IV) Ισπανία
Για περισσότερο από μια δεκαετία λειτουργούν στην Ισπανία Πανεπιστημιακές Σχολές Μετάφρασης προπτυχιακού επιπέδου σε διάφορες πόλεις, όπως στη Μαδρίτη, τη Βαρκελώνη, τη Γρανάδα. Τα Τμήματα αυτών των Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων ρίζωσαν με το πέρασμα του χρόνου και σήμερα προσφέρουν σταθερά προγράμματα σπουδών.
Ωστόσο, δεν συμβαίνει το ίδιο με τα Μεταπτυχιακά Προγράμματα Σπουδών που αφορούν στη Μετάφραση. Τα προσφερόμενα προγράμματα αυτού του επιπέδου διαφέρουν τόσο στη διάρκεια, όσο και στο περιεχόμενό τους. Ουσιαστικά, κάθε πανεπιστημιακό κέντρο μοιάζει να διαμορφώνει το προσφερόμενο πρόγραμμα με βάση τη δική του πρωτοβουλία και το επιστημονικό προσωπικό που διαθέτει. Στις περιπτώσεις των Αυτόνομων Περιφερειών που έχουν δύο επίσημες γλώσσες, αποτελεί ένα επιπλέον κριτήριο η ενθάρρυνση για τη μετάφραση ξενόγλωσσων έργων στην τοπική γλώσσα. Όλα αυτά έχουν ως αποτέλεσμα ένα ποικίλο πανόραμα, μη ισορροπημένο.
Επιθεωρώντας τη σύντομη ιστορία των μεταπτυχιακών προγραμμάτων στον τομέα της μετάφρασης, διαπιστώνουμε ότι τα πρώτα βήματα έγιναν στο χώρο της λογοτεχνικής μετάφρασης. Αυτή η αρχή ανταποκρινόταν αφενός στη μεγάλη ζήτηση για τις λογοτεχνικές μεταφράσεις, και αφετέρου στην έντονη φιλολογική κατεύθυνση τόσο των Πανεπιστημίων όσο και των Προγραμμάτων και των καθηγητών που ξεκίνησαν να διδάσκουν σε αυτά. Σχεδόν όλοι ήταν φιλόλογοι που υπήρξαν στο παρελθόν ή ήταν ακόμη μεταφραστές σε εκδοτικούς οίκους. Εκτός αυτού, στην πρώτη αυτή φάση τα μεταπτυχιακά προγράμματα μετάφρασης δεν αποσκοπούσαν άμεσα στην κατάρτιση επαγγελματιών μεταφραστών.
Ωστόσο, η διεθνής προβολή που απέκτησε η Ισπανία τα τελευταία είκοσι χρόνια στον οικονομικό, πολιτικό και πολιτιστικό χώρο, διαφοροποίησε τη ζήτηση στην αγορά εργασίας στον τομέα της μετάφρασης. Συνδυάζοντας αυτόν τον παράγοντα με την εμπειρία των πρώτων χρόνων, τα μεταπτυχιακά προγράμματα ανέπτυξαν σιγά - σιγά το φάσμα των προσφορών τους, προσπαθώντας να ικανοποιήσουν την εν λόγω ζήτηση. Το πρόγραμμα που απονέμει Master στη μετάφραση του Πανεπιστημίου Complutense της Μαδρίτης, που καταχωρείται παρακάτω, ανταποκρίνεται απόλυτα σ' αυτή την αλλαγή προσανατολισμού.
Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι ο λογοτεχνικός προσανατολισμός των πρώτων ακαδημαϊκών χρόνων δεν είχε ως αποτέλεσμα την κατάρτιση εξαιρετικών μεταφραστών, οι οποίοι σήμερα εργάζονται και ως μεταφραστές εξειδικευμένων τεχνικών κειμένων. Η πρόοδος στη βελτίωση του προγράμματος είχε ως βασικό αποτέλεσμα την προσαρμογή στις προσδοκίες του πραγματικού ετερογενούς φάσματος φοιτητών. Μ' αυτόν τον τρόπο πτυχιούχοι διαφόρων ειδικοτήτων κλήθηκαν να διευρύνουν τους επαγγελματικούς τους ορίζοντες μέσα από κάποιο μεταπτυχιακό πρόγραμμα με ειδίκευση στη μετάφραση.
