Γιώργος Θέμελης

[wings]

Γιώργος Θέμελης (1900-1976)



[Πηγή για το πορτρέτο του ποιητή από τον Πολύκλειτο Ρέγγο: ΕΚΕΒΙ]

Ο Γιώργος Θέμελης γεννήθηκε το 1900 στη Σάμο και σπούδασε στη φιλοσοφική σχολή του πανεπιστημίου Αθηνών. Το όνομά του συνδέθηκε με τη Θεσσαλονίκη, όπου εγκαταστάθηκε και έζησε ως το τέλος της ζωής του (τον Απρίλη του 1976). Στη Θεσσαλονίκη, άλλωστε, διαμορφώθηκε η ποιητική του προσωπικότητα, κι αυτή στάθηκε η πνευματική του πατρίδα. Ως φιλόλογος δίδαξε στο Πειραματικό Σχολείο και στα Εκπαιδευτήρια Βαλαγιάννη. Διετέλεσε γενικός γραμματέας και μέλος της Καλλιτεχνικής Επιτροπής του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος από την ίδρυσή του, το 1961, και έως το 1965. Η ποιητική ιστορία του Θέμελη αρχίζει ουσιαστικά με τον πόλεμο και την κατοχή. Τότε μυήθηκε στα νεότερα ποιητικά ρεύματα από τον πρωτοποριακό κύκλο του περιοδικού «Κοχλίας», του οποίου υπήρξε τακτικός συνεργάτης.

Ποιητικές συλλογές:
«Γυμνό παράθυρο», 1945
«Άνθρωποι και πουλιά», 1947
«Ο γυρισμός», 1948
«Ωδή για να θυμόμαστε τους ήρωες», 1949
«Ακολουθία», 1950
«Συνομιλίες», 1953
«Δενδρόκηπος», 1955
«Το πρόσωπο και το είδωλο», 1959
«Φωτοσκιάσεις», 1961
«Η Μόνα παίζει», 1961
«Το δίχτυ των ψυχών», 1965
«Έξοδος», 1968
«Ηλιοσκόπιο», 1971
«Περιστροφή», 1973
«Δενδρόκηπος ΙΙ», 1973
«Κήποι», 1974
«Ars Poetica», 1974
«Οίκος Εμπορίου», 1974
«Βιβλικά», 1975
«Το περιστέρι και τα επτά αναστάσιμα θαύματα», 1977

Δοκίμια - μελέτες:
«Η Διδασκαλία των Νέων Ελληνικών», 1933
«Επίγραμμα και Μακεδόνες Επιγραμματοποιοί», 1938
«Ο Ύμνος εις την Ελευθερίαν», 1948
«Η Διδασκαλία των Νέων Ελληνικών - Το πρόβλημα της ερμηνείας», 1949
«Προβελέγγιος - Δροσίνης - Πολέμης - Καμπάς», 1953
«Νεοέλληνες Λυρικοί», 1954
«Το κλειδί» (ανάτυπο), 1960
«Αγγελικό και μαύρο φως» (ανάτυπο), 1962
«Όριο επαφής Σολωμού-Καβάφη» στις «Δώδεκα Διαλέξεις (σειρά α')», Οργανισμός Εθνικού Θεάτρου, 1961
«Ο Παπαδιαμάντης και ο κόσμος του» (ανάτυπο), 1961
«Η Νεώτερη Ποίησή μας Ι», 1963
«Η Έσχατη Κρίση», 1964
«Η Νεώτερη Ποίησή μας ΙΙ», 1967
«Η Ποίηση του Καβάφη», 1970
«Ένας μονόλογος για την ποίηση», 1975
«Οδυσσέας Ελύτης» στον Mario Vitti (επιμέλεια), «Εισαγωγή στην ποίηση του Ελύτη», Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 1999
«Πολύπτυχο» (αυτοβιογραφικό κείμενο), 2000

Θεατρικά έργα:
«Διδώ», περιοδ. Νέα Εστία, 1950
«Καραγκιόζης», παραγωγή Κ.Θ.Β.Ε. - σκηνοθεσία, σκηνογραφία, ενδυματολογία Ευγ. Σπαθάρη
«Ταξίδι», πολυγραφημένη έκδοση, 1966
«Ο επισκέπτης», περιοδ. Νέα Πορεία, 1969
«Ο χρεώστης», περιοδ. Νέα Εστία, 1973

Ποιήματα δημοσιευμένα στο Translatum:

