Ανέστης Ευαγγέλου

[wings]

Ανέστης Ευαγγέλου, Εδώ

Εδώ που βρίσκομαι τώρα, μέσα σ’ αυτούς
τους σκοτεινούς λασπωμένους δρόμους όπου προχωρούμε,
όλο προχωρούμε μέσ’ από γούβες ψηλαφώντας,
τυφλοί μες στο σκοτάδι και την καταχνιά
βουτώντας ως τα γόνατα στην παχιά λάσπη –
εδώ που βρίσκομαι σε σας μιλώ
εγώ ο φτωχός καθώς εσείς, ο έρημος,
γυμνός μέσα στα βρόμικα νερά σε σας μιλώ
εδώ που τώρα βρίσκομαι, εδώ
που τα κοράκια διεκδικούν το σώμα μου και την ψυχή μου.

Από τη συλλογή Περιγραφή εξώσεως (1960)

[wings]

Ανέστης Ευαγγέλου, Τα ποιήματα
 
Α, τα ποιήματα
που έπαψαν να σαλεύουν στην ψυχή
σ’ έκπαγλη νιότη
 
που γράφτηκαν
που τέλειωσαν
που κρυσταλλώθηκαν σε λέξεις
 
που κάποτε
–σπανίως–
αγγίζει την ακινησία τους μια αληθινή καρδιά.
 
Σαν τους ωραίους, απαρηγόρητους νεκρούς,
όταν, καμιά φορά, αναδύονται στον ύπνο μας
με λίγη γύρη αθανασίας στα χείλη.
 
Από τη συλλογή Το χιόνι και η ερήμωση (1994)

[wings]

Ανέστης Ευαγγέλου, Του χρόνου λάφυρο

[Ενότητα Στο καμίνι]
 
Στιγμή μοναδική
του χρόνου λάφυρο.
 
Σε κράτησα νυχτερινή
απτή
κι όνειρο δεν ήταν
πλάνη δεν ήτανε της στέρησης
αντικατοπτρισμός της παιδεμένης
φαντασίας
 
που μπλέχτηκαν τα σώματά μας
που πάλεψαν
που ο θάνατος για μια στιγμή
μοναδική
είχε καταργηθεί.
 
Από τη συλλογή Το διάλειμμα (1976)

[wings]

Ανέστης Ευαγγέλου, Έλα να καούμε

[Ενότητα Στο καμίνι]
 
Έλα να καούμε
να γίνουμε παρανάλωμα
να σε καταστρέψω και να με καταστρέψεις
 
είκοσι χρόνια περίμενα τη στιγμή αυτή
είκοσι χρόνια χωρίς να το ξέρω ετοιμαζόμουν
χρόνια της πέτρας όμως στα ενδότερα
καιόμενος με σιγανή φωτιά,
κι εσύ να περιμένεις από τα γεννοφάσκια σου,
πιο πίσω ακόμα, από τη μήτρα της μάνας σου,
σε κρύα δωμάτια, άξενα, λησμονημένη,
και να ’χεις γίνει έλασμα ως τον παροξυσμό
 
έλα να καούμε λοιπόν,
ακόμα πιο ψηλά, ακόμα λίγο,
να μπούμε μέσα στην καρδιά του ήλιου
να γίνουμε παρανάλωμα
να σε καταστρέψω και να με καταστρέψεις –
αλλιώς δεν είναι δυνατόν να γίνει
 
Από τη συλλογή Το διάλειμμα (1976)

Είμαστε στο 1976, λίγο μετά τη μεταπολίτευση, και ο Ανέστης Ευαγγέλου, σχεδόν στη μέση της ποιητικής του πορείας, κάνει ένα πραγματικά ξεχωριστό Διάλειμμα και μας δίνει μια σειρά από γλυκύτατα ερωτικά ποιήματα. Η συλλογή αυτή είναι από τις αγαπημένες μου και γι’ αυτό έχω δημοσιεύσει αρκετά ποιήματά της.

Μου αρέσει αυτή η στροφή του Ευαγγέλου από τα γραπτά με «κοινωνικό» περιεχόμενο στον έρωτα και τα «άκρα» ή τις «ακρότητές» του. Γίνεται απίστευτα τρυφερός, ερωτικός, άλλος άνθρωπος. Είναι ένα διαφορετικό πρόσωπο του σημαντικού αυτού ποιητή της δεύτερης μεταπολεμικής γενιάς που πρόλαβε να μας χαρίσει οκτώ (8) ποιητικές συλλογές και μια σημαντική ανθολογία των ποιητών της γενιάς του προτού φύγει, δυστυχώς για όλους μας, τόσο νωρίς.

