Σε κίνδυνο εξαφάνισης οι μισές γλώσσες του πλανήτη

[spiros]

Σε κίνδυνο εξαφάνισης οι μισές γλώσσες του πλανήτη

Περίπου 2.500 από τις 6.000 γλώσσες που έχουν καταγραφεί σε όλο τον κόσμο απειλούνται με εξαφάνιση, σύμφωνα με τον Άτλαντα για τις Γλώσσες του Κόσμου που Κινδυνεύουν (Atlas of the World's Languages in Danger), του οποίου η τελευταία έκδοση δημοσιοποιήθηκε την Πέμπτη από την UNESCO στο Παρίσι.

«Ο θάνατος μίας γλώσσας σημαίνει ταυτόχρονα την εξαφάνιση μιας πολιτιστικής κληρονομιάς, από τους θρύλους μέχρι τις παροιμίες και τα αστεία» δήλωσε ο επικεφαλής της UNESCO Κοϊσίρο Ματσουούρα. Ο Ατλας είναι αποτέλεσμα συνεργασίας περισσότερων από 30 γλωσσολόγων από όλο τον κόσμο.
http://www.in.gr/news/article.asp?lngEntityID=988170&lngDtrID=252

Language diversity is essential to the human heritage. Each and every language embodies the unique cultural wisdom of a people. The loss of any language is thus a loss for all humanity. Although approximately 6,000 languages still exist, many are under threat. There is an imperative need for language documentation, new methods, new policy initiatives and safeguarding strategies to enhance the vitality of these languages. The cooperative efforts of language communities, language professionals, NGOs and governments will be indispensable in countering this threat. There is a pressing need to build support for language communities in their efforts to establish meaningful new roles for their endangered languages.
http://portal.unesco.org/ci/en/ev.php-URL_ID=7856&URL_DO=DO_TOPIC&URL_SECTION=201.html

[wings]

3.000 γλώσσες σε κίνδυνο

Ελευθεροτυπία (21/2/2009)

Της ΚΑΤΙΑΣ ΑΝΤΩΝΙΑΔΗ
 
Για να μπορέσει να επιβιώσει κάποιος σε μια ξένη χώρα, πρέπει να έχει εξασφαλίσει μια στέγη, δουλειά και πιθανώς έναν-δύο στενούς φίλους. Κυρίως, όμως, θα πρέπει να έχει μεριμνήσει για κάτι παραπάνω: να γνωρίζει, λιγότερο ή περισσότερο, τη γλώσσα του τόπου αυτού.

Η Παγκόσμια Ημέρα Μητρικής Γλώσσας, που γιορτάζουμε σήμερα, 21 Φεβρουαρίου, καθιερώθηκε με πρωτοβουλία της UNESCO το 1999, με στόχο την προώθηση της γλωσσικής πολυμορφίας και τη διάσωση των λιγότερο ομιλούμενων γλωσσών. Αφορμή για αυτή την απόφαση στάθηκε η σφαγή της Ντάκα το 1952, όταν φοιτητές του ανατολικού Πακιστάν (σημερινού Μπαγκλαντές) ξεσηκώθηκαν για να εμποδίσουν την κατάργηση της γλώσσας τους «μπενγκάλι» και την υιοθέτηση της επίσημης «ουρντού» του Πακιστάν. Η Αστυνομία έπνιξε τη διαμαρτυρία τους στο αίμα.

Σύμφωνα με την UNESCO, σχεδόν οι μισές από τις 6.000 ομιλούμενες σήμερα γλώσσες κινδυνεύουν να περιοριστούν ή ακόμα και να εξαφανιστούν. Γι' αυτό έχει αναγάγει την προστασία τους, σε βασικό της στόχο. Οπως έχει συχνά ειπωθεί άλλωστε, η γλώσσα είναι το πιο δυνατό εργαλείο για τη διατήρηση και ανάπτυξη της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς κάθε εθνότητας. Είναι «το σήμα της φυλής, το πιο διακριτικό της σάρκας και το πιο ανεξίτηλο», κατά τον Γάλλο συγγραφέα Ρομέν Ρολάν.