• Άνοιξη / Γυμνό παράθυρο (1945)
• Απογύμνωση / Γυμνό παράθυρο (1945)
• Γέννηση / Γυμνό παράθυρο (1945)
• Γυάλινο μάτι / Γυμνό παράθυρο (1945)
• Είπα ν’ αφήσω... / Γυμνό παράθυρο (1945)
• Ελεγεία σ’ ένα νήπιο που πέθανε από πείνα / Γυμνό παράθυρο (1945)
• Ένδυμα / Γυμνό παράθυρο (1945)
• Επάνω στα ίχνη / Γυμνό παράθυρο (1945)
• Επιστροφή / Γυμνό παράθυρο (1945)
• Η σελήνη των πεθαμένων / Γυμνό παράθυρο (1945)
• Κυμοθόη (I) / Γυμνό παράθυρο (1945)
• Κυμοθόη (II) / Γυμνό παράθυρο (1945)
• Κυμοθόη (III) / Γυμνό παράθυρο (1945)
• Κυμοθόη (IV) / Γυμνό παράθυρο (1945)
• Κυμοθόη (V) / Γυμνό παράθυρο (1945)
• Κυμοθόη (VI) / Γυμνό παράθυρο (1945)
• Κυμοθόη (VII) / Γυμνό παράθυρο (1945)
• Κυμοθόη (VIII) / Γυμνό παράθυρο (1945)
• Σημάδια / Γυμνό παράθυρο (1945)
• Φάντασμα / Γυμνό παράθυρο (1945)
• Φθορά / Γυμνό παράθυρο (1945)
• Χαλασμένη βρύση / Γυμνό παράθυρο (1945)
• Χώμα / Γυμνό παράθυρο (1945)
• Άγαλμα / Άνθρωποι και πουλιά (1947)
• Αγαπώ την ώρα / Άνθρωποι και πουλιά (1947)
• Άγγιξα την ομορφιά / Άνθρωποι και πουλιά (1947)
• Αμίλητα πεθαίνουν / Άνθρωποι και πουλιά (1947)
• Αναπνέω και κοιτάζω / Άνθρωποι και πουλιά (1947)
• Απ’ τον καιρό / Άνθρωποι και πουλιά (1947)
• Απλωμένη κηλίδα / Άνθρωποι και πουλιά (1947)
• Απουσία πικρότερη / Άνθρωποι και πουλιά (1947)
• Ας αφήσουμε τις μνήμες / Άνθρωποι και πουλιά (1947)
• Άστρο αμάραντο / Άνθρωποι και πουλιά (1947)
• Άφησε να κοιτάξω / Άνθρωποι και πουλιά (1947)
• Βήματα / Άνθρωποι και πουλιά (1947)
• Είναι για σένα / Άνθρωποι και πουλιά (1947)
• Είχα βάψει το μέτωπο / Άνθρωποι και πουλιά (1947)
• Έκρυψες / Άνθρωποι και πουλιά (1947)
• Κάτω απ’ τον θόλο / Άνθρωποι και πουλιά (1947)
• Κυοφορία / Άνθρωποι και πουλιά (1947)
• Με βρήκε η νέα ημέρα / Άνθρωποι και πουλιά (1947)
• Μορφή καθαρή / Άνθρωποι και πουλιά (1947)
• Να σε κρατήσω παντοτινά / Άνθρωποι και πουλιά (1947)
• Ξυπνάς το αιώνιο καλοκαίρι / Άνθρωποι και πουλιά (1947)
• Οραματίζομαι / Άνθρωποι και πουλιά (1947)
• Περπατώ μέσα στους κάμπους / Άνθρωποι και πουλιά (1947)
• Προσευχή / Άνθρωποι και πουλιά (1947)
• Πώς μπορείς / Άνθρωποι και πουλιά (1947)
• Σε ποια θάλασσα / Άνθρωποι και πουλιά (1947)
• Στους ίσκιους των ασωμάτων / Άνθρωποι και πουλιά (1947)
• Χαμένο αίμα / Άνθρωποι και πουλιά (1947)
• Χωρίς χέρια / Άνθρωποι και πουλιά (1947)
• Ακροτελεύτιος ύμνος / Ο γυρισμός (1948)
• Η νήσος των ναυαγών / Ο γυρισμός (1948)
• Η σκιά του απέθαντου / Ο γυρισμός (1948)
• Κίρκη / Ο γυρισμός (1948)
• Νέκυια / Ο γυρισμός (1948)
• Ο βασιλιάς των ταξιδιών / Ο γυρισμός (1948)
• Ο γυρισμός / Ο γυρισμός (1948)
• Αθανάσιος Διάκος / Ωδή για να θυμόμαστε τους ήρωες (1949)
• Ελεύθεροι πολιορκημένοι / Ωδή για να θυμόμαστε τους ήρωες (1949)
• Επίλογος / Ωδή για να θυμόμαστε τους ήρωες (1949)
• Καραϊσκάκης / Ωδή για να θυμόμαστε τους ήρωες (1949)
• Προοίμιο / Ωδή για να θυμόμαστε τους ήρωες (1949)
• Ακολουθία (I) / Ακολουθία (1950)
• Ακολουθία (II) / Ακολουθία (1950)
• Ακολουθία (III) / Ακολουθία (1950)
• Ακολουθία (IV) / Ακολουθία (1950)
• Ακολουθία (V) / Ακολουθία (1950)
• Ακολουθία (VI) / Ακολουθία (1950)
• Ακολουθία (VII) / Ακολουθία (1950)
• Ακολουθία (VIII) / Ακολουθία (1950)
• Ακολουθία (IX) / Ακολουθία (1950)
• Ακολουθία (X) / Ακολουθία (1950)
• Ακολουθία (XI) / Ακολουθία (1950)
• Ακολουθία (XII) / Ακολουθία (1950)
• Ακολουθία (XIII) / Ακολουθία (1950)
• Ακολουθία (XIV) / Ακολουθία (1950)
• Ακολουθία (XV) / Ακολουθία (1950)
• Ελεγείο μοναχικό του Ανδρέου Κάλβου / Ακολουθία (1950)
• Ελληνική γη / Ακολουθία (1950)
• Η κοιμωμένη / Ακολουθία (1950)
• Ο Αδάμ και η Εύα (Πρώτο διάστημα) / Ακολουθία (1950)
• Ο Αδάμ και η Εύα (Δεύτερο διάστημα) / Ακολουθία (1950)
• Ραψωδία στη θάλασσα του Αιγαίου / Ακολουθία (1950)
