλίζουν το μυαλό μου.

Πως γλεντούσες στον Πειραία,
μαυρομάτα μου κι ωραία.

Φάνταζες σαν πριγκιπέσα,
μα με πρόδινες, μπαμπέσα.

Σε περίμενα ο καημένος
όλη νύχτα μαραμένος.

Ο πρώτος στίχος κάθε στροφής τραγουδιέται τρεις φορές (σχ. 1, 1, 1, 2).

Στην άλλη πλευρά του δίσκου βρίσκεται το τραγούδι «Είσαι αριστοκράτισσα κι ωραία».

[Πηγή για τους στίχους: Θεόφιλος Αναστασίου, Βασίλης Τσιτσάνης, Άπαντα, σ. 67].

[wings]

https://www.youtube.com/watch?v=L0aiK85fO1w

Πρώτη εκτέλεση

Μόρτισσα

Χασάπικο.
Μουσική & στίχοι: Βασίλης Τσιτσάνης
Πρώτη φωνογράφηση: 1947 [ODEON G.A. 7391]
Πρώτη εκτέλεση: Μάρκος Βαμβακάρης & Βασίλης Τσιτσάνης

Σε γουστάρω, μα διστάζω να σ' το ειπώ
μην τυχόν και παραξηγηθώ!
Έλα, μόρτισσα, να νιώσεις
και δε θα το μετανιώσεις,
όλη την ωραία ρεμπέτικη ζωή!

Κι αν σ' αρέσει, κάτσε πάντα συντροφιά,
να σε κάνω βόλτα στον ντουνιά!
Έλα, μόρτισσα, μη χάνεις,
σκέψου το πως θα πεθάνεις,
έλα για να νιώσεις την όμορφη ζωή!

Κι όταν όλα πλέον θα τα βαρεθείς
και ζητήσεις να με παντρευτείς,
το χατίρι σου θα κάνω,
φως μου, με το παραπάνω,
μια κι εσύ μου στάθηκες εντάξει στη ζωή!

Οι τρεις τελευταίοι στίχοι κάθε στροφής τραγουδιούνται δύο φορές (σχ. 1, 2, 3, 4, 5 - 3, 4, 5).

Στην άλλη πλευτά του δίσκου βρίσκεται το τραγούδι «Μαγκιόρα».
 
[Πηγή: Θεόφιλος Αναστασίου, Βασίλης Τσιτσάνης, Άπαντα, σ. 111]

Μου είπε προ καιρού κάποιος μελετητής των τραγουδιών του Τσιτσάνη ότι τον έχει εντυπωσιάσει το δίστιχο της δεύτερης στροφής «Έλα, μόρτισσα μη χάνεις, σκέψου το πως θα πεθάνεις», έτσι που φέρνει ξαφνικά κι εμβόλιμα το θέμα του θανάτου σ' ένα τραγούδι ερωτικής εξομολόγησης. Διαφώνησα μαζί του, έντονα μάλιστα, γιατί πιστεύω ότι ο άμεσος επόμενος στίχος «έλα για να νιώσεις την όμορφη ζωή» είναι αυτός που εκφράζει χαρακτηριστικά τη φιλοσοφία των τραγουδιών του Τσιτσάνη - ό,τι γράφει ο Τσιτσάνης είναι συνήθως ύμνος για τη ζωή και την ομορφιά της και το τέλος κάθε στροφής και κάθε μελωδίας οδηγεί σε ψυχική ανάταση, ακόμα κι αν οι αμέσως προηγούμενοι στίχοι φλερτάρουν με τη μιζέρια και το θάνατο, του είπα. Δεν συμφωνήσαμε ποτέ, ούτε καν καταλήξαμε κάπου, αλλά θαρρώ πως είναι όμορφο να ακούς ένα σπουδαίο τραγούδι της Ελλάδας του εμφυλίου και να μπορείς να μαλώνεις για δυο στίχους του 60 χρόνια αργότερα, μέσα στον 21ο αιώνα. :-)

[wings]

https://www.youtube.com/watch?v=ZnhXUBDTx94

Πρώτη εκτέλεση

Κι αν πάθεις και καμιά ζημιά (γνωστό και ως Η ζημιά)

Ζεϊμπέκικο.
Μουσική & στίχοι: Βασίλης Τσιτσάνης
Πρώτη φωνογράφηση: 1950 [COLUMBIA D.G. 6886]
Πρώτη εκτέλεση: Μαρίκα Νίνου & Βασίλης Τσιτσάνης

Απόψε το μπουζούκι σου θα σ' το μαλαματώσω.
Ρίξε την πιο γλυκιά πενιά
κι αν πάθεις και καμιά ζημιά,
Τσιτσάνη μου, εγώ θα την πληρώσω.