[banned]

Nα που βρισκόμαστε λοιπόν και πάλι στους χλοερούς λειμώνες της ανθολογίας σου, Βίκυ. Έκανα μια γρήγορη ανασκόπηση των όσων είχαμε πει για τον Ανέστη και το έργο του και πρέπει να προσθέσω τώρα ότι, όπως έμαθα από τη Ντίνα Παπαδοπούλου, τη γυναίκα του, ετοιμάζεται μία συμπληρωμένη και επαυξημένη επανέκδοση της ανθολογίας του για τη δεύτερη μεταπολεμική ποιητική γενιά.

Την επιμέλεια θα έχει ο μελετητής της γενιάς μας και κριτικός Γιώργος Αράγης, που είχε γράψει την εισαγωγή στην αρχική έκδοση. Όπως είναι φυσικό, εμείς οι άλλοι που είχαμε την τύχη να επιζήσουμε, έχουμε εκδώσει αυτά τα 14 χρόνια από τον θάνατο του Ανέστη (1994) αρκετές ποιητικές συλλογές, οι οποίες θα ανθολογηθούν στο παράρτημά της.

Το διάλειμμα ή το ξαφνικό ερωτικό παραλήρημα ας μην ξαφνιάζει κανένα. Ιδίως όταν γίνεται με ωραία ποιήματα. Έτσι είναι αυτές οι βασανισμένες ψυχές. Προβληματίζονται, αγανακτούν, οργίζονται με τα πράγματα συτού του κόσμου και κάποτε αισθάνονται τη βαθύτατη ανάγκη να ανατρέξουν στις πηγές της ύπαρξης και στο μεθυστικό άρωμα της ζωής. Που είναι ο έρωτας. 'Οταν λοιπόν ερωτεύονται και καίγονται, νομίζω ότι δροσίζουν όλους εμάς τους άλλους με την αύρα μιας έστω και προσωρινής αληθινής ζωής.

[wings]

Welcome back to civilization, Τόλη! Ελέω Ανέστη Ευαγγέλου μάλλον φλεγόμενος είναι ο λειμώνας μας απόψε. Ή, σε πιο απλά Ελληνικά, όπως ακούω αυτή τη στιγμή να τραγουδά ο Κώστας Μακεδόνας στη ΝΕΤ, «έπεσε έρωτας». :-)

Και δεν ξέρω αν είναι αύρα ο άνεμος που πνέει από αυτά τα ερωτικά ποιήματα του Ευαγγέλου, γιατί εμένα μου θυμίζει περισσότερο κάτι «σαν το λίβα που καίει τα σπαρτά». Και το δικαιούται. Είκοσι χρόνια περίμενε ο ήρωας του ποιήματός του - όσο για το κορίτσι, από τα γεννοφάσκια του κι απ' τη μήτρα της μάνας του περίμενε υπομονετικά στα κρύα δωμάτια ώσπου να φτάσει στον παροξυσμό. Και μετά, μοιραία ήρθε η φωτιά.

Ναι, δεν έχεις άδικο, όλοι όσοι διαθέτουν αν μη τι άλλο κοινή λογική και μάχονται για τις βασικές αρχές μιας καλύτερης κοινωνίας ξαναγυρνάν στον έρωτα, στο νάμα της ζωής, να πάρουν δυνάμεις και να συνεχίσουν, όπως και όσο μπορούν. Κι ο Ανέστης Ευαγγέλου, όντως, μας δίνει ωραία ποιήματα σ' αυτό το ερωτικό παραλήρημα στα μισά της σύντομης ζωής του. Γι' αυτό την αγαπώ πολύ αυτή τη συλλογή. Η αύρα που λες είναι ο άνεμος της ζωής (του έρωτα) που διαπνέει όλα της τα ποιήματα. Τούτο εδώ δεν είναι το καλύτερο ποίημα της συλλογής, όπου ξεχωρίζει το αγαπημένο μας (δικό σου και δικό μου, όπως δηλώσαμε στο παρελθόν) «Τις νύχτες», αλλά είναι αντιπροσωπευτικό της φωτιάς του ποιητή.

Τέλος, χαίρομαι πολύ με τα νέα που μας έφερες. Καλοδεχούμενη η αναθεωρημένη και ενημερωμένη ανθολογία του Ανέστη Ευαγγέλου. Η επιμέλεια του Γιώργου Αράγη θαρρώ πως αποτελεί εγγύηση για τα αποτέλεσμα της προσπάθειας.