• Αναζήτηση / Συνομιλίες (1953)
• Διαδρομή / Συνομιλίες (1953)
• Εμφάνιση / Συνομιλίες (1953)
• Ερημία / Συνομιλίες (1953)
• Θεσσαλονίκη / I. Τοπίο / Συνομιλίες (1953)
• Θεσσαλονίκη / II. Μεσονύχτιο / Συνομιλίες (1953)
• Θεσσαλονίκη / III. Μεταμεσονύχτιο - Συνομιλίες (1953)
• Ιστιοφόρα / Συνομιλίες (1953)
• Ξύλινη σκάλα / Συνομιλίες (1953)
• Όραμα / Συνομιλίες (1953)
• Παρουσία / Συνομιλίες (1953)
• Περιοδεία / Συνομιλίες (1953)
• Προσδοκία / Συνομιλίες (1953)
• Συνοδεία / Συνομιλίες (1953)
• Δενδρόκηπος (I) / Δενδρόκηπος (1955)
• Δενδρόκηπος (II) / Δενδρόκηπος (1955)
• Δενδρόκηπος (III, α. Ιντερμέδιο) / Δενδρόκηπος (1955)
• Δενδρόκηπος (IV) / Δενδρόκηπος (1955)
• Δενδρόκηπος (V) / Δενδρόκηπος (1955)
• Δενδρόκηπος (VI) / Δενδρόκηπος (1955)
• Δενδρόκηπος (VII, β. Ιντερμέδιο) / Δενδρόκηπος (1955)
• Δενδρόκηπος (VIII) / Δενδρόκηπος (1955)
• Δενδρόκηπος (IX) / Δενδρόκηπος (1955)
• Δενδρόκηπος (X) / Δενδρόκηπος (1955)
• I. Σκηνές από την έκπτωση / Το πρόσωπο και το είδωλο (1959)
• II. Το πρόσωπο και το είδωλο / Το πρόσωπο και το είδωλο (1959)
• III. De rerum natura / Το πρόσωπο και το είδωλο (1959)
• IV. Ευρυχωρία / Το πρόσωπο και το είδωλο (1959)
• Αντήχηση / Φωτοσκιάσεις (1961)
• Γυναικεία ονόματα / Φωτοσκιάσεις (1961)
• Επίσκεψη ή το εικόνισμα του Ευαγγελισμού / Φωτοσκιάσεις (1961)
• Θάλασσα και ψυχή / Φωτοσκιάσεις (1961)
• Ίχνη ομορφιάς / Φωτοσκιάσεις (1961)
• Καθώς ξίφος γυμνό / Φωτοσκιάσεις (1961)
• Κατοικία / Φωτοσκιάσεις (1961)
• Κοιμητήριο / Φωτοσκιάσεις (1961)
• Μελωδία / Φωτοσκιάσεις (1961)
• Μεταμφίεση / Φωτοσκιάσεις (1961)
• Οδοιπόροι / Φωτοσκιάσεις (1961)
• Οι Απόντες / Φωτοσκιάσεις (1961)
• Πορτρέτο / Φωτοσκιάσεις (1961)
• Σημεία και σύμβολα / Φωτοσκιάσεις (1961)
• Συνάντηση / Φωτοσκιάσεις (1961)
• Τοπίο και όργανο / Φωτοσκιάσεις (1961)
• Υμέναιος / Φωτοσκιάσεις (1961)
• Φωτοσκιάσεις (I) / Φωτοσκιάσεις (1961)
• Φωτοσκιάσεις (II) / Φωτοσκιάσεις (1961)
• Φωτοσκιάσεις (III) / Φωτοσκιάσεις (1961)
• Φωτοσκιάσεις (IV) / Φωτοσκιάσεις (1961)
• Φωτοσκιάσεις (V) / Φωτοσκιάσεις (1961)
• Φωτοσκιάσεις (VI) / Φωτοσκιάσεις (1961)
• Φωτοσκιάσεις (VII) / Φωτοσκιάσεις (1961)
• Φωτοσκιάσεις (VIII) / Φωτοσκιάσεις (1961)
• Φωτοσκιάσεις (IX) / Φωτοσκιάσεις (1961)
• Φωτοσκιάσεις (X) / Φωτοσκιάσεις (1961)
• Φωτοσκιάσεις (XI) / Φωτοσκιάσεις (1961)
• Φωτοσκιάσεις (XII) / Φωτοσκιάσεις (1961)
• Φωτοσκιάσεις (XIII) / Φωτοσκιάσεις (1961)
• Φωτοσκιάσεις (XIV) / Φωτοσκιάσεις (1961)
• Φωτοσκιάσεις (XV) / Φωτοσκιάσεις (1961)
• Φωτοσκιάσεις (XVI) / Φωτοσκιάσεις (1961)
• Φωτοσκιάσεις (XVII) / Φωτοσκιάσεις (1961)
• Φωτοσκιάσεις (XVIII) / Φωτοσκιάσεις (1961)
• Α. Η γέννηση / Η Μόνα παίζει (1961)
• Β. Το πρώτο ξύπνημα / Η Μόνα παίζει (1961)
• Γ. Το καινούριο μέλος / Η Μόνα παίζει (1961)
• Δ. Η Μόνα παίζει (Αθύρματα: I. Κούκλες) / Η Μόνα παίζει (1961)
• Δ. Η Μόνα παίζει (Αθύρματα: II. Το σπίτι της κούκλας) / Η Μόνα παίζει (1961)
• Δ. Η Μόνα παίζει (Αθύρματα: III. Φάτνη) / Η Μόνα παίζει (1961)
• Δ. Η Μόνα παίζει (Ζώα, Πράγματα, Υποστάσεις (I)) / Η Μόνα παίζει (1961)
• Δ. Η Μόνα παίζει (Ζώα, Πράγματα, Υποστάσεις (II)) / Η Μόνα παίζει (1961)
• Δ. Η Μόνα παίζει (Ζώα, Πράγματα, Υποστάσεις (III)) / Η Μόνα παίζει (1961)
• Δ. Η Μόνα παίζει (Ζώα, Πράγματα, Υποστάσεις (IV)) / Η Μόνα παίζει (1961)
• Δ. Η Μόνα παίζει (Ζώα, Πράγματα, Υποστάσεις (V)) / Η Μόνα παίζει (1961)
• Δ. Η Μόνα παίζει (Ζώα, Πράγματα, Υποστάσεις (VI)) / Η Μόνα παίζει (1961)
• Δ. Η Μόνα παίζει (Ζώα, Πράγματα, Υποστάσεις (VII)) / Η Μόνα παίζει (1961)
• Δ. Η Μόνα παίζει (Μεταμορφώσεις: I. Μεταμφίεση) / Η Μόνα παίζει (1961)
• Δ. Η Μόνα παίζει (Μεταμορφώσεις: II. Ενατένιση) / Η Μόνα παίζει (1961)
• Δ. Η Μόνα παίζει (Μεταμορφώσεις: III. Κελάδημα) / Η Μόνα παίζει (1961)
