Όντας, ούσα ή ων;

[spiros]

• Tweet

Αφορμή για αυτό το μικρό σημείωμα η ανάγνωση θεάρεστου αναγνώσματος:

...και η Παναγία ετήρησε τις εντολές του Θεού, όντας παρθένος, όντας χαριτωμένη, όντας η γυναίκα που στο πρόσωπό της αίρεται η ανυπακοή της πρώτης Εύας...

Το Κάλλος της Θεοτόκου, του Σεβασμιώτατου Μητροπολίτου Κερκύρας και Παξών και Διαποντίων Νήσων κ.κ. Νεκταρίου, Περιοδικό "Απολύτρωσις", Ιούλ.-Αύγ. 2006, Αρ. φύλλου 466-467, σελ. 16

Μια βόλτα από τα λεξικά:

όντας 1 [óndas] μτχ. του είμαι : (προφ.) συνήθ.: α. χρονική: Πήγε στο στρα τό ~ είκοσι χρονών, όταν ήταν. β. εναντιωματική: Δουλεύει ~ άρρωστος, αν και είναι. γ. αιτιολογική: ~ πολύ ψηλός φαίνεται μέσα στο πλήθος, επειδή είναι.  [μσν. όντας < αρχ. ὄντας, αιτ. πληθ. της μεε. ὤν του ρ. εἰμί > είμαι]

Ων [ón] O : (λόγ., εκκλ.) ο Θεός.  [λόγ. < ελνστ. ὤν (στη σημερ. σημ.), αρχ. σημ.: `που ζει΄, μτχ. του αρχ. εἰμί]
ΛΚΝ

Η μετοχή του Ενεστώτα της ενεργητικής φωνής της αρχαίας ελληνικής λήγει σε -ων για το αρσενικό γένος, σε -ούσα για το θηλυκό και σε -ον για το ουδέτερο.

Ποιο είναι το σφάλμα εν προκειμένω; Ότι δεν γίνεται διάκριση ανάμεσα στο αρσενικό και το θηλυκό της μετοχής του ρήματος είμαι. Το αρσενικό είναι όντας και το θηλυκό ούσα.

[banned8]

Να κάνω μόνο μια ενημέρωση ως προς τις τελευταίες εξελίξεις. Κάτω από την επιρροή των μετοχών σε -οντας (-ώντας), π.χ. «Η Μαρία, διαβάζοντας την ερωτική σκηνή, ένιωσε...», όπου δεν θα διανοούμασταν να γράψουμε «διαβάζουσα» (ή «αναγιγνώσκουσα» :-), το «όντας» έχει αρχίσει να γίνεται αποδεκτό σε πολλές διατυπώσεις. Θα βρούμε, για παράδειγμα στο Γκουγκλ, αρκετά «όντας η ίδια». Το ίδιο συμβαίνει με το ουδέτερο, π.χ. «όντας το ίδιο».

Στην πρόταση «η Παναγία ετήρησε τις εντολές του Θεού, όντας παρθένος, όντας χαριτωμένη, όντας η γυναίκα», δεν αποκλείεται να μην πρόκειται για άγνοια, αλλά για υιοθέτηση της νέας τάσης (το «ετήρησε» ίσως μας τα χαλάει λίγο). Ωστόσο, πιο πιθανό είναι να ακούσεις σήμερα μια γυναίκα να λέει «Όντας σε δεινή θέση, δέχτηκα την πρόταση» (παράδειγμα Μπαμπινιώτη – όχι για γυναίκα, μην τον παραποιήσω) παρά «Ούσα σε δεινή θέση». Και πιστεύω ότι ο τύπος θα καθιερωθεί.

[spiros]

Ωστόσο, το όντας δεν νομίζω να πολυταιριάζει με το παραδοσιακό register της καθαρεύουσας... ούτε νομίζω θα ακουγόταν πολύ καλά κάτι σε "όντας γυναίκα" ή "γυναίκα όντας" (αν και χρησιμοποιείται όπως φαίνεται παρακάτω):

γυναίκα ούσα
γυναίκα όντας
ούσα γυναίκα
όντας γυναίκα

[zephyrous]

Αν υπάρχει χώρος και για μια ταπεινή άποψη, σας την μεταφέρω. Λοιπόν, όποτε βλέπω το "όντας", είτε σε μετάφραση είτε σε πρωτότυπο κείμενο, δύο εκδοχές γεννιούνται αυτομάτως στο μυαλό μου:
α. Κυριούλης άνω των 60 (όχι, Νίκο, δεν είναι καρφί για σένα - εσύ είσαι νιος) που έχει μάθει να μιλάει σε ξύλινη, δύσκαμπτη γλώσσα.
β. Μετάφραση του αγγλικού "being".
Και οι δύο περιπτώσεις, νομίζω, έχουν ένα κοινό γνώρισμα: πάσχουν από αδυναμία ορθής σύνταξης στην εκφορά του λόγου. Τι κερδίζει ο κυριούλης που πετάει τρία "όντας" στη σειρά; Προφανώς δίνει έμφαση στα αμφιλεγόμενα προσόντα του προσώπου που θέλει να προβάλει (αφού θέλει να τον πιστέψουμε, καλά κάνει ο άνθρωπος) . Κατά τ' άλλα, συντακτικά, μας φέρνει πίσω σ' εκείνη την περίοδο (εκτός κι αν είναι αυτή η πρόθεσή του). Με άλλα λόγια -και για να μη βγάλω όλο το δηλητήριο που έχω μαζεμένο-, γιατί "ούσα" και "όντας" και "ων"; Γιατί να κολλήσουμε στη σύνταξη με μετοχές σε "-όντας" ακόμη και τώρα που διαμορφώνεται αυτή η νέα τάση; Αντί να έρθουμε σε ρήξη με την απηρχαιωμένη σύνταξη, θα την διατηρήσουμε με άλλο πρόσωπο; Αυτά τα ολίγα από έναν απλό αναγνώστη...