 

[banned]

Ε, ναι, επέστρεψα από τη μονοτονία της ερήμου στην πανδαισία χρωμάτων της ανθολογίας. Πώς να γνωρίζει όμως ένας κοινός θνητός σαν κι εμένα τι άνεμοι φυσάνε στα υψίπεδα των ξωτικών; Υποθέτω σιμούν, χαμσίνι και άλλες πυριφλεγείς παραλλαγές. Κατά παράδοξο όμως τρόπο, από τη μια σε καίνε αυτοί οι άνεμοι κι από την άλλη σε δροσίζουν. Καθώς διατηρούν ακέραια μέσα τους τη μνήμη της θάλασσας και το άγγιγμα τ' ουρανού.

Διερωτάται κανείς εύλογα τι να έχει γίνει το κορίτσι αυτό και μέσα σε ποια θλίψη να επιβιώνει. Όταν έχεις γνωρίσει τη φωτιά, δεν είναι εύκολο να τη βγάλεις με τον χυλό της καθημερινής ζωής. Με τα χρόνια που περνάνε, με το κορμί που βαραίνει, με την ερωτική σύνταξη που ήδη έχει αρχίσει να καταχωρείται στα μυστικά κιτάπια της ψυχής. Ας της ευχηθούμε καλή τύχη.

Κι εγώ περιμένω με μεγάλο ενδιαφέρον την επανέκδοση της ανθολογίας του Ανέστη. Μια ανθολογία είναι εξαιρετικά δύσκολο εγχείρημα και απαιτεί άκρα ευσυνειδησία, βαθιά γνώση, σκληρή δουλειά και αμεροληψία. Και μερικές ιδιότητες ακόμη. Οι δεκάδες ανθολογίες που έχω δει εγώ, έχουν σοβαρότατες ελλείψεις, παραγκωνισμούς, εύνοιες, και διάφορα άλλα δύσοσμα άνθη. Του Ανέστη πιστεύω ότι υπήρξε μία από τις καλύτερες. Ο Γιώργος Αράγης είναι ένας από τους σοβαρότερους μελετητές και κριτικούς, γνωρίζει άριστα τη γενιά μας και, είμαι βέβαιος, ότι θα μας δώσει μια ακόμη καλύτερη παρουσίαση του έργου των ποιητών της. Ποιητών που συναποτελούν την σημαντικότερη ίσως γενιά στην ιστορία της ελληνικής ποίησης.

[wings]

Το κορίτσι; Ήταν καλότυχο αφού κάποιος του φώναξε «Έλα να καούμε...». Να 'ναι θλιμμένο, λες; Θαρρώ πως θα 'ναι γλυκιά η θλίψη του αφού ευτύχησε να γίνει «έλασμα ως τον παροξυσμό» και να ξεφύγει από τα «άξενα» κρύα δωμάτια παύοντας να 'ναι «λησμονημένη». Ναι, ας της ευχηθούμε καλή τύχη στη σημερινή της ζωή με την ελπίδα ότι μπορεί να δει κάποτε αυτά που γράφουμε εδώ και να μας αποζημιώσει μ' ένα της γλυκό ή σκανταλιάρικο χαμόγελο, ε;

Όσα για τα υψίπεδα... ποιητή μου, μάλλον δεν έλαβες υπόψη ότι είναι καλοκαίρι και τα ξωτικά πλανιούνται στις παραλίες. Μελτέμια φυσάνε γύρω τους, αύρες θαλασσινές και πού και πού κάνας λίβας. Τα ξωτικά μπορεί να 'ναι φλογισμένα, αλλά ποτέ πυριφλεγή. Τέτοια εποχή ελλοχεύει ο κίνδυνος της πυρκαγιάς και δεν ρισκάρουν. Αγαπάνε τη φύση όσο και τους ανθρώπους. :-)

[banned]

Τότε γιατί έχουν κάψει κόσμο και κοσμάκη; Σε κάθε τόπο και εποχή; Παρόντες και απόντες και ετεροδημότες; Ποιητές, πεζογράφους, μελετητές και κριτικούς;

Εσύ είσαι καλοπροαίρετη, όμως εγώ δεν έχω καμία εμπιστοσύνη στα ξωτικά. Όσο σαγηνευτικά είναι, άλλο τόσο είναι άστατα από τη φύση τους. Θα σου πω κι ένα μυστικό, εδώ που δεν μας ακούει κανένας άλλος. Χρώμα τους είναι το κόκκινο της φωτιάς. Πώς λοιπόν να μην είναι επιρρεπή σε πάσης φύσεως εμπρησμούς;

Όσο για το κοριτσάκι της προηγούμενης θλιμμένης ιστορίας, νομίζω ότι ξέρει εκείνο πολύ περισσότερα απ' όσα φαντάζεσαι. Κι αυτά που γράφουμε εμείς εδώ και πολλά άλλα. Κι αν από τη θλίψη έχει περάσει στη σκανταλιά, τόσο το καλύτερο για κείνην.



