Πότε μπαίνουν δύο τόνοι; Σε προπαροξύτονες λέξεις όταν ακολουθεί εγκλιτικό.

[trabeg]

• Tweet

Σε ποιες περιπώσεις άραγε μια λέξη μπορεί να παίρνει 2 τόνους.

Δεν το βλέπω αυτό συχνά πια.

[spiros]

... εγκλιτικές λέγονται οι μονοσύλλαβες λέξεις που προφέρονται πάντοτε στενά με την προηγούμενη λέξη και γι' αυτό ο τόνος τους χάνεται ή μεταβιβάζεται στη λήγουσα της προηγούμενης λέξης, π.χ. το βιβλίο μου, το τετράδιό μου, ο πρόεδρός μας, χάρισμά σου, άφησέ το, απομάκρυνέ τον, απόδωσέ του το κτλ.
Νεολληνική γραμματική της Ε' και ΣΤ' δημοτικού του Χρίστου Τσολάκη

Ο τόνος του εγκλιτικού ο οποίος ακούγεται στη λήγουσα των προπαροξύτονων λέξεων σημειώνεται π.χ. ο πρόεδρός μας, χάρισμά σου, άφησέ του τον κτλ
http://www.rhodes.aegean.gr/sxedia/grafdaskalou/grammatiki/Kanones.pdf

Στην Κοινή Νεοελληνική: όταν προστίθεται ένα κλιτικό (ειδικότερα ένα εγκλιτικό) σε μια λέξη (τύπο) που τονίζεται στην προπαραλήγουσα (= στην προπροτελευταία συλλαβή).

Κλιτικό, το (ουσ.) = ένας τύπος (form) που μοιάζει με λέξη, αλλά που δεν μπορεί να σταθεί μόνος, αφού εξαρτάται από μια γειτονική λέξη, με την οποία σχηματίζει κατά κάποιον τρόπο μια ενότητα. Κάτι το ενδιάμεσο μεταξύ λέξης και κατάληξης. Στην παραδοσιακή ΝΕ γραμματική λέγονται και «αδύνατοι τύποι», αφού κατά κανόνα είναι άτονοι, δεν τονίζονται.

Π.χ το άρθρο «το» στο «το σπίτι» (προφορά: «τοσπίτι»), το «μου» στο «σπίτι μου» (προφορά: «σπίτιμου»).

Η possessive pronoun (κτητική αντωνυμία) πολλών γλωσσών είναι κτηΤΟΡική αντωνυμία, δηλώνει τον κτήτορα (my, mine – your, yours). Στα σύγχρονα Ελληνικά δεν υπάρχει αντίστοιχη αντωνυμία: ο κτήτορας δηλώνεται με τη γενική των κλιτικών τύπων. Οι τύποι αυτοί, κλιτικά καθώς είναι, δεν μπορούν να σταθούν μόνοι τους: δεν μπορώ να πω, δείχνοντας ένα σπίτι, «Αυτό είναι ΜΟΥ». Για τον λόγο αυτό τα ΝΕ έχουν αναπτύξει μια κτηΜΑΤική αντωνυμία, που δηλώνει το κτήμα (possession). Πρόκειται για το «δικός» που συγκρατεί του κλιτικό όπως ο καβαλιέρος τη ντάμα ή η σειρά των χορευτών τον πρώτο του χορού, οπότε λέμε για το σπίτι "Αυτό είναι ΔΙΚΟ μου" (προφ.: «δικόμου»).

Τα κλιτικά είναι είτε
(1) προκλιτικά (πάνε με τη λέξη που ακολουθεί): «το σπίτι», είτε
(2) εγκλιτικά (πάνε με τη λέξη που προηγείται): «σπίτι μου»

Όταν σε έναν τύπο που τονίζεται στην προπαραλήγουσα (π.χ. άν - θρω – πος) προστίθεται ένα εγκλιτικό (π.χ. μου), στο «άν-θρω-πος-μου» που προκύπτει, διαταράσσεται ο κανόνας (λίγο απλουστευτικά) της τρισυλλαβίας και η ανωμαλία αίρεται με την προσθήκη ενός δεύτερου τόνου: άν-θρω-πός-μου (στο πός). Στην Κύπρο αυτό δεν ισχύει.