Στόχος των Μεταπτυχιακών Προγραμμάτων Μετάφρασης (Masters):
Στόχος των μεταπτυχιακών προγραμμάτων μετάφρασης είναι η κατάρτιση επαγγελματιών από διάφορες πανεπιστημιακές κατευθύνσεις, που διαθέτουν γερές γλωσσολογικές βάσεις, και σκοπεύουν να αποκτήσουν ειδικότητες στην επιστήμη και στην πραγματολογία της μετάφρασης. Λόγω του μεταπτυχιακού χαρακτήρα αυτών των προγραμμάτων, στην οργάνωση των μαθημάτων επικρατούν όχι μόνο τα πραγματολογικά, αλλά και τα επιστημονικά κριτήρια.
Γλώσσες:
Τα αγγλικά είναι η γλώσσα που υπερισχύει στην προσφορά των προγραμμάτων που οργανώνονται από τα διάφορα Πανεπιστήμια. Σε συγκεκριμένες περιπτώσεις προσφέρονται επίσης ειδικεύσεις στη μετάφραση από τα γερμανικά, τα γαλλικά, τα ιταλικά, τα ρωσικά και τα ισπανικά. Τα Πανεπιστήμια των Αυτόνομων Περιφερειών που διαθέτουν δική τους επίσημη γλώσσα, εκτός από τα Ισπανικά, προσφέρουν προγράμματα μετάφρασης από και προς την επίσημη γλώσσα τους (π.χ. καταλανικά, βασκικά και γαλικιανή γλώσσα).
Βασικά κριτήρια για την οργάνωση των προγραμμάτων :
- Τα προγράμματα στοχεύουν στην εκπαίδευση εξειδικευμένων μεταφραστών από διάφορες πανεπιστημιακές κατευθύνσεις στην θεωρία και την πρακτική της μετάφρασης. Για αυτό το λόγο, απαιτείται από τους συμμετέχοντες να κατέχουν την ξένη γλώσσα επιλογής.
- Το πρόγραμμα σπουδών δεν αποσκοπεί σε μια συγκεκριμένη εξειδίκευση (λογοτεχνική, τεχνική, ιατρική, κ.α.) του μελλοντικού μεταφραστή. Στοχεύει πιο πολύ στο να προσφέρει μια γενική γλωσσολογική και πολιτιστική εκπαίδευση για την εξάσκηση του επαγγέλματος του μεταφραστή. Γι' αυτό το λόγο ο σκοπός του προγράμματος είναι να δώσει γενική κατάρτιση στον μεταφραστή, ώστε να μπορεί να αντιμετωπίζει με επιτυχία τις διάφορες περιπτώσεις που θα συναντήσει κατά την εξάσκηση του πολύπλευρου αυτού επαγγέλματος (διεθνείς οργανισμοί, τύπος, τραπεζικά ιδρύματα, εκδοτικοί οίκοι, πολιτιστικοί οργανισμοί, δημόσιες σχέσεις, κ.α.)
- Η εξειδίκευση στον τομέα της ορολογίας και της θεματολογίας θεωρείται ευθύνη του μελλοντικού μεταφραστή, σε σχέση με την ήδη υπάρχουσα πανεπιστημιακή του κατάρτιση.
Πρόγραμμα Σπουδών:
1ος Χρόνος:
- Μεθοδολογία και πρακτική της μετάφρασης
- Εισαγωγή στο δίκαιο
- Ισπανική γλωσσολογία
- Συγκριτική γλωσσολογία
- Θεωρία της μετάφρασης
- Ορολογία και Τεκμηρίωση 1
- Πρακτική στη μετάφραση νομικών κειμένων
- Πρακτική στην αντίστροφη μετάφραση
- Πρακτική στη μετάφραση λογοτεχνίας
- Ισπανική λογοτεχνία 1
- Ισπανικός πολιτισμός και επικαιρότητα.
