Πώς χειριζόμαστε την προστακτική; «βάλτε» ή «βάζετε»;

crystal · 12 · 10755

crystal

  • Hero Member
  • *****
    • Posts: 8985
    • Gender:Female
Είναι ένα ζήτημα που κατά καιρούς με προβληματίζει ειδικά σε κείμενα σε στιλ οδηγιών. Μέχρι στιγμής έχω δει ότι χρησιμοποιώ και τους δύο τύπους κατά περίπτωση. π.χ. Σε ένα βιβλίο για τη χρήση των επαγγελματικών μαχαιριών που μετέφρασα, χρησιμοποίησα τα «κρατάτε, βάζετε» καθώς ήθελα να δώσω μια γενίκευση. Σε άλλου είδους κείμενο, ωστόσο, π.χ. οδηγίες για εκτέλεση ταχυδακτυλουργικών κόλπων, μου έβγαινε πιο φυσική ή χρήση των «ρωτήστε, ζητήστε» αντί για «ρωτάτε, ζητάτε».

Πολύ θα ήθελα να ακούσω και τη δική σας (πιο εξειδικευμένη και εμπεριστατωμένη σαφώς) άποψη. :)


valeon

  • Hero Member
  • *****
    • Posts: 13958
    • Gender:Male
  • Κώστας Βαλεοντής <Φυσική, Tηλ/νίες, ΙΤ, Ορολογία>
Καταρχάς, crystal, όπως θα ξέρεις,

"βάζετε" υπάρχουν τέσσερα: Τα τρία είναι του Ενεστώτα και το τέταρτο του Μέλλοντα.

- Το πρώτο είναι της οριστικής Ενεστώτα (π.χ. στη πρόταση: Εσείς βάζετε Ενεστώτα ενώ άλλοι βάζουν Αόριστο),
- το δεύτερο της υποτακτικής Ενεστώτα (όπως στην πρόταση: Σε συνεχές κείμενο ο κανόνας είναι να βάζετε πάντα κενό διάστημα μετά από κόμμα!),
- το τρίτο της προστακτικής Ενεστώτα (π.χ. στην πρόταση: Βάζετε πάντα κενό διάστημα μετά από κόμμα!) και
- το τέταρτο του εξακολουθητικού Μέλλοντα (π.χ. στην πρόταση: Δεν θα βάζετε διάστημα μετά από κόμμα αν, αμέσως μετά το κόμμα, αλλάζει παράγραφος.)

"βάλτε" υπάρχει μόνο ένα: η προστακτική Αορίστου (όπως π.χ. στην πρόταση: Διαβάστε το και βάλτε την υπογραφή σας).

Το στοιχείο που σε καθοδηγεί στο τι θα χρησιμοποιήσεις είναι το "ποιόν ενεργείας" (aspect - τρόπος, όψη) το οποίο θέλεις να προσδώσεις στις ενέργειες της λίστας που απαριθμείς. Αν δηλ. θα είναι στιγμιαίες (οπότε χρησιμοποιείς Αόριστο) ή εξακολουθητικές (οπότε χρησιμοποιείς Ενεστώτα). Αυτό όμως εξαρτάται από το συγκείμενο. Αν π.χ. οι ενέργειες που απαριθμούνται ολοκληρώνονται αμέσως, μπορείς να χρησιμοποιήσεις προστακτική Αορίστου. π.χ.

"- κρατήστε το δοχείο με το αριστερό χέρι
 - ξεβιδώστε το κάλυμμα με το αριστερό
 - βάλτε το δοχείο σε οριζόντια θέση πάνω σε ένα τραπέζι
 - ..."

ενώ αν οι ενέργειες που απαριθμούνται δεν ολοκληρώνονται αμέσως μπορείς να χρησιμοποιήσεις προστακτική Ενεστώτα:

"- κρατάτε πάντοτε το δελτίο με τις οδηγίες του φαρμάκου
 - διατηρείτε το φιαλίδιο με το φάρμακο σε μέρος δροσερό
 - κλείνετέ το καλά μετά τη χρήση
 - βάζετέ το πάντα σε ψηλό μέρος για να μην το φτάνουν τα μικρά παιδιά
 - ... "


Υπόψη ότι τα ίδια μπορούμε να πούμε και με οριστική Ενεστώτα. π.χ.

"- κρατάτε πάντοτε το δελτίο με τις οδηγίες του φαρμάκου
 - διατηρείτε το φιαλίδιο με το φάρμακο σε μέρος δροσερό
 - το κλείνετε καλά μετά τη χρήση
 - το βάζετε πάντα σε ψηλό μέρος για να μην το φτάνουν τα μικρά παιδιά
 - ... "
.

Εναλλακτικά, όμως, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε και οριστική Ενεστώτα σε πρώτο πληθυντικό πρόσωπο. π.χ.

"- κρατάμε πάντοτε το δελτίο με τις οδηγίες του φαρμάκου
 - διατηρούμε το φιαλίδιο με το φάρμακο σε μέρος δροσερό
 - το κλείνουμε καλά μετά τη χρήση
 - το βάζουμε πάντα σε ψηλό μέρος για να μην το φτάνουν τα μικρά παιδιά
 - ... "
.