Η ιδιαίτερη σχέση που έχει ένας άνθρωπος με τη γλώσσα των προγόνων του και η σημασία κάθε μητρικής γλώσσας έχουν γίνει συχνά πεδία μελέτης. Ενας Σέρβος και μια Ισπανίδα, κάτοικοι Αθηνών πλέον, μιλούν σήμερα στην «Ε» για όλα τα παραπάνω, όπως και για τη γλώσσα της νέας τους πατρίδας, αλλά και για το αν η κυριαρχία της αγγλικής μπορεί να έχει πολιτιστικές συνέπειες.

Ο Bozidar Jovicevic ήρθε στην Ελλάδα πριν από τριάμισι χρόνια. Ζει και δουλεύει εδώ, ακροβατώντας μεταξύ της σερβικής, της ελληνικής και της αγγλικής γλώσσας. «Ηρθα για να παρακολουθήσω ένα διεθνές μεταπτυχιακό πρόγραμμα ΜΒΑ. Το πλάνο ήταν να μείνω για ένα χρόνο. Δεν είχα υπολογίσει, όμως, πόσο θα αγαπούσα αυτή τη χώρα. Παράλληλα μου έτυχε και μια καλή ευκαιρία για δουλειά στη φαρμακευτική εταιρεία Novartis κι έτσι, παίρνοντας το μεταπτυχιακό του ελληνικού πανεπιστημίου, πήρα και την απόφαση να συνεχίσω την καριέρα μου και τη ζωή μου στην Ελλάδα».

Ο άνθρωπος θα συνεχίσει πάντα να μιλάει τη μητρική του γλώσσα, ανεξάρτητα από το πόσο τη χρησιμοποιεί, υποστηρίζει. «Μερικές φορές τυχαίνει να μη μιλήσω τα σερβικά για ολόκληρες μέρες. Στη δουλειά ισορροπώ μεταξύ ελληνικών και αγγλικών».

Για τον ίδιο, η γλώσσα παίζει σημαντικό ρόλο σε κάθε εθνότητα. «Είναι βαθιά συνυφασμένη με τις ρίζες κάθε έθνους. Ο καλύτερος τρόπος για να συνδεθεί ένας επισκέπτης με τους κατοίκους μιας ξένης χώρας, είναι να μάθει τη γλώσσα τους. Το δεύτερο βήμα κατ' εμέ είναι να μάθει τη μουσική τους».

Η Teresa Infante, καθηγήτρια της ισπανικής, είναι ισχυρά συνδεδεμένη με τη γλώσσα και την όλη διαδικασία της εκπαίδευσης. Ηρθε στην Ελλάδα επειδή πάντα ήθελε να επισκεφθεί τη χώρα των αρχαίων Ελλήνων, του Καζαντζάκη και του Ελύτη.

«Η γλώσσα για έναν καθηγητή είναι το πιο σημαντικό εργαλείο. Είναι το εργαλείο της δουλειάς του». Η Teresa, λόγω της φύσης της εργασίας της, μιλάει διαρκώς τη μητρική της γλώσσα. «Δεν έχω νιώσει ποτέ πώς είναι να μη μιλάω τη γλώσσα μου. Αρχικά, όταν πρωτοήρθα στην Ελλάδα, προσπαθούσα να κάνω παρέα μόνο με Έλληνες -για να μάθω τη γλώσσα. Αργότερα, μου έλειψαν τα ισπανικά. Ένιωσα την ανάγκη να τα πλησιάσω, υπό άλλες προϋποθέσεις και με ωριμότητα».

Στην εποχή μας κυριαρχεί η πεποίθηση ότι συντελείται ένας γλωσσικός αποικισμός από την αγγλική γλώσσα. «Η αγγλική είναι η διεθνής γλώσσα. Είναι η πρώτη ξένη γλώσσα που μαθαίνουν τα παιδιά. Είναι λογικό να υπάρχει ο φόβος ότι οι μικρές γλώσσες -ιθαγενών πληθυσμών χωρίς γραπτή παράδοση και επίσημη αναγνώριση- θα οδηγηθούν στην εξαφάνιση. Εγώ ελπίζω πως θα εξακολουθήσουν να υπάρχουν. Κάθε γλώσσα είναι και ένας πολιτισμός».