2ος Χρόνος
- Μεθοδολογία και πρακτική της μετάφρασης
- Ιστορία της μετάφρασης
- Σεμινάριο έκθεσης
- Ορολογία και Τεκμηρίωση 2
- Πρακτική στη μετάφραση τεχνικών κειμένων
- Πρακτική στη μετάφραση οικονομικών κειμένων
- Πρακτική στη μετάφραση λογοτεχνίας
- Ισπανική λογοτεχνία 2
- Ξενόγλωσση λογοτεχνία
- Πρακτική εργασία υπό επίβλεψη.
Γίνονται επίσης διαλέξεις από διακεκριμένες προσωπικότητες στο χώρο της μετάφρασης.
Το Πρόγραμμα Σπουδών των Πανεπιστημίων τα οποία παραχώρησαν πληροφορίες για τη σύνταξη αυτής της μελέτης, διαρθρώνεται σε τέσσερις θεματικούς πυρήνες :
- Μαθήματα πολιτιστικής ή «θεματικής» κατάρτισης : Δίκαιο, Ισπανική λογοτεχνία, Ξενόγλωσση λογοτεχνία, Πολιτισμός και Επικαιρότητα, Ορολογία.
- Μαθήματα γλωσσολογικής κατάρτισης (ανώτερο επίπεδο) : α) στη μητρική γλώσσα, β) στη γλώσσα μετάφρασης.
- Μαθήματα μεταφρασεολογίας : Μεθοδολογία της μετάφρασης, Θεωρία της μετάφρασης, Ιστορία της μετάφρασης και της Θεωρίας της μετάφρασης.
- Πρακτικά μαθήματα : Επεξεργασία κειμένων, μετάφραση νομικών, τεχνικών και οικονομικών κειμένων, ταυτόχρονη μετάφραση, λογοτεχνική μετάφραση και αντίστροφη μετάφραση.
Πιο αναλυτικά, στην Ισπανία λειτουργούν οι παρακάτω Μεταπτυχιακές Σχολές Μετάφρασης:
1. Universidad Complutense de Madrid Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Μετάφρασης.
Διάρκεια Σπουδών: 1 ακαδημαϊκό έτος (550 ώρες). Διευθυντής Προγράμματος: Miguel Angel Vega.
Διεύθυνση
Universidad Complutense de Madrid Instituto de Lenguas Modernasy Traductores. Τηλ. (00 34) 91 - 3945285.
2. Universidad Natonal de Educacion a Distancia (Εξ αποστάσεως)
Μετάφραση (Αγγλικά - Ισπανικά): Θεωρία και Πρακτική.
Διάρκεια: 6μήνες (120 ώρες)
Διευθύντρια του Προγράμματος: Maria Antonia Alvare%. Διεύθυνση:
UNED
Program/a de Ensenan%a Abierta Apdo. Correos 601 53
28080 Madrid
Τηλ. (00 34) 91 - 3987530
3. Universidad Natonal de Educacion a Distancia (Εξ αποστάσεως)
Μετάφραση και διδασκαλία γλωσσών μέσω υπολογιστή.
Διάρκεια: 6 μήνες (1 20 ώρες)
Διευθυντής του Προγράμματος: German Ruipérez Garcia Διεύθυνση:
UNED
Programa de Ensenanza Abierta Apdo. Correos 601 53
28080 Madrid
Τηλ. (00 34) 91 - 3987530
4. Universidad de Alicante
Πανεπιστημιακός Ειδικός στην Ταυτόχρονη Μετάφραση.
Διάρκεια: 1 Πανεπιστημιακό έτος (250 ώρες).
Διευθυντής του Προγράμματος: Brian Pedro Hughes
Cunningham.