• Δ. Η Μόνα παίζει (Μεταμορφώσεις: IV. Κρυφτούλι) / Η Μόνα παίζει (1961)
• Ε. Γενεαλογία του προσώπου (I) / Η Μόνα παίζει (1961)
• Ε. Γενεαλογία του προσώπου (II) / Η Μόνα παίζει (1961)
• Ε. Γενεαλογία του προσώπου (III) / Η Μόνα παίζει (1961)
• Άγαλμα / Το δίχτυ των ψυχών (1965)
• Αλλιώς ωραία / Το δίχτυ των ψυχών (1965)
• Αλλιώς ωραίος / Το δίχτυ των ψυχών (1965)
• Ανάσταση / Το δίχτυ των ψυχών (1965)
• Αντανάκλαση / Το δίχτυ των ψυχών (1965)
• Αποδημητικά / Το δίχτυ των ψυχών (1965)
• Αποδημία / Το δίχτυ των ψυχών (1965)
• Αρχαγγελικό σπαθί / Το δίχτυ των ψυχών (1965)
• Άφωνη γλώσσα / Το δίχτυ των ψυχών (1965)
• Έξω από μας / Το δίχτυ των ψυχών (1965)
• Έπαρση / Το δίχτυ των ψυχών (1965)
• Ετοιμασία / Το δίχτυ των ψυχών (1965)
• Η Ωραία Πύλη / Το δίχτυ των ψυχών (1965)
• Ήθελα να ’σουν / Το δίχτυ των ψυχών (1965)
• Θαμπό καθρέφτισμα / Το δίχτυ των ψυχών (1965)
• Θυρόφυλλα / Το δίχτυ των ψυχών (1965)
• Κάτι να μείνει / Το δίχτυ των ψυχών (1965)
• Κήπος κλειστός / Το δίχτυ των ψυχών (1965)
• Κλίμακα / Το δίχτυ των ψυχών (1965)
• Κοιμητήριο / Το δίχτυ των ψυχών (1965)
• Κοινωνία / Το δίχτυ των ψυχών (1965)
• Κρυστάλλινο φιλί / Το δίχτυ των ψυχών (1965)
• Μαθητεία / Το δίχτυ των ψυχών (1965)
• Μάταια πράγματα / Το δίχτυ των ψυχών (1965)
• Μελέτη ψυχής (I) / Το δίχτυ των ψυχών (1965)
• Μελέτη ψυχής (II) / Το δίχτυ των ψυχών (1965)
• Μελέτη ψυχής (III) / Το δίχτυ των ψυχών (1965)
• Μελέτη ψυχής (IV) / Το δίχτυ των ψυχών (1965)
• Μελέτη ψυχής (V) / Το δίχτυ των ψυχών (1965)
• Μελέτη ψυχής (VI) / Το δίχτυ των ψυχών (1965)
• Μελέτη ψυχής (VII) / Το δίχτυ των ψυχών (1965)
• Μεσουράνιο φεγγάρι / Το δίχτυ των ψυχών (1965)
• Μόνοι, μακρινοί / Το δίχτυ των ψυχών (1965)
• Μουσική / Το δίχτυ των ψυχών (1965)
• Ο άλλος / Το δίχτυ των ψυχών (1965)
• Πλαγγόνες και αγάλματα / Το δίχτυ των ψυχών (1965)
• Πράγμα φτωχό / Το δίχτυ των ψυχών (1965)
• Πυρπόληση / Το δίχτυ των ψυχών (1965)
• Σιγά-σιγά / Το δίχτυ των ψυχών (1965)
• Συναποθανούμενοι / Το δίχτυ των ψυχών (1965)
• Τα πράγματα που σε καθρέφτισαν / Το δίχτυ των ψυχών (1965)
• Το άλλο σώμα / Το δίχτυ των ψυχών (1965)
• Το δίχτυ των ψυχών / Το δίχτυ των ψυχών (1965)
• Το εγώ – το εσύ / Το δίχτυ των ψυχών (1965)
• Χειμωνιάτικη φωτιά / Το δίχτυ των ψυχών (1965)
• Ανάμεσα στα μάτια και τα είδωλα / Έξοδος (1968)
• Άπειρα ωραίος / Έξοδος (1968)
• Ας μιλήσουν οι νύχτες / Έξοδος (1968)
• Δε γίνομαι πια / Έξοδος (1968)
• Έξοδος (I) / Έξοδος (1968)
• Έξοδος (II) / Έξοδος (1968)
• Έξοδος (III) / Έξοδος (1968)
• Έτσι πλαταίνει ο ουρανός / Έξοδος (1968)
• Κατά το Μέλλον / Έξοδος (1968)
• Οι απόντες απ’ το δείπνο (I) / Έξοδος (1968)
• Οι απόντες απ’ το δείπνο (II) / Έξοδος (1968)
• Οι απόντες απ’ το δείπνο (III) / Έξοδος (1968)
• Οι απόντες απ’ το δείπνο (IV) / Έξοδος (1968)
• Οι απόντες απ’ το δείπνο (V) / Έξοδος (1968)
• Οι απόντες απ’ το δείπνο (VI) / Έξοδος (1968)
• Οι προσωπιδοφόροι / Έξοδος (1968)
• Όταν κριθούν τα σώματα / Έξοδος (1968)
• Παραλλαγές στο ίδιο θέμα (I) / Έξοδος (1968)
• Παραλλαγές στο ίδιο θέμα (II) / Έξοδος (1968)
• Παραλλαγές στο ίδιο θέμα (III) / Έξοδος (1968)
• Παρομοιώσεις / Έξοδος (1968)
• Πείνα και δίψα / Έξοδος (1968)
• Πέτρινη κατατομή / Έξοδος (1968)
• Πυκνή σκιά μου / Έξοδος (1968)
• Σαν τις εικόνες / Έξοδος (1968)
• Σύναξη σιωπής / Έξοδος (1968)
• Σώμα και άγαλμα / Έξοδος (1968)
• Τα πράγματα / Έξοδος (1968)
• Τίποτα δεν απόμεινε / Έξοδος (1968)
• Το σώμα της απουσίας / Έξοδος (1968)
• Αναμονή / Γ. Θέμελη Ποιήματα II (1970)
• Ars Poetica (1) / Ars Poetica (1974)
• Ars Poetica (3) / Ars Poetica (1974)
• Βόθυνοι / Τα Βιβλικά (1975)
• Σόδομα και Γόμορρα / Τα Βιβλικά (1975)
• Το κακό πουλί / Τα Βιβλικά (1975)