 

[wings]

Ανέστης Ευαγγέλου, Παράξενο πουλί μου

[Ενότητα Το κακό παιχνίδι]
 
Παράξενο πουλί μου, μαθημένο
στα σκοτεινά
 
σου στήσανε παγίδες, σε κυνήγησαν
σου ’κοψαν με γυαλιστερά στιλέτα τα φτερά
νόμισαν πως σε σκότωσαν.
 
Έσκυψα ταπεινά, με δάχτυλα που τρέμαν,
το στήθος μου άνοιξα κι ευλαβικά
σε πήρα κι σε απίθωσα βαθιά.
 
Η φωνή σου
θαυματουργά ραντίζει τώρα τις πληγές μου
γίνεται φίλτρο μαγικό
 
παράξενο πουλί, μαθημένο
στα σκοτεινά.
 
Από τη συλλογή Αφαίμαξη ’66-’70 (1971)

[wings]

Ανέστης Ευαγγέλου, Παντού το κλέβουν το ψωμί

[Ενότητα Ανάβαση]
 
Παντού το κλέβουν το ψωμί.

Τ’ αρπάζουν χέρια τοκογλύφων,
το παίρνουν Γραμματείς Εντεταλμένοι,
το χώνουμε σε υπόγεια, το στοιβάζουν.
Εκεί τ’ αναλαμβάνουν ηλεκτρονικοί εγκέφαλοι
και στα σοφά των δάκτυλα Ειδικοί,
χείλη ποιητών, αβρά, το κάνουν ύμνο
να τον μαθαίνουν τα παιδιά,
του πλέκουν φωτοστέφανο να λάμπει.

Εκεί αρχίζει η λεπτή διαδικασία,
οι απαραίτητες διεργασίες συντελούνται,
επέρχονται οι εκπληκτικές διαμορφώσεις

για να βγει θάνατος μια μέρα
για να βγει αίμα.

Παντού το κλέβουν το ψωμί
Θεέ μου, παντού.

Από τη συλλογή Αφαίμαξη, ’66-’70 (1971)

[wings]

Ανέστης Ευαγγέλου, Ένα παιχνίδι σικέ

[Ενότητα Το κακό παιχνίδι]

Θέλω να πω η ζωή σου έγινε πια σαν ένα παιχνίδι σικέ.

Σηκώθηκες χαράματα, να πούμε, όλος λαχτάρα,
κι έπιασες μια γωνιά μες στο μεγάλο γήπεδο.

Πλήθος
πηχτό εκεί, χαλασμός, στοιχήματα εκατομμυρίων,
φωτορεπόρτερ, συνεργεία τηλεοράσεως.
Σήμερα είναι μια μεγάλη μέρα για την πυγμαχία:
θα χτυπηθούν ο Τζόε Λιούις, ο δυναμίτης,
με το καινούριο αστέρι, τον άσπρο πάνθηρα, Τόνυ Φερνάντο∙
και το ακλόνητο, το μέγα φαβορί, είναι ο Λιούις,
όλοι ποντάρουνε σ’ αυτόν∙ βάζεις
όλο το βιος σου για μια νίκη του, ό,τι
σιγά σιγά, με τον ιδρώτα σου έφτιαξες σε τόσα χρόνια,
κι όμως κερδίζει ο άσημος Φερνάντο ανατρέποντας όλα τα προγνωστικά,
κι έξω μαθαίνει έκπληκτος τις φήμες ότι τάχα
ο αγώνας ήτανε σικέ, το αποτέλεσμα
συμφωνημένο εκ των προτέρων, για να σου κλέψουν
τα λεφτά σου, να σ’ εξαπατήσουν.

Κι οι φήμες γίνονται σε λίγες ώρες βεβαιότητα,
όλοι το ξέρουν πια, κανείς δεν αμφιβάλλει –
ήταν βρομοδουλειά των μάνατζερ,
των σκοτεινών παρασκηνίων της πυγμαχίας.