Απ' της γυναίκας τον νταλκά να φύγω, να γλιτώσω.
Παίξε να βρω παρηγοριά
κι αν κάνω και καμιά ζημιά,
Τσιτσάνη μου, εγώ θα την πληρώσω.

Απόψε με τον πόνο μου καρδούλες θα ματώσω.
Για τη σκληρή της την καρδιά,
αν κάνω και καμιά ζημιά,
Τσιτσάνη μου, εγώ θα την πληρώσω.

Οι τρεις τελευταίοι στίχοι κάθε στροφής τραγουδιούνται δύο φορές (σχ. 1, 2, 3, 4 - 3, 4).

[Πηγή για τους στίχους: Θεόφιλος Αναστασίου, Βασίλης Τσιτσάνης, Άπαντα, σ. 171]

Από τα ομορφότερα μεταπολεμικά ζεϊμπέκικα του Βασίλη Τσιτσάνη.

Στην άλλη πλευρά του δίσκου υπάρχει το τραγούδι «Μη μου ξαναφύγεις πια».

[mavrodon]

Αυτό το τραγούδι του Τσιτσάνη μου θύμισε ένα άλλο που λέει: Η γυναίκα είναι ζημιά μην το πείτε σε καμιά! Μήπως Βίκυ γνωρίζεις περισσότερα για το εν λόγω τραγούδι;

[wings]

Αυτό το τραγούδι του Τσιτσάνη μου θύμισε ένα άλλο που λέει: Η γυναίκα είναι ζημιά μην το πείτε σε καμιά! Μήπως Βίκυ γνωρίζεις περισσότερα για το εν λόγω τραγούδι;

Ναι, Θωμά μου. Δεκαετία του 1950 και Η γυναίκα είναι ζημιά (μην μπλεχτείτε με καμιά). :-))))

[wings]

https://www.youtube.com/watch?v=XkUZ72PqUdA

Πρώτη εκτέλεση

https://www.youtube.com/watch?v=kp4TkVpRU_U

Δεύτερη εκτέλεση

Βάρκα-γιαλό

Χασαποσέρβικο (στον δίσκο χαρακτηρίζεται αλλέγκρο) της κατοχής (Τσιτσάνης, Χατζηδουλής, σ. 20 και 131).
Μουσική & στίχοι: Βασίλης Τσιτσάνης
Πρώτη φωνογράφηση:
α) 15 Ιουνίου 1946 [COLUMBIA D.G. 6599] με τον Στράτο Παγιουμτζή & τον Βασίλη Τσιτσάνη
&
β) 1946 [ODEON G.A. 7343] με τον Γιάννη Παπαϊωάννου, τον Μάρκο Βαμβακάρη & τον Οδυσσέα Μοσχονά

Έμαθα, κυρά, πως έχεις
βάρκα-γιαλό.
Έμαθα, κυρά, πως έχεις
ψαροπούλα και ψαρεύεις,
ζουμ τριαλαριλαρό,
βάρκα-γιαλό!

Θα 'ρθω να σου τη γυρέψω,
βάρκα-γιαλό.
Θα 'ρθω να σου τη γυρέψω
και θα πάω να ψαρέψω,
ζουμ τριαλαριλαρό,
βάρκα-γιαλό!

Ρίχνω το γυαλί στον πάτο,
βάρκα-γιαλό.
Ρίχνω το γυαλί στον πάτο,
βρίσκω τη δασκάλα κάτω,
ζουμ τριαλαριλαρό,
βάρκα-γιαλό!

Έχω βάρκα για σιργιάνι,
βάρκα-γιαλό.
Έχω βάρκα για σιργιάνι,
που για ψάρεμα δεν κάνει,
ζουμ-τριαλαριλαρό,
βάρκα-γιαλό!

Έμαθα, κυρά, πως έχεις
ψαροπούλα και ψαρεύεις,
ζουμ τριαλαριλαρό,
βάρκα-γιαλό!