Έγραψαν για τον Γιώργο Θέμελη:

• Βαγγέλης Αρναουτάκης: Ο Γιώργος Θέμελης στις μελοποιήσεις του Κουγιουμτζή και του Μαμαγκάκη
• Γ. Θ. Βαφόπουλος: Ο Γιώργος Θέμελης (περιοδικό Η λέξη, τεύχος 66)
• Ευτυχία-Αλεξάνδρα Λουκίδου: Γιώργος Θέμελης (βιβλίο «Πέραν της γραφής», εκδ. Κέδρος, 2015)

[ Επιστροφή στο ευρετήριο της ανθολογίας «Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης τον 20ό αιώνα και ως σήμερα» ]

[wings]

Μάνος Χατζιδάκις, Ερημιά [Taki] (δίσκος: Never on Sunday (1960))

Γιώργος Θέμελης, Ερημία

[Ενότητα Κινήσεις]

Έξω από μας πεθαίνουν τα πράγματα

Απ’ όπου περάσεις νύχτα, ακούς σαν ένα ψίθυρο
Να βγαίνει από τους δρόμους που δεν πάτησες,
Από τα σπίτια που δεν επισκέφθηκες,
Απ’ τα παράθυρα που δεν άνοιξες,
Απ’ τα ποτάμια που δεν έσκυψες να πιεις νερό,
Από τα πλοία που δεν ταξίδεψες.

Έξω από μας πεθαίνουν τα δέντρα που δεν γνωρίσαμε.

Ο άνεμος περνά από δάση αφανισμένα.
Πεθαίνουν τα ζώα από ανωνυμία και τα πουλιά από σιωπή.

Τα σώματα πεθαίνουν σιγά-σιγά από εγκατάλειψη.
Μαζί με τα παλιά μας φορέματα μες στα σεντούκια.
Πεθαίνουν τα χέρια, που δεν αγγίσαμε, από μοναξιά.
Τα όνειρα που δεν είδαμε, από στέρηση φωτός.

Έξω από μας αρχίζει η ερημία του θανάτου.

Από τη συλλογή Συνομιλίες (1953)

[wings]

Γιώργος Θέμελης, Άγγιξα την ομορφιά

[Ενότητα Στα ίχνη των πουλιών]

Άγγιξα την ομορφιά
Με τα χέρια μου

Η φορεσιά μου με ζώνει
Ερωτευμένη

Έξω απ’ το σχήμα
Κι από το ρόδο
Του σώματός μου

Άπληστα χείλη
Άπληστα δάχτυλα που τρέχουν
Σα δάκρυα

Άστρα λευκά
Κόκκινες στάλες αγάπης
Μέσα στις φούχτες μου

Στο στήθος
Στ’ ασημένια μαλλιά
Αντίλαλοι
Σωπασμένων
Αυλών

Καθρεφτισμένο πρόσωπο
Ανείπωτο
Απέραντο
Πολλαπλό

Σαν ένα δέντρο που εκτείνεται
Μέσα
Στον άνεμο

Από τη συλλογή Άνθρωποι και πουλιά (1947)

[wings]

Μάνος Χατζιδάκις & Νίκος Γκάτσος, Άσπρο περιστέρι
(τραγούδι: Δήμητρα Γαλάνη / δίσκος: Της γης το χρυσάφι (1971)

Γιώργος Θέμελης, Αγαπώ την ώρα

[Ενότητα Στα ίχνη των πουλιών]

Αγαπώ την ώρα που έρχεσαι
Σαν ανοιχτή γαλάζια ημέρα
Μ’ ένα στόμα σαν κρίνο

Τα δάκρυα ανοίγουν στο πρόσωπο
Όπως ένα ποτάμι
Τ’ απέραντα μάτια

Τα χέρια σου ταξιδεύουν
Σα λευκά περιστέρια
Επάνω στα πράγματα

Δώσ’ μου τη δύναμη να κοιτάζω τον ήλιο
Να βλέπω το πρόσωπό σου

Άστρα στολίζουν το μέτωπο
Βυθισμένο στο κύμα της εικόνας σου
Μακρινό καθρεφτισμένο πρωινό

Είναι ένα αίνιγμα
Ένα
Μυστικό

Από τη συλλογή Άνθρωποι και πουλιά (1947)

[wings]

Γιώργος Θέμελης, Κυμοθόη (VII)

[Από το ποίημα Κυμοθόη]

VII

Σε βλέπω

Στο απλό χέρι που δίνεται
Σε μια κλωστή σ’ ένα φύλλο
Ματιά που γεμίζεις τη θάλασσα

Σ’ ακολουθεί το πλανημένο μάτι
Πέρα από κάθε ακρωτήρι
Τρυπώντας κάθε ορίζοντα

Σαν την κυνηγημένη σκιά του Νότου
Σαν την καρδιά που έκοψε τα σχοινιά

Με χορεύει ο άνεμος
Σαν αφηρημένο

Το πόδι μου έχει πάρει
Όψη κοφτερής φτερούγας

Είσαι αυτό που δεν είναι
Δεν έχει όνομα
Όπως αχτίνα ματιού

Όπως τα δέντρα με τ’ άστρα
Το νερό που τραγουδάει
Και δεν ξέρει τίποτα

Από τη συλλογή Γυμνό παράθυρο (1945)

[wings]

Γιάννης Σταύρου: Αποθήκες, Θερμαϊκός (λάδι σε καμβά)
Πηγή: http://paintings2-yannisstavrou.blogspot.com/

Γιώργος Θέμελης, Θεσσαλονίκη

[Ενότητα Συμπτώσεις]

ΙΙ. Μεσονύχτιο

Ασύμμετρες διαστάσεις, ευρυχωρία κενού χώρου.
Εκεί κατά το Τελωνείο, στην άκρη του λιμανιού.
Καθίσματα οικτρά, υπολείμματα λεηλασίας,
Σα να σου λένε τρίζοντας μη μας αγγίζεις.
Γκαρσόνια αμίλητα και σαν ξυλένια.
Σταματημένα ρολόγια που χτυπούν μεσάνυχτα.

