Translation - Μετάφραση

Translation Assistance => Greek monolingual forum => Topic started by: psifio on 19 Jun, 2005, 21:08:39

Title: καταρχήν ή καταρχάς / κατ' αρχήν ή κατ' αρχάς;
Post by: psifio on 19 Jun, 2005, 21:08:39
Μιας και πιάσαμε τα διλήμματα, είπα κι εγώ να καταθέσω τον προβληματισμό μου:
ποια είναι η διαφορά μεταξύ του κατ' αρχήνκαταρχήν;) και κατ' αρχάςκαταρχάς;);

Εντάξει, μας το λέγανε στο σχολείο και διάβασα και την εξήγηση Μπαμπινιώτη, αλλά δεν καταλαβαίνω πού θεμελιώνεται. Αν ήταν διαφορετική πτώση ή διαφορετικό λήμμα στο λεξικό θα το καταλάβαινα. Επίσης, ο Τριανταφυλλίδης το λεξικογραφεί και ως εναλλακτικό του κατ' αρχάς.

Εξάλλου, το γεγονός ότι το κάνει "λάθος" τόσος κόσμος δεν δείχνει ότι μάλλον η διάκριση είναι φτιαχτή;

Να μερικές γκουγκλιές: 
84,300 αποτελέσματα για το κατ' αρχήν
59,900 αποτελέσματα για το καταρχήν
33,300 αποτελέσματα για το κατ' αρχάς
17,300 αποτελέσματα για το καταρχάς

Βλέπε και:
κατ' αρχήν, καταρχήν ή κατ' αρχάς; (https://www.translatum.gr/forum/index.php?topic=729.0)
in principle agreement → κατ' αρχήν συμφωνία, συμφωνία επί της αρχής (https://www.translatum.gr/forum/index.php?topic=126949.0)
Title: Re: κατ' αρχήν ή κατ΄αρχάς;
Post by: spiros on 19 Jun, 2005, 21:24:43
Το κατ' αρχάς σημαίνει "στην αρχή" (firstly) ενώ το κατ' αρχήν σημαίνει σύμφωνα με τη δεδομένη αρχή (principle) ωστόσο η διάκριση τείνει να εξαφανιστεί τουλάχιστον στον προφορικό λόγο.

κατ' αρχάς - κατ' αρχήν - αρχικά κ.ά. Η φρ. κατ' αρχήν αντιστοιχεί στο λατ. in principio (αγγλ. in principle) και σημαίνει «ως θέμα αρχής, για λόγους αρχής» (Κατ' αρχήν διαφωνώ με το σκεπτικό τής απόφασης) και «στα βασικά σημεία» (Το νομοσχέδιο ψηφίστηκε κατ' αρχήν). Επομένως, το κατ'αρχήν δεν σημαίνει «κατ' αρχάς, στην αρχή, εν πρώτοις», όπως καταχρηστικά χρησιμοποιείται πολλές φορές. Με τη σημ. «πρώτα-πρώτα, εν πρώτοις, αρχίζοντας» χρησιμοποιείται η φρ. κατ' αρχάς ή στην αρχή (Κατ' αρχάς νόμιζε πως ήταν σωστό, μετά τη συζήτηση όμως άλλαξε γνώμη). Το επίρρ. αρχικά | αρχικώς σημαίνει (α) «στην αρχή, κατ' αρχάς» (Αρχικά πίστευα πως είχε δίκιο) και (β) «στο αρχικό στάδιο, στο ξεκίνημα, παλιά» (Η λέξη σήμαινε αρχικά κάτι πολύ διαφορετικό). Η φρ. εξαρχής (αρχαιοπρεπώς αρχήθεν) συνδέει το σημείο ενάρξεως με τον χρόνο κατά τον οποίο λέγεται κάτι (Εξαρχής υποστήριζα ότι ακολουθούσαμε εσφαλμένη τακτική・ τώρα δικαιώνομαι). Το απαρχής σημαίνει (α) «εξαρχής», αλλά συχνότερα απαντά στη φρ. (β) απαρχής μέχρι τέλους ) Υποστήριζα αυτή την άποψη απαρχής μέχρι τέλους, δηλ. συνεχώς, σταθερά). Από συμφυρμό των φρ. «απαρχής» και «εξαρχής» προέκυψε το αποξαρχής, με επιτατική σημ. επιτατική σημ. έχει επίσης η φρ. εξυπαρχής. δηλώνοντας την έναρξη από τότε που υπάρχει κάτι.
Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας Γεωργίου Μπαμπινιώτη
Title: Re: κατ' αρχήν ή κατ΄αρχάς;
Post by: psifio on 19 Jun, 2005, 21:27:26
Ναι, αλλά γιατί;
Title: Re: κατ' αρχήν ή κατ΄αρχάς;
Post by: spiros on 19 Jun, 2005, 21:36:08
Έχει να κάνει με τον διαφορετικό τρόπο κλίσης του αρχήν ως principle και του αρχή ως "εν πρώτοις".
Title: Re: κατ' αρχήν ή κατ΄αρχάς;
Post by: psifio on 19 Jun, 2005, 21:45:46
η αρχή
της αρχής
την αρχή (αρχήν)
αρχή