Σύμφωνα με την ίδια, οι ίδιοι οι λαοί δεν έχουν στοχαστεί τι μπορεί να είναι γι' αυτούς η γλώσσα τους. «Παλιά, για τους Ισπανούς η γλώσσα ήταν κάτι σαν μέσο επιβολής. Αλλά η γλώσσα είναι πάντα κάτι παραπάνω. Είναι επικοινωνία, είναι έκφραση συναισθημάτων, σκέψης, είναι η απόδειξη της πνευματικής ανάτασης. Η γλώσσα είναι το όργανο της σκέψης. Είναι το χέρι του νου».

Πηγή: http://www.alfavita.gr/typos/typos21_2_9_305.php

[wings]

Διακρίνοντας

Οι υπό εξαφάνισιν γλώσσες

Της Ελισάβετ Kοτζιά / ekotzia@yahoo.gr

Οι κλιματικές αλλαγές δεν έχουν επιπτώσεις μόνον στο φυσικό περιβάλλον. Πρόκειται να επηρεάσουν αποφασιστικά και τον αριθμό των υφιστάμενων γλωσσών, καθώς θα οδηγήσουν σε εξαφάνιση πολλές κοινότητες σε περιοχές της Αρκτικής και στα νησιά του Ειρηνικού. Το ζήτημα δεν έχει μικρή σημασία. Ο αριθμός των σημερινών γλωσσών ανέρχεται σε 6.000 έως 7.000. Και οι μισές από αυτές απειλούνται ώς το 2050 με εξαφάνιση εξαιτίας πολλαπλών παραγόντων ανάμεσα στους οποίους σημαντική θέση καταλαμβάνουν και οι οικολογικές καταστροφές. Τα στοιχεία παρατίθενται, όπως μας πληροφορεί ο κριτικογράφος του ΤLS Tim Connell, στο βιβλίο «1.000 Languages. The living and lost languages» (Thames and Hudson, σελ. 288) του γλωσσολόγου Peter K. Austin της βρετανικής Σχολής Ανατολικών και Αφρικανικών Σπουδών και υπευθύνου του Ακαδημαϊκού Προγράμματος για τις υπό Εξαφάνισιν Γλώσσες. Το 96% του παγκόσμιου πληθυσμού μιλάει μόνο το 4% των υφιστάμενων γλωσσών. Και η τάση είναι μια όλο και μεγαλύτερη συρρίκνωση στο νούμερο αυτό εξαιτίας του εξαστισμού, της επέκτασης των μαζικών μέσων και των πιέσεων της παγκοσμιοποίησης. Πολλές γλώσσες έχουν ήδη χαθεί εξαιτίας μειζόνων καταστροφών, των πολέμων ή του λιμού. Κι ακόμα έχουν υπάρξει θύμα της «γλωσσικής μεταστροφής», όπου μια γλώσσα τείνει να υποκαταστήσει μια άλλη. Επιπρόσθετοι παράγοντες είναι η οικολογική καταστροφή μαζί με το γεγονός ότι υπάρχουν γλώσσες που ομιλούνται από πολύ λίγα ηλικιωμένα άτομα. Την κρισιμότητα της κατάστασης υπογραμμίζει χάρτης με τις υπό εξαφάνισιν γλώσσες, οι οποίες ανέρχονται σε αρκετές εκατοντάδες σε κάθε ήπειρο.