Διεύθυνση:
Universidad de Alicante Facultad de Filosofiay Lettras Dpto. Filosog/a Inglesa Τηλ. (00 34) 96 - 5903439.
5. Universidad de Duesto
Μεταπτυχιακό Δίπλωμα: Αγγλικά - Ισπανικά.
Διάρκεια: 1 ακαδημαϊκό έτος (150 ώρες).
Διευθυντής Προγράμματος: Joseba K. Abaitua Odrio%ola.
Διεύθυνση: Universidad de Duesto Decanato de Filosofia y Lettras Apdo. Correos 601 53
28080 Madrid.
Τηλ. (00 34) 94 - 4139063.
6. Universidad de Duesto
Μεταπτυχιακό Δίπλωμα: Ισπανικά - Βασκικά.
Διάρκεια: 1 ακαδημαϊκό έτος (150 ώρες).
Διευθυντής Προγράμματος: Joseba K. Abaitua Odno%ola.
Διεύθυνση: Universidad de Duesto Decanato de Filosofia y Lettras Apdo. Correos 601 53
28080 Madrid.
Τηλ. (00 34) 94 - 4139063.
7. Universidad de La Laguna Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Διερμηνείας.
Διάρκεια: 9 μήνες.
Διευθυντής του Προγράμματος: Justine Tally. Διεύθυνση:
Universidad de La Laguna Dpto. Filologia Moderna. Molinos de Agua s/ n. 38207 La Laguna (Tenerife). Τηλ. (00 34) 922 - 603814.
8. Universidad de L/eida Μεταπτυχιακό Γλωσσολογίας.
για τη Διδασκαλία και τη Μετάφραση.
Διάρκεια: 1 ακαδημαϊκό έτος (100 ώρες).
Διευθυντής του Προγράμματος: J. M. Cots Caimons &
Enric Llurda.
Διεύθυνση: Universidad de Lleida Dpto. Inglés y Lingüistica P%a. Victor Siurana, 1
25003 Lleida.
Τηλ. (00 34)973 - 702000.
9. Universidad de Valenda
Δίπλωμα Μετάφρασης και Εισαγωγής στη Διερμηνεία.
Διάρκεια: 6μήνες (290 ώρες).
Διευθυντής του Προγράμματος: Δεν αναφέρεται.
Διεύθυνση:
Universidad de Valenda Fundacion Universidad Empresa P%a. DelAyuntamiento, 19 1o 46002 Valenda Τηλ. (00 34) 96 - 3510663.
10. Universidad de Valladolid
Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Μετάφρασης: Αγγλικά -Ισπανικά.
Διάρκεια: 2 ακαδημαϊκά έτη. 500 ώρες.
Διευθύντρια του Προγράμματος: Punficaciön Fernandez Nistal.
Διεύθυνση:
Universidad de Valladolid ITBYTE Centro de Idiomas Campus Miguel Delibes
47071 Valladolid
Τηλ. (00 34) 983 - 266420.
11. Universidad de Va//ado/id
Ειδικός στη Μετάφραση (Αγγλικά - Ισπανικά).
Διάρκεια: 1 ακαδημαϊκό έτος. 250 ώρες.
Διευθύντρια του Προγράμματος: Punficaciön Fernandez
Nistal.
Διεύθυνση:
Universidad de Valladolid ITBYTE Centro de Idiomas Campus Miguel Delibes
47071 Valladolid
Τηλ. (00 34) 983 - 266420.
12. Universidad del Pais Vasco
Πανεπιστημιακό Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Μετάφρασης (Βασκικά).
Διάρκεια: 1 ακαδημαϊκό έτος 530 ώρες. Διευθύντρια του Προγράμματος: Itziar Idiazabal Gorrotxategi
Διεύθυνση:
Universidad del Pais Vasco Facultad de Ciencias Sociales y de /a Information
Pza. de /a Universidad, 6 01006 Vitoria (Alava) Τηλ. (00 34) 945 - 183.000.
13. Universidad de Vic
Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Διερμηνείας.
Δίδακτρα: Δεν αναφέρονται.