Πάντως, είναι απαραίτητο να χρησιμοποιείς συνειδητά, κάθε φορά, τον τρόπο που επιλέγεις.




crystal

  • Hero Member
  • *****
    • Posts: 8985
    • Gender:Female
Η απάντησή σου valeon ήταν ειλικρινά κατατοπιστικότατη (δεν περίμενα και τίποτα λιγότερο δηλαδή) και δεν μπορώ παρά να πω καταρχάς ένα μεγάλο ευχαριστώ! Καταλάβαινα κι εγώ τη διαφορά μεταξύ στιγμιαίας και εξακολουθητικής πράξης αλλά δεν ήμουν σίγουρη ως προς την ακριβή ύπαρξη τυχόν κανόνων.

Κρατάω ειδικά την τελευταία σου πρόταση, ότι δηλαδή πρέπει πάντα κανείς να κάνει την κάθε χρήση συνειδητά.

Και πάλι ευχαριστώ! :)





Catherinec

  • Semi-Newbie
  • *
    • Posts: 5
Καλησπέρα σας κύριε Βαλεοντή,
Μια διευκρινιστική ερώτηση ως προς αυτό το θέμα:
Είναι λάθος να γράφουμε "Να διατηρείτε το φιαλίδιο με το φάρμακο σε μέρος δροσερό"; Δηλαδή υποτακτική ενεστώτα στην αρχή της πρότασης για αποφυγή σύγχυσης;
Κατερίνα Χρηστάκη


valeon

  • Hero Member
  • *****
    • Posts: 13958
    • Gender:Male
  • Κώστας Βαλεοντής <Φυσική, Tηλ/νίες, ΙΤ, Ορολογία>
Όχι, Κατερίνα, δεν είναι λάθος! Το να + υποτακτική υποκαθιστά πολλές φορές την προστακτική.
Είναι ισοδύναμες π.χ. οι προτάσεις:
Κάνε υπομονή και όλα θα πάνε καλά
Να κάνεις υπομονή και όλα θα πάνε καλά

Εξάλλου, στο τρίτο πρόσωπο η προστακτική σχηματίζεται αποκλειστικά με τη χρήση υποτακτικής (να βάζει, ας βάζει, να βάζουν, ας βάζουν). Επίσης στις αρνητικές προσταγές: Μη βάζεις, μη βάλεις, μη βάζετε, μη βάλετε, ... το μη ακολουθείται από υποτακτική (δεν λέμε: μη βάζε ούτε μη βάλε).



Catherinec

  • Semi-Newbie
  • *
    • Posts: 5
Τέλεια, γιατί τα τελευταία χρόνια έτσι το γράφω στα εγχειρίδια που είναι γεμάτα με τέτοιες εκφράσεις, αγχώθηκα προς στιγμή ότι το έκανα λάθος.
Σας ευχαριστώ κύριε Βαλεοντή, για άλλη μία φορά μου λύσατε μια απορία που είχα πολύ καιρό :-)
Καλό σας βράδυ!
Κατερίνα



evdoxia

  • Translator | Reviewer | Merenda |
  • Hero Member
  • *****
    • Posts: 2315
    • Gender:Female
Σιγά μη δεν είχα κι εγώ σχετική απορία:-)

Βρίσκω πολλές φορές μεταφρασμένο το "Wash thoroughly" και παρόμοιες φράσεις ως "Πλύντε" αλλά και ως "Πλύνετε'. Εδώ τι ισχύει;
Translation is the art of failure – Umberto Eco


valeon

  • Hero Member
  • *****
    • Posts: 13958
    • Gender:Male
  • Κώστας Βαλεοντής <Φυσική, Tηλ/νίες, ΙΤ, Ορολογία>
Εδώ και τα δύο είναι σωστά, Ευδοξία. Είναι δύο τύποι του β' προσώπου πληθυντικού της προστακτικής Αορίστου του ρήματος πλένω (βλέπε και: Τα ρήματα της Νέας Ελληνικής της Άννας Ιορδανίδου).


evdoxia

  • Translator | Reviewer | Merenda |
  • Hero Member
  • *****
    • Posts: 2315
    • Gender:Female

escut

  • Hero Member
  • *****
    • Posts: 2890
    • Gender:Male
  • Theophilos Vamvakos
Κυρίες και Κώστα, καλημέρα. Πιστεύω οτι το "πλύντε" ελαφρώς υπερέχει, έχει και την οικονομία του δισύλλαβου. Θα το υιοθετούσε και ένα διαφημιστικό μήνυμα (που το συντάσσουν βέβαια άνθρωποι γνωρίζοντες καλά την γλωσσική  αίσθηση του καταναλωτικού κοινού και οι οποίοι συνήθως δέν ...ρισκάρουν, εμπόριο και ανταγωνισμός γαρ)
Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου στις αμμουδιές του Ομήρου


 

Search Tools