Ο τόμος χωρίζεται σε εννέα κεφάλαια τα οποία καλύπτουν όλες τις περιοχές του πλανήτη - κάθε ένα γραμμένο από έναν ειδικό. Στην εισαγωγή υπογραμμίζονται οι απώλειες σε ανθρώπινη γνώση στις οποίες θα οδηγήσει η μελλοντική εξαφάνιση ορισμένων γλωσσών, καθώς υπάρχουν λέξεις που δεν έχουν το ισοδύναμό τους στη Δύση. Διότι οι γλώσσες αντικατοπτρίζουν ευθέως τον τρόπο που ζουν οι άνθρωποι. Παράδειγμα η περίπτωση της γλώσσας Εβένκι στη Λίμνη Βαϊκάλη της οποίας ολόκληρη η ζωή στρέφεται γύρω από την κτηνοτροφία του ταράνδου. Περιλαμβάνει έτσι ένα πλήθος από εξειδικευμένους όρους, όπως είναι η λέξη kostu που σημαίνει αριστερόστροφος τάρανδος στο έλκηθρο, mulikan που σημαίνει τάρανδος ανεπίδεκτος εκπαίδευσης και kokchakacha που σημαίνει τάρανδος με μια κηλίδα στη μουσούδα. Το βιβλίο δεν καλύπτει μόνο τις ομιλούμενες γλώσσες, αλλά και τις νεκρές. Περιλαμβάνει έτσι εκτενείς πληροφορίες για μια μεγάλη ποικιλία επιγραφών: τα σουμεριακά, την αρχαιότερη γνωστή γραπτή γλώσσα από το 1600 π.Χ. Τη μυστηριώδη lingua franca του Δρόμου του Μεταξιού, γλώσσα που γραφόταν σε τέσσερα διαφορετικά είδη επιγραφών ανάλογα με την θρησκεία του γράφοντος. Το γραπτό σύστημα των Ταμίλ στον 3ο αιώνα π.Χ. που προσφέρει πολλές πληροφορίες για τη συναρπαστική ανάπτυξη της γλώσσας. Δεν είναι σωστή η υπόθεση, παρατηρεί ο Tim Connell, πως οι γλώσσες που ομιλούνται από τους πρωτόγονους λαούς είναι υπανάπτυκτες. Η γλώσσα έτσι Ubykh του Βόρειου Καυκάσου περιέχει 83 σύμφωνα. Ορισμένες άλλωστε αρχαίες γλώσσες ήταν εξαιρετικά σύνθετες, όπως λόγου χάρη τα σανσκριτικά όπου τα ουσιαστικά μπορούσαν να λάβουν 21 διαφορετικές μορφές και τα ρήματα έως και 150 μορφές.

Ο κριτικογράφος θεωρεί ότι το βιβλίο θα έπρεπε να έχει μια εκτενέστερη συνοπτική εισαγωγή σε κάθε κεφάλαιο, δεδομένου των εξαιρετικά πλούσιων λεπτομερειών που περιλαμβάνει στον χειρισμό του κάθε θέματος. Και ακόμα ότι θα άξιζε να δώσει περισσότερο βάρος στις ενθαρρυντικές ιστορίες που αφορούν τη διάσωση και την αναβίωση γλωσσών τόσο διαφορετικών, όπως είναι τα ουαλικά, η γλώσσα των Μοϊκανών και οι επίσημες γλώσσες της Ισπανίας. Το γλωσσάριο επίσης στο τέλος παρέχει χρήσιμους ορισμούς σε πολλούς γλωσσολογικούς όρους, η βιβλιογραφία όμως του τόμου θα έπρεπε να είναι εκτενέστερη. Αυτές ωστόσο αποτελούν, σύμφωνα με τον Tim Connelll, επιμέρους επιφυλάξεις σε ένα ιδιαιτέρως χρήσιμο και εξαιρετικά προσεγμένο στην εμφάνισή του έργο, με ακριβείς χάρτες και καλής ποιότητας εικονογράφηση, ένα βιβλίο ελκυστικό για τον αναγνώστη και όχι απλό βιβλίο αναφοράς. Αποτελεί έτσι, καταλήγει, ένα εγχείρημα, που αποτίει φόρο τιμής στις εκατοντάδες, αν όχι στις χιλιάδες, των γλωσσολόγων, των εθνογράφων, των ανθρωπολόγων, των ιεραποστόλων, των εμπόρων και των ταξιδιωτών οι οποίοι έκαναν τον κόπο να καταγράψουν και να μαγνητοφωνήσουν τις γλώσσες που άκουγαν γύρω τους. Γιατί διαφορετικά, ο κόσμος μας θα ήταν φτωχότερος.