Το φαινόμενο αυτό αφορά τον συγκεκριμένο ΤΥΠΟ και όχι τη ΛΕΞΗ.
Λέμε:
άνθρωπός μου (2 τόνοι)
αλλά
ανθρώπου μου (1 τόνος, αφού ο τύπος τονίζεται στην παραλήγουσα).

Στα σύγχρονα ΝΕ η παρουσία 2 τόνων παρατηρείται κατά κανόνα σε ονοματικούς τύπους (βλ. παραπάνω) καθώς και ενίοτε στο γερούνδιο (εσφαλμ. ονομασία: μετοχή), π.χ.
δίνοντάς μου

Εκφορές όπως "δώστε μού το", "φέρτε μάς το" ανήκουν επίσης εδώ.
http://www.proz.com/kudoz/Greek/education_pedagogy/2067305-%CF%80%CF%8C%CF%84%CE%B5_%CE%BC%CE%B9%CE%B1_%CE%BB%CE%AD%CE%BE%CE%B7_%CF%80%CE%B1%CE%AF%CF%81%CE%BD%CE%B5%CE%B9_2_%CF%84%CF%8C%CE%BD%CE%BF%CF%85%CF%82;.html

[spiros]

Μία περίπτωση που δεν μπαίνει επιπλέον τόνος στο άρθρο για να ξεκαθαριστεί αν πρόκειται για εγκλιτικό:

διατήρηση της μάζας

και όχι

διατήρηση τής μάζας

διότι διαφορετικά θα υπήρχε δεύτερος τόνος στο εγκλιτικό

διατήρησή της

[Frederique]

Ευχαριστούμε Σπύρο :-)

διατήρηση της μάζας λοιπόν

[trabeg]

Οκ , ευχαριστώ.

[spiros]

Το βλέπουμε (τουλάχιστον στα έντυπα που εκδίδονται) όταν και όπου πρέπει σύμφωνα με τους παραπάνω κανόνες. Ούτε συχνά, ούτε σπάνια.

[Frederique]

Έχω παρατηρήσει σε ένα αρχείο word (.doc) ακόμα και (.docx) μονίμως θεωρείται ως λάθος από το spell checker..
Αν γράψω «άνθρωπός μου»... επιμένει να μου διορθώσει σε άνθρωπος μου. :-). Αλλά δεν το αφήνω...

[trabeg]

Έχω παρατηρήσει σε ένα αρχείο word (.doc) ακόμα και (.docx) μονίμως θεωρείται ως λάθος από το spell checker..
Αν γράψω «άνθρωπός μου»... επιμένει να μου διορθώσει σε άνθρωπος μου. :-). Αλλά δεν το αφήνω...

Μην το αφήνεις-δώσε μάχη, η ελπίδα πεθαίνει τελευταία.(χιούμορ κάνω)

[escut]

Εδώ το σπελ τσέκερ δέν δίνει την γενική "ευρέος" (την ..κηρύσσει  εσφαλμένη) αλλά μόνο το "ευρέως" , τί να πεί κανείς!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

[spiros]

Να σημειώσουμε εδώ, ότι σύμφωνα με την επίσημη γραμματική, δεν μπαίνει τόνος σε άλλες περιπτώσεις όπως αυτή των ξένων λέξεων, π.χ. Φράνκεσταϊν και όχι Φράνκεστάιν.

[valeon]

Φυσικά, εφόσον εδώ το "αϊ" πρέπει να διδάσκεται ως δίφθογγος· επομένως, πρόκειται για κανονική προπαροξύτονη τρισύλλαβη λέξη.

Βέβαια, στη φράση "Πάψε πια, εσύ κι ο Φράνκεστάιν σου!" ασφαλώς και θέλει τόνο, σύμφωνα με τον κανόνα :-)

[spiros]

Σαφώς. Αναφερόμουν στη λέξη άνευ εγκλιτικού (όπου συχνά μπορεί να δει κανείς δύο τόνους).