Από τη συλλογή Αφαίμαξη ’66-’70 (1971)

[wings]

Ανέστης Ευαγγέλου, Ωραία που λάμπει

[Ενότητα Το πανδοχείο]

Ωραία που λάμπει σήμερα ο ήλιος.
Σημαίες κυματίζουν στα μπαλκόνια,
ακούγονται εμβατήρια, κι ο κόσμος
ξεχύθηκε έξω πάλι, εαρινός.
Το βράδυ
μετά από την παρέλαση, τους λόγους,
στη φωταγωγημένη πόλη μας θα μας δεχτούν
(τι εκλεκτά φαγιά, τι μουσικές, τι λάμψη!)
χαμογελώντας, μ’ όλα τους τα επιτελεία, οι Αρχηγοί,
κι ως το πρωί στους δρόμους θα κρατεί ο χορός.

Όμως εγώ
που ξόδεψα τα χρόνια μου, νύχτες ατέλειωτες,
ολόμονος να μελετώ πίσω από την επίσημη
των λόγων εκδοχή τι αναδεύεται κάθε φορά,
ν’ αποκρυπτογραφώ χαμόγελα και στάσεις,
εγώ
που ήδη τους βλέπω να τρέχουνε στα ενδότερα
και τα χέρια, χαιρέκακα, να τρίβουν,
τα κέρδη λογαριάζοντας με τους σοφούς τους υπολογιστές
σε χάρτες σκυμμένοι, σε διαγράμματα και σε καμπύλες
αλάνθαστες, και να τσουγκρίζουν τα ποτήρια–

εγώ σας εξορκίζω, φίλοι μου, τη νύχτα
αυτή μη γελαστεί κανείς και ξεκινήσει
κανείς πια να μην πάει στη γιορτή παρά
να μαζευτούμε όλοι μαζί, σαν ένας άνθρωπος,
να δούμε τι μπορεί να γίνει με τους Αρχηγούς,
μ’ όλους, χωρίς εξαίρεση, τους Αρχηγούς,
γιατί ακονίζουν κιόλας τα μαχαίρια, αδέλφια μου,
και νευρικά τα ρολόγια τους κοιτάζουν,
–λάμπουν παράξενα τα μάτια τους, σημαδιακά–
γιατί, άλλη μια φορά, μας ετοιμάζουν για σφαγείο.
 
Από τη συλλογή Απογύμνωση (1979)

[wings]

Ανέστης Ευαγγέλου, Ο έφηβος άνεμος

[Ενότητα Στο καμίνι]
 
Καθώς ο έφηβος άνεμος σηκώνεται τη νύχτα
και στη λεύκα μπαίνει βαθιά πλάι στο ποτάμι
κι εκείνη ανατριχιάζει σύγκορμη και σειούνται
όλα μεμιάς τα φύλλα της κι αναριγούν
κι οι πιο κρυφές της ρίζες–
όμοια
μπήκα και βγήκα μέσα σου νυχτερινός,
ακούραστος,
κι αναριγήσανε τα πιο βαθιά σου φύλλα.
 
Από τη συλλογή Το διάλειμμα (1976)

[wings]

Ανέστης Ευαγγέλου, Άγαλμα ή η εξαγορά
 
Θα περάσουν χειμώνες, καλοκαίρια
ανοίξεις με τις ευωδιές, με τα πουλιά
και μαλακά φθινόπωρα–
θα περάσουν τα χρόνια.

Εγώ θα στέκω ασάλευτος μες στο κλουβί μου.

Τις Κυριακές, στο επισκεπτήριο, θα ’ρχονται πάντα
μητέρες με μικρά παιδιά, με βίους αγίων
οι αδελφές του ελέους και κάθε βράδυ
μειδιώντας αινιγματικά οι γιατροί
για τις διατριβές τους.

Εγώ θα στέκω ασάλευτος μες στο κλουβί μου.

Ο ήλιος θα με πυρπολεί
η βροχή θα με ξεπλένει
ο αέρας θα με δροσίζει ή θα με παγώνει
το χιόνι θα με σκεπάζει αθόρυβα.

Εγώ θα στέκω ασάλευτος μες στο κλουβί μου.

Με τον καιρό θα πέσουν τα μαλλιά μου
θα θολώσουν τα μάτια μου
τα παιδάκια θα μεγαλώσουν, θα παντρευτούν
θα φέρνουν τα δικά τους παιδιά τώρα
τις Κυριακές–
θα περάσουν χρόνια.

Εγώ θα στέκω ασάλευτος μες στο κλουβί μου.

Ένα πρωί θα ’ρθουν και θα με πάρουν
θα ’χει συντελεστεί η εξαγορά
θα συσκευάσουν σε κιβώτιο το κορμί μου
στις αποθήκες τ’ ουρανού θα μ’ απιθώσουν.

Εγώ θα έχω γίνει πια για πάντ’ αηδόνι.

Από τη συλλογή Η επίσκεψη και άλλα ποιήματα (1987)