Πηγή: εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ (29 Μαρτίου 2009)

[wings]

Οι χαμένες γλώσσες

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΥ, gangel@dolnet.gr

ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: 7 Νοεμβρίου 2009

Κάθε φορά που μια γλώσσα περιπίπτει σε αχρηστία, πεθαίνουν παραδόσεις, γνώσεις, έργα τέχνης. Τα τελευταία χρόνια η προσοχή των γλωσσολόγων έχει στραφεί στη διάσωση γλωσσικών ιδιωμάτων που κινδυνεύουν και η κοινή γνώμη έμαθε ιστορίες ανθρώπων που δεν έχουν πια συνομιλητές, που έχουν απομείνει οι μοναδικοί γνώστες γλωσσών οι οποίες θα πεθάνουν μαζί τους. Πέρα όμως από την καταγγελία των κινδύνων μιας γλωσσικής παγκοσμιοποίησης, οι γλωσσολόγοι προσπαθούν τώρα να δράσουν πρακτικά, για να διαφυλάξουν το λεξιλόγιο και τη μορφολογία των ιδιωμάτων που τείνουν να εξαφανιστούν. Ο Άντονι Άρισταρ είναι ένας από τους γλωσσολόγους αυτούς.

Ο Άρισταρ είναι καθηγητής Γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου του Ανατολικού Μίσιγκαν και την ερχόμενη εβδομάδα θα συμμετάσχει στο Πανεπιστήμιο της Γιούτα σε μια συνάντηση των κορυφαίων ειδικών του τομέα, κατά την οποία θα παρουσιαστεί ένα εργαλείο για την αντιμετώπιση της εξαφάνισης των γλωσσών. Ο Άρισταρ είναι από τους πρωτεργάτες του. Πρόκειται για έναν ενημερωτικό ιστότοπο για τις γλώσσες που κινδυνεύουν (www. linguistlist. org), ο οποίος δημιουργήθηκε με τη χρηματοδότηση του αμερικανικού Εθνικού Επιστημονικού Ιδρύματος και περιλαμβάνει δεδομένα, καταλόγους και τις τελευταίες έρευνες για το θέμα. «Μια γλώσσα δεν είναι φτιαγμένη μόνο από λέξεις και γραμματική», εξηγεί ο Άρισταρ στην ιταλική «Ρεπούμπλικα», «είναι ένα δίκτυο από ιστορίες που συνδέουν όλα τα πρόσωπα που κάποτε χρησιμοποιούσαν αυτή τη γλώσσα, έχει μέσα του όλα τα πράγματα που τα πρόσωπα αυτά έκαναν μαζί και όλες τις γνώσεις που η γλωσσική κοινότητα άφηνε στους απογόνους της. Ο θάνατος μιας γλώσσας είναι όπως ο θάνατος ενός είδους, μαζί της χάνεται ένας κρίκος της αλυσίδας και όλα όσα το τμήμα αυτό σήμαινε για το όλο».

Σκεπτόμαστε με λέξεις, έτσι αν, για παράδειγμα, χάσουμε το 50% των γλωσσών της ανθρωπότητας, θα χάσουμε το ίδιο ποσοστό γνωστικών ικανοτήτων. Για να αποφευχθεί μια τέτοια τραγωδία, η τράπεζα δεδομένων των χαμένων γλωσσών θα χρησιμεύει επίσης για να επικεντρώνονται οι οικονομικοί πόροι στις γλώσσες που κινδυνεύουν περισσότερο. «Όσο μια γλώσσα είναι ακόμη ζωντανή», παρατηρεί ο Άρισταρ, «υπάρχει πάντα ελπίδα να μεταδοθεί κάτι στους επόμενους. Αν δεν κάνουμε αυτή τη δουλειά, θα έρθει μια ώρα που οι μόνοι πολιτισμοί που θα έχουν απομείνει θα είναι αυτοί που εκφράζονται από τις “μεγάλες” γλώσσες: αγγλικά, ισπανικά, κινέζικα και αραβικά».