Οι τέσσερις τελευταίοι στίχοι κάθε στροφής τραγουδιούνται δύο φορές (σχ. 1, 2, 3, 4, 5, 6 - 3, 4, 5, 6).

[Πηγή για τους στίχους: Θεόφιλος Αναστασίου, Βασίλης Τσιτσάνης, Άπαντα, σ. 102].


Σημειώσεις του Ντίνου Χριστιανόπουλου στο βιβλίο του Τα τραγούδια του Βασίλη Τσιτσάνη που γράφτηκαν στη Θεσσαλονίκη επί Γερμανικής Κατοχής (Εκδόσεις Μπιλιέτο, Παιανία), σελ. 44-47:

Το τραγούδι είχε πολύ μεγάλη διάδοση στη Θεσσαλονίκη τον τελευταίο καιρό της κατοχής και κυρίως κατά τα πρώτα μεταπελευθερωτικά χρόνια. Ο Χατζηδουλής (σ. 131) σημειώνει ότι «πάνω στη μελωδία του "Βάρκα-γιαλό" τραγουδούσαν στην Ελ Ντάμπα οι όμηροι των Άγγλων το γνωστό "θα σας πω μια ιστορία / από την αιχμαλωσία"». Οι όμηροι των Άγγλων ήταν Έλληνες που είχαν φύγει από την Ελλάδα και πήγαν στη Μέση Ανατολή ήδη από το 1943, αν όχι και νωρίτερα. Πότε πρόλαβαν να μάθουν το τραγούδι; Στο ερώτημα αυτό μπορεί να μας φωτίσει ο δίσκος «Το ρεμπέτικο τραγούδι στην Αμερική, 1945-1960» (1993): Κατά την περίοδο αυτή κυκλοφόρησε στην Αμερική το «Βάρκα-γιαλό» με ερμηνευτή τον Γ. Κατσαρό και με στίχους που τραγουδούσαν οι εφτακόσιοι χασισοπότες που εξορίστηκαν το 1937 από τον Μεταξά στην Ίο. Οι στίχοι, όπως τους τραγουδάει ο Κατσαρός, χωρίς καμιά διαφορά στη μελωδία, έχουν ως εξής:

Δεν το πίνουμε το γάλα / ούτε και την μαρμελάδα.
Και μας πήγαν εξορία / μακριά από την Αθήνα.
Και μας δώσανε μπιζέλια / που τα ρίχναν στα κουνέλια.
Και θα βάλω σημαδούρα / κι έτσι θα τη σκάσω ζούλα.

Εάν οι στίχοι αυτοί είναι προπολεμικοί, τότε προηγούνται του Τσιτσάνη. Αλλά και όταν πρωτοδιαδόθηκε στη Θεσσαλονίκη το «Βάρκα-γιαλό» του Τσιτσάνη, μετά την κατοχή, θυμούμαι ότι κυκλοφορούσαν διάφορα σόκιν στιχάκια με τη μελωδία αυτή, που όλα εξυπονοούσαν αντί της βάρκας:

Θα τήνε καλαφατίσω / από μπρος και από πίσω.
Θα της βάλω και πανάκι / να πηγαίνει στο Καλαμάκι.
Θα της βάλω και τιμόνι / να πηγαίνει η βάρκα μόνη.

Τα στιχάκια αυτά είναι μάλλον αδέσποτα και παλιά. Δεν μπορώ να φανταστώ ότι προέρχονται από τον Τσιτσάνη. Σημειώνω και μια πληροφορία που μας δίνει ο επιμελητής του δίσκου «Το ρεμπέτικο τραγούδι στην Αμερική, 1945-1960»: «Τη φράση "βάρκα-γιαλό" την ακούμε σε πολλά τραγούδια επτανησιακής καταγωγής».

Ύστερα από αυτά, τίθεται το ερώτημα μήπως το «Βάρκα-γιαλό» δεν είναι τραγούδι του Τσιτσάνη αλλά αποτελεί, ως προς τη μελωδία, οικειοποίηση παλαιότερου αδέσποτου τραγουδιού, μάλλον πιπεράτου, και ίσως επτανησιακής προέλευσης. Το θέμα θέλει έρευνα και γι' αυτό προς το παρόν δεν το δέχομαι ως έργο του Τσιτσάνη.