Δεν πάνε τώρα εκεί ψυχές, μα κάτι της Νύχτας.
Ζαρώνουν μες στα ρούχα τους σα να κρυώνουν,
Σα να φοβούνται και γλιστρούν, ξεφεύγουν απ’ το βλέμμα τους.

Μπορεί κανείς να δραπετεύει αθόρυβα
Αφήνοντας την ψυχή του σ’ ένα τραπέζι:
Να σκύβει και να σιωπά – να πίνει και να καπνίζει.
Μπορεί να εξαφανιστεί απ’ το πρόσωπο και να μην είναι,
Ένας νεκρός που υποκρίνεται τον κοιμισμένο.

Πίσω μας ένας μεγάλος, παλαιός καθρέφτης,
Φτωχά, χρωματιστά λαμπιόνια κάποιας γιορτής,
(Παλαιάς δόξας χορού μεταμφιεσμένων.)
Ξεθωριασμένα, περίλυπα και νυσταλέα.
Σε παίρνουν μ’ όλα ταύτα, δεν μπορείς
Να ξεφύγεις, σε τραβούν μαζί με τον παλαιό καθρέφτη, τόσο εκεί
Τυφλό, να πει κανείς, στραμμένο μέσα πρόσωπο.

Ώρες αργές ανάμεσα σε τόση ευρυχωρία,
Οκνές, δυσκίνητες, σέρνοντας πίσω – πλάνο.

Φτάνοντας τέλος οι μεσονύχτιες –παλιές κυρίες
Αριστοκρατικές γριές, τρικλίζοντας μέσα σου– γύρω σου,
Συνοδεία ψυχές μες απ’ τη νύχτα,
(Την Κάτω – Νύχτα), σκοτεινές σαλεύουν οι επιφάνειες,
Ακούγονται κρότοι, ακούγονται σιωπές,
Φουσκαλίδες λάμψεις σπάνοντας επάνω στο γυαλί.
Κάνεις να σηκωθείς, σε δένει μια πέτρα.

Από τη συλλογή Συνομιλίες (1953)

[wings]

Γιάννης Σταύρου, Νυχτερινό (λάδι σε καμβά)
Πηγή: http://zografiki-yannisstavrou.blogspot.com/

Γιώργος Θέμελης, Θεσσαλονίκη

[Ενότητα Συμπτώσεις]

ΙΙΙ. Μεταμεσονύχτιο

Όταν αγγίζουν δάχτυλα ψάχνοντας φως,
Ώρες μικρές, μεταμεσονύχτιες, λάμπες σβηστές,
(Εωθινά σκηνώματα της Άνω-Νύχτας.)
Η Θεσσαλονίκη μπαίνει στο σώμα της,
Η Θεσσαλονίκη σβήνει το βλέμμα της, απογυμνώνεται.
Πιο από μέσα φωτεινή από τη φωτισμένη μέρα.
Ήλιους ανάβει αποβραδίς σε σύσκιο μεσουράνημα.

Ημιδιαφανείς αμφιβολίες, ημίθαμπα, αστραπές,
Αχνή, θρυμματισμένη πάχνη αραχνοΰφαντη.

Κανείς δεν υποπτεύεται που φέγγουν τα χέρια.
Σα να ’μαστε κάτω από βλέφαρα κρυσταλλωμένα,
Σα να ’μαστε από μέσα διάφωτοι και δεν το ξέρουμε.

Άλλη διαρρύθμιση κάτω οδών, άλλη διάθλαση:
–Βασιλέως Κωνσταντίνου (πρώην Βενιζέλου)– Διασταύρωση.
–Ένα κομμάτι Εγνατία– βόρεια, Βασιλική.
Η Παναγία Χαλκέων μισόφωτη, σταύρωση – λύπη.

Μήκος: – σκιές βαθαίνοντας τις επιφάνειες:
Γυναίκες, άγρυπνοι μοναχοί από σκήτες και μονές
Στους ώμους χάμω – σέρνοντας το σχήμα των Αγγέλων.
Βάθος: – ηχώ, αντανάκλαση, αποσιώπηση.

Από τη συλλογή Συνομιλίες (1953)

[wings]

Γιώργος Θέμελης, Χαλασμένη βρύση

Περπάτησα και δίψασα

Ποιος ξέρει πόσα πόδια πέρασαν πόσα πρόσωπα
Αποτύπωσαν τον ήσκιο τους επάνω στην πέτρα
Τεθλασμένες γλυφές σπασμένοι μαίανδροι
Ανάγλυφα ρόδα και μαλλιά που μάδησαν σκόνη

Η βρύση δεν ξέρει τίποτα
Δεν καταλαβαίνει καμιά γλώσσα που μιλιέται
Ακούει το τραγούδι της
Ένα παιδί με μια χλωρή καρδιά

Μάτι απέραντο από δάκρυ
Δεν υπάρχει τρόπος να τρυπήσω τον τοίχο
Να ριχτώ με γυμνό φτερό μέσα στον κίνδυνο