Το πρόβλημα της εξαφάνισης γλωσσών δεν είναι καινούργιο. Υπολογίζεται ότι τα τελευταία 500 χρόνια έχουν χαθεί οι μισές από τις γλώσσες του κόσμου. Οι γλωσσολόγοι προβλέπουν πως μέσα στα επόμενα 100 χρόνια θα πάψει να υπάρχει περίπου το 90% των 7.000 γλωσσικών ιδιωμάτων που ομιλούνται στον κόσμο- μαζί τους και μεγάλο μέρος της σοφίας της ανθρωπότητας που είναι κωδικοποιημένη στις γλώσσες.

Πηγή: εφημερίδα Τα Νέα

[wings]

Χιλιάδες γλώσσες απειλούνται με αφανισμό

«SOS» εκπέμπει ο ανθρωπολόγος Mαρκ Tουρίν για τη διάσωση χιλιάδων γλωσσών του πλανήτη μας που, όπως υπογραμμίζει, κινδυνεύουν με αφανισμό μέχρι το τέλος του αιώνα.

Σύμφωνα με έρευνες της Unesco, περισσότερες από τις μισές γλώσσες του κόσμου -οι οποίες στο σύνολό τους αγγίζουν τις 6.500- είναι πολύ πιθανό να... σιγήσουν τις επόμενες δεκαετίες, κυρίως εξαιτίας της απορρόφησης φυλών και κοινοτήτων από τις μεγάλες πόλεις, αλλά και του θανάτου των γηραιότερων χωρίς αυτοί να έχουν προηγουμένως μεταφέρει τα μυστικά της εκάστοτε διαλέκτου στην επόμενη γενιά.

Ωστόσο, υπάρχει ένας επιστήμονας που εργάζεται στο πανεπιστήμιο του Kέιμπριτζ, διατεθειμένος να κάνει τα πάντα για να διασφαλίσει τη διάσωση όσων περισσότερων γλωσσών μπορεί. Πρόκειται για τον 36χρονο Δρ Mαρκ Tουρίν, ο οποίος εξήγησε στη βρετανική εφημερίδα «Iντιπέντεντ» πώς ακριβώς σκοπεύει να «σώσει» τις γλώσσες που είναι σήμερα «υπό εξαφάνιση».

Νεπάλ
Όπως επεσήμανε ο Tουρίν, όλα ξεκίνησαν πριν από είκοσι χρόνια, όταν ακόμα έκανε το διδακτορικό του. Tότε είχε την ιδέα να «μαγνητοσκοπήσει» τη γλώσσα της φυλής Tανγκάμι του Nεπάλ, της οποίας την ύπαρξη δεν γνώριζαν ούτε οι ίδιοι οι Nεπαλέζοι.

Έτσι, ξεκίνησε την καταγραφή τραγουδιών, ποιημάτων και ρητών σε ένα μαγνητόφωνο, με αποτέλεσμα να καταφέρει να δημιουργήσει λίγο αργότερα το πρώτο λεξικό Tανγκάμι-Nεπαλεζικά-Aγγλικά το οποίο αποτελούσε στην πραγματικότητα την πρώτη καταγραφή τής κατά τα άλλα προφορικής και μόνο γλώσσας των Tανγκάμι.

Σύμφωνα με την Unesco, η μεγάλη πλειονότητα του παγκόσμιου πληθυσμού χρησιμοποιεί μόλις 11 από τις 6.500 γλώσσες που υπάρχουν και η παγκοσμιοποίηση οδηγεί σε ολοένα και μεγαλύτερη ομογενοποίηση.

Πηγή: εφημερίδα Έθνος (14 Δεκεμβρίου 2009)

[spiros]

Υπάρχουν συνολικά περίπου 7.000 γλώσσες που ομιλούνται αυτή τη στιγμή σε όλο τον κόσμο, αλλά οι μισές από αυτές τελούν υπό τον κίνδυνο της εξαφάνισης. Ακόμα πιο ανησυχητικό είναι ότι προβλέπεται πως 1.500 γνωστές γλώσσες δε θα ομιλούνται πλέον μέχρι το τέλος του αιώνα μας.
Πάνω από 1.500 γλώσσες αναμένεται να εξαφανιστούν μέχρι το 2100 | in.gr

This is why half of the world’s languages are endangered | World Economic Forum