[banned8]

Όντας κάτω των 60, ξέρω ότι δεν αναφέρεσαι σ' εμένα, οπότε no offence taken (αλλά, πίσω έχει η αχλάδα την ουρά).

Η συμβουλή σου είναι του είδους "κόφ' το αφού σε πειράζει"; Ή να σταματήσουμε να χρησιμοποιούμε μετοχές σε -όντας;

Υπάρχει γενικότερα μια διαφορά ανάμεσα σ' αυτούς που αποπειρώνται λόγιες διατυπώσεις με οικτρά αποτελέσματα, αυτούς που χειρίζονται τη γλώσσα ρηξικέλευθα (και κάποιες από τις καινοτομίες τους θα μείνουν), αυτούς που γράφουν με φαινομενικά απλές διατυπώσεις, από τις οποίες βγαίνει στο τέλος μια γλώσσα μαγική, και εκείνους που γράφουν πατάτες γιατί φοβούνται μη γράψουν τίποτε στραβό.

Θα μπορούσα άραγε να σε συμβουλέψω να μη χρησιμοποιείς ρήματα με δύο "λ" όπως το "προβάλλω" επειδή δεν διάβασες τα προηγούμενα σημειώματα και το γράφεις λάθος; Δεν θα το έκανα ποτέ... [Αυτό έχει σχέση με την αχλάδα που λέγαμε.]

Έχω πάντως την υποψία ότι ο αρχιμανδρίτης [εγώ με διαφορετική υπογραφή το βρίσκω το κείμενο, Σπύρο] που χρησιμοποιεί τα "όντας" εδώ, ήξερε τι έγραφε. Λέει παρακάτω, πάντα για την Παναγία: "διότι απετάχθη την ματαιότητα του κόσμου, ζώσα εν τω κόσμω. Εδημιούργησε οικογένεια, ζώντας εν παρθενία".

Μου δίνει την εντύπωση ότι κάνει παιχνίδια με τη γλώσσα. (Δεν λέει "ζων" πουθένα, αλλά "ζώσα" και "ζώντας".)

[zephyrous]

Έλααα! Το διόρθωσα! :)

[wings]

Έχω πάντως την υποψία ότι ο αρχιμανδρίτης [εγώ με διαφορετική υπογραφή το βρίσκω το κείμενο, Σπύρο] που χρησιμοποιεί τα "όντας" εδώ, ήξερε τι έγραφε. Λέει παρακάτω, πάντα για την Παναγία: "διότι απετάχθη την ματαιότητα του κόσμου, ζώσα εν τω κόσμω. Εδημιούργησε οικογένεια, ζώντας εν παρθενία".

Μου δίνει την εντύπωση ότι κάνει παιχνίδια με τη γλώσσα. (Δεν λέει "ζων" πουθένα, αλλά "ζώσα" και "ζώντας".)

Kαλημέρα, Νίκο. Ναι, μάλλον κάνει παιχνίδια με τη γλώσσα ο τότε αρχιμανδρίτης και νυν Μητροπολίτης Κέρκυρας και Παξών. Δεν είναι άλλη υπογραφή. Αλλά ο σύνδεσμός σου είναι από την Ιερά Μητρόπολη Δημητριάδας και όληόλοι γνωρίζουμε ότι η ιεραρχία της συγκεκριμένης μητρόπολης υπέστη ανακατατάξεις την τελευταία δεκαετία.:-)

Δεν είναι πολύ καθαρή η χρήση του «όντας» μέσα στο κείμενο αυτό αλλά τότε δεν είναι και πολύ καθαρή καμία μετοχή σε «-οντας» της σύγχρονης γλώσσας. Ας μην πολυαφορίζουμε, λοιπόν...:-)

[zephyrous]

Bίκυ, σου ξέφυγε το "όλη". Επειδή σίγουρα η αχλάδα του Νίκου έχει κι άλλη ουρά... πρόλαβέ τον. :)

p.s. Και μετά κάνε delete στο μήνυμά μου. :)

[wings]

Δεν χρειάζεται διαγραφή του μηνύματός σου, Γιάννη μου. Απλώς το διόρθωσα κι ευχαριστώ πολύ.:-) Καλημέρα σας.

Όσο για την αχλάδα, έκανα κάποτε το λάθος να την πω την παροιμία σε αγρότη και πήρα την απάντηση: «Κάτι μας είπες τώρα. Πού αλλού ήθελες να την έχει την ουρά η αχλάδα;». Οπότε δεν ξαναείπα την παροιμία.:-))))))))))))))

[spiros]

[εγώ με διαφορετική υπογραφή το βρίσκω το κείμενο, Σπύρο]

Γιατί, νομίζεις ότι η αντιγραφή άρθρων άλλων -- έστω κι αν δεν ισχύει εν προκειμένω -- (ή μετάφραση και αλλαγή συγγραφέα) είναι κάτι το πρωτότυπο στον ευρύτερο κόσμου του λόγου;