Τα πουλιά μονάχα ξέρουν τις ολόκληρες αποστάσεις
Ανάμεσα στην υψηλή γραμμή και τ’ άγνωστο κύμα
Μηνύματα ουρανού χαϊδεμένα παιδιά του θανάτου

Καλότυχος που μιλεί με τα πουλιά
Που πίνει νερό με τη φούχτα κοιτάζοντας τον ουρανό
Με μια καρδιά γεμάτη καθαρόν άνεμο

Όπως μια φορά όταν ήμουν παιδί
Ένας άγγελος κατέβηκε πάνω στη γέφυρα
Μ’ ένα σταθερό γοργό περπάτημα
Ανάμεσα σε δυο σκοτάδια

Να εξασκήσω άλλη μια φορά την καρδιά
Να ξανακάμω το δρόμο που ξετυλίχτηκε
Να φωνάξω με καθαρότητα πουλιού
Και να σταθώ ξάφνου ξανά στην είσοδο της χώρας των ανθρώπων
Κρατώντας μέσα στη φούχτα μου μια στάλα αιωνιότητας

(Ήταν μια ευκαιρία
Μου ξέφυγε το ποτήρι
Μες απ' την απέραντη αγωνία του χεριού
Τι κάθομαι και λέω όλα τα ποτήρια είναι καμωμένα για να σπάζουν)

Όταν θα ξαναγίνω πουλί
Πέρ’ απ’ τα δάκρυα στους αγγέλους
Θα χαιρετήσω την επιστροφή
Φέρνοντας μια φούχτα χώμα
Μια στάλα ζεστή γήινη θλίψη

Από τη συλλογή Γυμνό παράθυρο (1945)

[wings]

Θα κάνω ένα τολμηρό σχόλιο για το ποίημα που δημοσίευσα χτες με όλο το σεβασμό για έναν άλλο ποιητή που κατά τη δική μου γνώμη είναι από τους κορυφαίους των γραμμάτων μας - αναφέρομαι στον Γιώργο Σεφέρη.

Το ποίημα Χαλασμένη βρύση ανήκει στη συλλογή Γυμνό παράθυρο του 1945 που είναι η πρώτη του Γιώργου Θέμελη. Πιστεύω ότι ουδόλως υστερεί έναντι των σπουδαίων ποιημάτων του Γιώργου Σεφέρη της ίδιας περιόδου.

Υπενθυμίζω ότι οι δύο ποιητές ήταν συνομήλικοι (γεννήθηκαν το 1900) και ότι την ίδια εποχή ο Γιώργος Σεφέρης εξέδωσε την ποιητική συλλογή Ημερολόγιο καταστρώματος Β' (1944).

Ο Γιώργος Θέμελης γεννήθηκε στη Σάμο το 1900 και πέθανε στη Θεσσαλονίκη το 1975. Σπούδασε φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και από το 1930 εγκαταστάθηκε μόνιμα στη Θεσσαλονίκη, όπου υπηρέτησε ως καθηγητής στη Μέση Εκπαίδευση και στη Δραματική Σχολή του Κρατικού Ωδείου Θεσσαλονίκης.

Θαρρώ πως η επιλογή του να μείνει στη Θεσσαλονίκη για όλη του τη ζωή τελικά προκάλεσε μια μεγάλη αδικία. Ο Γιώργος Θέμελης δεν έφτασε ποτέ να έχει τη φήμη, την αίγλη και την αναγνώριση που είχε ο συνομήλικός του Γιώργος Σεφέρης. Ίσως δεν έφτασε καν να έχει τη φήμη άλλων μεγάλων ποιητών των προπολεμικών γενεών. Κρίμα...

Επαναλαμβάνω ότι αυτά που λέω είναι καθαρά προσωπική μου άποψη - ούτε καν άποψη γιατί δεν είμαι λογοτεχνικός κριτικός. Είναι κυρίως η αίσθηση που μου μένει κάθε φορά που διαβάζω ένα σπουδαίο ποίημα του Γιώργου Θέμελη και, εδώ που τα λέμε, τα μέτρια ποιήματά του που έχω δει είναι πολύ λίγα σε σχέση με το μέγεθος του έργου του. Πάντως, το ποίημα Χαλασμένη βρύση είναι ίσως το καλύτερό του στην ανθολογία μας μέχρι στιγμής.

Αναγκαστικά θα πρέπει να ζητήσω από τον Τόλη να μας πει τη γνώμη του.

[banned]

Καιρός να πω κι εγώ μερικά πιο τολμηρά από της Βίκυς. Τόλμη σημαίνει να λες την αλήθεια, που συχνά αποκρύπτεται από τους ανθρώπους της εξουσίας και από τα κάθε λογής συμφέροντα. Και να πληρώνεις το τίμημα.

Είναι πολύ γνωστό στον κόσμο της λογοτεχνίας (και κάθε άλλης τέχνης) ότι τα πάντα αποφασίζονται στην Αθήνα. Εκεί όπου είναι συγκεντρωμένο περίπου το 40% του πληθυσμού της χώρας και περίπου το 70% της οικονομικής και της πνευματικής δραστηριότητας. Αριθμοί εξοργιστικοί και μοναδικοί σε παγκόσμιο επίπεδο. Ο υδροκεφαλισμός της πρωτεύουσας, δηλαδή, που δεν ισχύει μόνο στην Ελλάδα, εδώ έχει προσλάβει τερατώδεις διαστάσεις.
 
Ένας ποιητής της Θεσσαλονίκης πρέπει δυο φορές καλύτερος από τον Αθηναίο για να έχει το έργο του την ανάλογη προβολή και αναγνώριση, ενώ ένας ποιητής που ζει στην επαρχία, τρεις και πέντε φορές καλύτερος. Αποτέλεσμα να μετακινούνται στη πρωτεύουσα όσοι δημιουργοί θεωρούν σημαντική την τυπική τους καταξίωση, την προβολή τους και τη βράβευση, κάτι εξωλογοτεχνικό και ουσιαστικά αδιάφορο, αν όχι προσβλητικό. Κάτι σαν πιστοποιητικό κοινωνικών φρονημάτων. Αποτέλεσμα να μην έχει δοθεί το, ούτως ή άλλως από χρόνια απαξιωμένο, κρατικό βραβείο ποίησης σε Θεσσαλονικέα ποιητή για πάνω από 20 χρόνια, ενώ ο κάθε γλείφτης και παρακοιμώμενος στην Αθήνα το έχει ήδη πάρει.