οι αρχές (αι αρχαί)
των αρχών
τις αρχές (τας αρχάς)
αρχές (αρχαί)

Υπάρχει και τρίτος τρόπος κλίσης πέρα από το δικό μας και το λόγιο;
Title: Re: κατ' αρχήν ή κατ΄αρχάς;
Post by: spiros on 19 Jun, 2005, 21:57:16
Ουχί. Το μόνο που μπορώ να φανταστώ είναι ότι στη μια περίπτωση είναι ενικός και στην άλλη πληθυντικός και υπήρξε αυτή η διαφοροποίηση για να μην υπάρχει αμφισημία (π.χ. το "εν πρώτοις" είναι πληθυντικός, ομοίως το "κατ' αρχάς" εδώ).

Ενικός
ἀρχή
ἀρχῆς
ἀρχῇ
ἀρχήν
ἀρχή
 
Πληθυντικός
ἀρχαί
ἀρχῶν
ἀρχαῖς
ἀρχάς
ἀρχαί
Title: Re: κατ' αρχήν ή κατ΄αρχάς;
Post by: banned8 on 20 Jun, 2005, 02:24:19
Εξηγήθηκε ήδη ότι καταρχήν ή κατ' αρχήν (μεγάλη κουβέντα αν πρέπει να γράφεται με μία ή δύο λέξεις και θα πρέπει να την κάνουμε κάποια άλλη φορά) είναι το in principle. Έτσι, όταν λέμε Συμφωνώ κατ' αρχήν, εννοούμε ότι συμφωνούμε στα βασικά σημεία ή ως προς τη θεωρία (I agree in principle).

Είπαμε κι ότι το κατ' αρχάς σημαίνει στην αρχή. Με την επικράτηση της δημοτικής ο τύπος αυτός άρχισε να ξενίζει τον κόσμο. Αντί λοιπόν να λένε στην αρχή, αρχικά, πρώτα πρώτα, πρώτα απ' όλα, κάποιο απ' αυτά τα ωραία της νεοελληνικής, κατέβηκαν στον ενικό και λένε το άλλο λόγιο, το "κατ' αρχήν". Έτσι χάσαμε τη δυνατότητα να λέμε "κατ' αρχήν" και να μην παρεξηγούμαστε.

Οι αρχαίοι χρησιμοποιούσαν επιρρηματικά με χρονική έννοια τους τύπους: εν αρχή και κατ' αρχάς.
Title: Re: κατ' αρχήν ή κατ΄αρχάς;
Post by: Kennedy on 29 Jun, 2005, 21:57:40
Not sure this will ever happen, but... in case there's someone out there whose mother tongue is Portuguese, we have extremely similar cases in our language:

- κατ' αρχήν: em princípio.
- κατ' αρχάς: a princípio.

:-)
Title: Re: καταρχήν ή καταρχάς / κατ' αρχήν ή κατ' αρχάς;
Post by: spiros on 08 Oct, 2013, 12:12:21
Χτες διόρθωνε η Κανέλλη τον Λοβέρδο, σε εκπομπή του Πρετεντέρη, λέγοντάς του ότι το «κατά πρώτον» είναι «κατ' αρχήν» και όχι «κατ' αρχάς».

Δεν ήξερες, δεν ρώταγες πριν εξυπνακίσεις Λιάνα;
Title: Re: καταρχήν ή καταρχάς / κατ' αρχήν ή κατ' αρχάς;
Post by: sophistes on 08 Oct, 2013, 20:34:08
Να σημειώσουμε ότι υπάρχει και το ουσ. η καταρχή, δηλ. η πρώτη/πηγαία αρχή, η εκβολή.