Διευθύντρια του Προγράμματος: Margarida Estapé.
Διεύθυνση: Universidad de Vic
Facultad de Traducciön e Interpretaciön Pza. Miquel de Clanana, 3 08500 Vic (Barcelona) Τηλ. (00 34) 93 - 8892444.
V) Ιταλία
Τα στοιχεία που αφορούν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση πρέπει γενικά να λαμβάνονται υπόψη με κάποια επιφύλαξη, δεδομένου ότι επικείμενη μεταρρύθμιση θα επιφέρει ριζικές αλλαγές στα ιταλικά πανεπιστήμια. Πάντως, μέχρι τώρα, πανεπιστημιακές σπουδές σχετικά με τη μετάφραση και τη διερμηνεία γίνονται σε επίπεδο: ι) Πτυχίου (4 χρόνια) και ιι) Πανεπιστημιακού Διπλώματος (3 χρόνια). Στην πρώτη κατηγορία (πτυχίο - 4 χρόνια) κατατάσσονται τα εξής πανεπιστήμια:
- Bologna (με έδρα στο Forü) Ανωτάτη Σχολή Σύγχρονων Γλωσσών για Διερμηνείς και Μεταφραστές (Scuola Superiore di Lingue Monderne per Interpreti e Traduttori), με κλάδους ι) μετάφραση και ιι) διερμηνεία για διαλέξεις.
- Libera Università degli Studi "S. Pio V" - Roma. Πανεπιστημιακή Σχολή Ξένων Γλωσσών και Λογοτεχνιών (Facoltà di Lingue e Letterature Straniere). Πτυχίο σε Μετάφραση και Διερμηνεία.
- Trieste: Scuola Supenore di Lingue Moderne per Interpreti e Traduttori (Ανωτάτη Σχολή Σύγχρονων Γλωσσών για Διερμηνείς και Μεταφραστές) με κλάδους: ι) μετάφραση, ιι) διερμηνεία για διαλέξεις.
Στη δεύτερη κατηγορία (Πανεπιστημιακό Δίπλωμα - 3 χρόνια) κατατάσσονται τα Πανεπιστήμια που εδρεύουν στις παρακάτω πόλεις:
- Genova (με έδρα στο Acqui Terme)
- Torino (με έδρα στο Fossano Cussanio)
- Catania (με έδρα στο Giarre)
- Udine (με έδρα στην Gorizia)
- Lecce
- Siena (Universitàper Streamer)
- Perugia (με έδρα στο Terni)
- Veneria ''Ca'Foscari" (με έδρα στο Treviso)
- Chieti 'Ό'Announzio" (με έδρα στο Vasto).
Όπως προκύπτει από την έρευνα που διεξήχθη, δεν φαίνεται να υπάρχει ένας τίτλος σπουδών μεταπτυχιακού επιπέδου σχετικά με τη μετάφραση, τουλάχιστον ως μόνιμος θεσμός. Υπάρχουν "Corsi di Perfezionamento" (Μεταπτυχιακά μαθήματα τελειοποίησης), συνήθως με διάρκεια ενός έτους στα εξής Πανεπιστήμια:
- Bologna (Forlì): Μετάφραση multimedia για κινηματογράφο και τηλεόραση.
- Pisa: Γλωσσολογία του κειμένου για λογοτεχνική μετάφραση.
- Roma 'La Sapienza": Αγγλική Φιλολογία Θεωρία και Πρακτική της Λογοτεχνικής Μετάφρασης.
- Veneria: Λογοτεχνική μετάφραση από τα αγγλικά. Τέλος, με Διάταγμα του Υπουργείου του Πανεπιστημίου και της Επιστημονικής Έρευνας (6/3/1997) θεσπίστηκε η μεταπτυχιακή «Σχολή για Ειδικότητα στη Θεωρία και Τεχνική της Λογοτεχνικής Μετάφρασης», χωρίς ακόμη να έχει εφαρμοστεί σε καμία Πανεπιστημιακή Σχολή.