Αγαπώ ιδιαίτερα και εκτιμώ την ποίηση του Γιώργου Σεφέρη. Ο Σεφέρης όμως ήταν πρεσβευτής και μέλος του αθηναϊκού κατεστημένου, ο Σεφέρης είχε έναν Καραντώνη (στην υπηρεσία του) να τον προβάλει και έναν Κατσίμπαλη (The Colossus of Maroussi του Henry Miller) να τον επιβάλει. Γνωστή είναι και η σύγκρουση του Σεφέρη με τον περίφημο δοκιμιογράφο Ι. Μ. Παναγιωτόπουλο, που έφερε στην επιφάνεια τις συναλλαγές και το λογοτεχνικό παρασκήνιο. Παρασκήνιο το οποίο αναφέρει και ο Γιώργος Βαφόπουλος στις Σελίδες Αυτοβιογραφίας του.

Για τον Γιώργο Θέμελη συμφωνώ απόλυτα με τη Βίκυ. Το είχα δηλώσει δημοσία πριν από χρόνια ότι είναι ένας από τους κορυφαίους Έλληνες ποιητές, ο μεγάλος αδικημένος της πόλης μας. Ναι, ισάξιος του Σεφέρη και του Ρίτσου, και, κατά τη γνώμη μου, καλύτερος του Ελύτη. Κανένας δεν ισχυρίστηκε ποτέ ότι η ζωή είναι δίκαιη. Κανένας όμως δεν μπορεί να μας στερήσει το δικαίωμα να επισημαίνουμε τις πιο κραυγαλέες τουλάχιστον αδικίες.

[wings]

Μια και ο Τόλης ανέφερε τα Κρατικά Βραβεία Ποίησης, εδώ θα δείτε ότι η τελευταία φορά που βραβεύτηκε Θεσσαλονικιός λογοτέχνης ήταν πριν από 21 χρόνια, δηλαδή το 1986, όταν τιμήθηκε ο Μανόλης Αναγνωστάκης για το συνολικό του έργο.

[mavrodon]

Τόλη, σωστά τα επισημαίνεις όλα αυτά.

Η κατάντια της χώρας μας λέγεται υδροκεφαλισμός. Δυστυχώς, κανένας από τους «μεγάλους» ηγέτες δεν πήρε τη γενναία απόφαση να μεταφέρει την πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους αλλού ή, τέλος πάντων, να κάνει μια πραγματική αποκέντρωση. Τον καιρό που μεταφέρθηκε η πρωτεύουσα από το Ναύπλιο στην Αθήνα, αυτή είχε 3-5 χιλιάδες κατοίκους και η Θεσσαλονίκη πάνω από 100.000. Της Αθήνας ο πληθυσμός χιλιαπλασιάστηκε σε 170 χρόνια ενώ της Θεσσαλονίκης αυξήθηκε δέκα μόνο φορές.

Μια και ο Τόλης ανέφερε τα Κρατικά Βραβεία Ποίησης, εδώ θα δείτε ότι η τελευταία φορά που βραβεύτηκε Θεσσαλονικιός λογοτέχνης ήταν πριν από 21 χρόνια, δηλαδή το 1986, όταν τιμήθηκε ο Μανόλης Αναγνωστάκης για το συνολικό του έργο.

Και αυτό αφού κατέβηκε στην Αθήνα!

[banned]

Τα κρατικά βραβεία ποίησης (όπως και τα υπόλοιπα) είναι ετήσια και πραγματικά δεν θυμάμαι πότε απονεμήθηκε το τελευταίο σε ποιητή της πόλης μας. Φαίνεται ότι η μαφία της ποίησης είναι ισχυρότερη στην Αθήνα από τη μαφία της πεζογραφίας. Ή ότι οι Θεσσαλονικείς πεζογράφοι έχουν καλύτερες προσβάσεις στα κέντρα της εξουσίας από ό,τι οι ποιητές.

Η βράβευση για το συνολικό έργο ενός ποιητή έρχεται προς τα δυσμάς του βίου του και/ή αφού έχει ολοκληρώσει το έργο του. Είναι δηλαδή τιμητική και όχι ουσιαστική. Στην περίπτωση του Αναγνωστάκη και επανορθωτική γιατί επί πάρα πολλά χρόνια οι λογοτέχνες της αριστεράς ήταν αποκλεισμένοι από τα λογοτεχνικά βραβεία.

[wings]

Οι αμέσως προηγούμενες φορές που τιμήθηκε Θεσσαλονικιός ποιητής είναι το 1985 και το 1974. Το 1985 ο Τάκης Βαρβιτσιώτης με το Α' Βραβείο και το 1974 η Ζωή Καρέλλη, όλως περιέργως (;) αμφότεροι για το συνολικό τους έργο.

[mavrodon]

Οι αμέσως προηγούμενες φορές που τιμήθηκε Θεσσαλονικιός ποιητής είναι το 1985 και το 1974. Το 1985 ο Τάκης Βαρβιτσιώτης με το Α' Βραβείο και το 1974 η Ζωή Καρέλλη, όλως περιέργως (;) αμφότεροι για το συνολικό τους έργο.

Δηλαδή, Τόλη, είναι όπως τα Όσκαρ της παρηγοριάς για αξιόλογους ηθοποιούς και σκηνοθέτες του Χόλυγουντ που δεν εδέησαν να βραβευτούν κανονικά και τους δίνουν, στο τέλος, ένα βραβείο για το συνολικό τους έργο. Πάλι καλά που δεν τους το απονέμουν μεταθανάτια!